Hongaars-Roemeense dominee op Urk

Een mens maakt plannen, maar vaak zie je pas de raad van God als je terugkijkt. Het gaat dan heel anders dan je gepland had, maar het is goed gekomen. Het brengt je bij de tekst van psalm 73: ‘Gij zult mij leiden door Uw raad’ (vers 12 berijmd). Woorden van die strekking sprak ds. Cees Bijman op 3 november 2019 bij de bevestiging van ds. Csongor Kelemen, de nieuwe predikant van de gereformeerde kerk.

Het was een bijzondere dienst. Allereerst omdat ds. Csongor Kelemen werd bevestigd als predikant van de gereformeerde kerk op Urk. Tegelijk omdat in hem de protestantse kerk een predikant ontvangt die geboren is in Hongaars sprekend Roemenië, zelf ook zoon van een predikant, en zelf was Csongor eerder al bevestigd als predikant in de Hongaarse gereformeerde kerk in Roemenië. Ik merkte al voor de dienst de tweetalige kleuring. Op de beamers naast het orgel stonden enkele afkondiging in twee talen. ‘Isten hozott a Bethelkerkben’ en daarboven ‘Welkom in de Bethelkerk’. De dienst zette in toen de kerkenraad binnenkwam en het orgel psalm 135 aanhief. ‘Prijst de Naam van uwer God’. Daarna volgden de afkondiging. Ds. Cees Bijman, die zelf 28 jaar predikant op Urk is geweest en nu al weer een aantal jaren emeritus-predikant is in Arnemuiden (Zeeland), deed de afkondigingen. Hij gaf eerst het woord aan een meisje dat de kinderen met een cliffhanger uitnodigde voor de maandelijkse sing-in. Bij de afkondigingen was de mededeling dat ds. Csongor Kelemen de volgende dag naar Zuid-Afrika vertrok voor een korte zendingsreis namens de Bible League. Ds. Egbert Terpstra, die het seizoen op Urk afmaakt alvorens te verkassen naar de hervormde gemeente Bunschoten, zou hem waarnemen. De catechisaties werden later ingehaald.

Een kerkenraadslid, in deze dienst de preses van de kerkernaad, verzorgde de lezing van de tien geboden en de schriftlezing uit Handelingen 16. Ds. Bijman legde uit, dat hij aansloot qua lezing bij de intrededienst van ds. Kelemen later op de dag. Kelemen zou het hebben over de Macedonische man die van de overkant van de Bosporus riep ‘Kom over en help ons’. Bijman liet het gedeelte lezen daaraan voorafgaand. Hoe Paulus uiteindelijk in Troas verzeild raakte. Het was de Geest die Paulus duidelijk maakte dat hij zijn eigen planning moest loslaten. Hij wilde aanvankelijk naar Efeze, één van de grote steden in Klein-Azië. Toen de Geest hem dat belette, wilde hij door Galatië naar andere grote steden in het huidige Turkije, zoals Chalcedon en Byzantium. Maar de Geest liet hem geen andere keus dan rechtdoor te gaan, naar het kleine plaatsje Troas, een dorp aan de zee. Het bracht Bijman bij de tekst van zijn prediking uit Spreuken 16: 9: ‘Het hart van een mens overdenkt zijn weg, maar de Heere bestuurt zijn gang’. Hij combineerde het met het eerste hoofdstuk van de Dordtse Leerregels, het derde gedeelte: ‘En opdat de mensen tot het geloof worden gebracht, zendt God in Zijn goedertierenheid verkondigers van deze zeer blijde boodschap tot wie Hij wil en wanneer Hij wil….’.

God riep Paulus naar een wereld die hem vreemd was. Je kan denken dat het was vanwege de culturele centra Rome en Athene. Bijman stelde de vraag of je niet zou mogen zeggen, dat God met deze gang de huidige gemeenten in Europa op het oog heeft gehad. ‘God stuurde Paulus onze kant op’. De oversteek van Paulus was het begin van de kerk in Europa. Het begon bij Lydia, een purperverkoopster, en uit het resultaat van de verkondiging mocht Paulus afleiden dat de Geest de vrucht gaf op de genomen stap.

Ds. Bijman werd daarna, tegen zijn gewoonte qua prediking in, meer persoonlijk. Hij vertelde hoe hij zelf de roeping had ervaren om predikant te worden in een gemeente. Hij had gestudeerd met het idee dat hij in Friesland als predikant zou beginnen. Maar het was uiteindelijk Arnemuiden geworden; een plaats, waar hij na 28 jaar predikant op Urk te zijn geweest, inmiddels is teruggekeerd eerst als dienstdoend predikant, later bleef hij er wonen als emeritus. De eerste bevestiging vond er plaats op 3 november 1974, op de dag af 45 jaar geleden. De preses van de kerkenraad zou aan dat heuglijke feit na de zegen nog aandacht geven.

In zijn werk op Urk had hij in 1991 de familie Kelemen leren kennen. Er was ook een relatie met de gereformeerde kerk van Arnemuiden. De gezamenlijke kerken in Arnemuiden steunden de Hongaars sprekende gemeente in Roemenië bij de val van dictator Ceauscescu. Er werd 75.000 Dmark overgemaakt om de gemeente Teius verder te helpen. En het contact is daarna gebleven. Het contact verbreedde zich. Een groep Urker jongeren ging naar het oosten van Europa en legde een verharde weg aan in één van de dorpen. Zo ontstond er contact tussen de zoon van de Hongaars-Roemeense dominee en een jonge vrouw van Urk, Alie, de latere vrouw van Csongor. Het echtpaar woont al weer enige jaren op Urk en heeft twee kinderen.

De gemeente reageerde op de overdenking met het zingen van het lied ‘Heuglijke tijding’. Lied 120 uit de bundel, maar dat zegt niet alles, want op Urk heeft de gereformeerde kerk een eigen compilatie van liederen, waarin je teksten uit verschillende bundels treft met het accent op de psalmen.

Ds. Cees Bijman las het formulier voor de bevestiging van een predikant dat uitloopt op vier vragen. Helder klonk het ‘ja’ van de nieuwe Urker voorganger. Daarop volgde het knielen en de zegen. Ds. Bijman liet de vader van ds. Csongor Kelemen voorgaan. Hij sprak woorden in het Hongaars en daarna in het Nederlands, ontleend aan de Psalmen (Psalm 121). Ook ds. Bijman sprak een zegen uit en woorden ter bevestiging. Daarna kreeg de Hongaars-Roemeense senior-pastor langer het woord. Hij refereerde aan zijn ervaringen met Nederland, de keren dat hij een nieuwe predikant heeft mogen toespreken en de dankbaarheid voor Gods genade. Een speciale verrassing volgde, toen zes mannen uit de gemeente een lied inzetten voor de jonge predikant, halverwege de muzikale lofprijzing aangevuld met acht vrouwen die uit het midden van de gemeente opkwamen lopen en glashelder zongen.

De bevestiging van ds. Csongor Kelemen kwam letterlijk als geroepen. De gereformeerde kerk heeft vier predikantsplaatsen en twee daarvan zijn vacant. Met het aangekondigde vertrek van Terpstra en de komst van Kelemen wordt die situatie voortgezet.

Ik zat zelf in de dienst naast een oudere vrouw uit Urk. Ze had zestig jaar in Hengelo gewoond, maar was op Urk geboren en na jaren teruggekeerd. ‘Het was geweldig’, zei ze. In Hengelo had het toch een gevoel van diaspora (ze gebruikte zelf dat woord natuurlijk niet). Ze ging er eens per zes weken naar de kerk, omdat ze reed voor een andere mevrouw. De andere weken volgde ze de diensten op Urk via internet. Ze genoot zichtbaar van de dienst die ze nu weer persoonlijk mocht meemaken en van de onderlinge verbondenheid van mensen.

Foto bovenaan: Ds. Cees Bijman gaat voor; boven in de kerk is de UK 34 zichtbaar, een geschenk van Jelle A. Loosman die de botter in 1860 aan de kerk schonk ter gelegenheid van zijn belijdenis. 

Eerdere kerkdiensten waarover is geschreven: 

Genemuiden (NHK)
Kampen pioniersplek
Genemuiden (GKN)
Welsum
Balkbrug
Hengelo
Zalk
Mastenbroek
Almelo 
Wierden
Ens
Wilsum
Enschede
Gramsbergen
Rijssen
Delden
Almere
Bant