Rijksgeld voor vluchtelingenopvang van kerken

Kerken in Kampen krijgen rijksgeld voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. De kerken krijgen nu tonnen aan belastinggeld. Dat kan oplopen tot boven een miljoen euro, zolang de crisis duurt. Wordt daarmee de scheiding tussen kerken staat op het spel gezet? Burgemeester Sander de Rouwe: ‘We hebben om erkenning gevraagd voor de kerkelijke gemeenschappen en hebben die gekregen’. ‘Het Rijk zei maar één ding: regel het en doe het goed.’

Het Binnenlands Bestuur, een platform voor ambtenaren en bestuurders van de overheid, schrijft over deze financiële tegemoetkoming waarover eerder de Stentor (algemeen dagblad) al berichtte. Nu komt ook het overheidsplatform er op terug. Het platform schrijft niet zo vaak over religies en levensbeschouwingen, maar bericht wel over thema's zoals de afbakening van religie en staat. Zo was er enkele jaren geleden een uitvoerig artikel over kerken die de dodenherdenking niet op 4 mei wilden houden, omdat 4 mei op een zondag viel. Nu gaat het dus over de financiële steun die de overheid biedt aan kerkelijke opvang van vluchtelingen.  

Het platform vindt dat burgemeester Sander de Rouwe van Kampen een unieke situatie heeft ontwikkeld door kerken te voorzien van rijksgeld voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. De burgemeester schildert de bijzondere situatie in de Hanzestad. De kerken in Kampen onderhielden al voor de oorlog in de Donbas een bijzondere relatie met mensen in Oekraïne. ‘Een week na het uitbreken van de oorlog waren er in mijn gemeente kerkelijke gemeenschappen die door hun oude relaties in Oost-Europa telefoontjes kregen uit Oekraïne om mensen op te halen,’ vertelt De Rouwe tegen Binnenlands Bestuur. Kerken zoals De Hoeksteen (hervormd) in IJsselmuiden organiseerden bussen om vluchtelingen op te halen. Ze regelden onderdak voor de mensen. En er zijn sociale en kerkelijke activiteiten. Er ontstond al snel een lokaal netwerk onafhankelijk van kerkelijke en maatschappelijke achtergrond. En er werd in korte tijd tienduizenden euro’s bijeen gebracht om één en ander te bekostigen. Er zijn inmiddels zo’n 300 vluchtelingen aan de monding van de IJssel. Dat is veel, als je weet dat het naburige Zwolle met veel meer capaciteit en burgers tot een zelfde aantal komt. Het aardige is ook, dat de opvang zich niet beperkt tot een initiatief van een enkele kerk; er is breed draagvlak in kerken en samenleving. 

Langer duren

De burgerlijke gemeente Kampen had daar oog voor en wist het te waarderen met onder meer bijdragen uit het gemeentefonds. Toen het gemeentefonds op was moest er een oplossing gevonden worden. Aanvankelijk dacht men dat de vluchtelingen snel weer terug zouden gaan, maar de oorlog blijkt inmiddels langer te duren dan aanvankelijk gedacht. 'Wij als gemeente moeten de vluchtelingen dus gaan opvangen. Maar eigenlijk deden de kerken dat al volgens de normen van het rijk en daarom zijn we binnen onze veiligheidsregio en met het rijk in gesprek gegaan. Nergens in Nederland dan in Kampen wordt er zo intensief en op zulke grote schaal opgevangen in kerken. We hebben om erkenning gevraagd voor de kerkelijke gemeenschappen en hebben die gekregen. Zij hoeven niet alle kosten meer uit de collectebus te betalen’, aldus Sander de Rouwe in Binnenlands Bestuur.

De veiligheidsregio en het rijk betalen de volledige bekostiging. ‘De kerken zijn daarmee akkoord gegaan. Wel moeten ze alle Oekraïners die binnenkomen accepteren. Dat doen we natuurlijk in goed overleg, zodat alles past. De kerken nemen de taak over van de staat en de staat neemt de collectebus over en vult die’. Wordt de scheiding tussen kerk en staat hier niet geschonden? Nee, zegt De Rouwe. ‘In de afgelopen jaren heb ik gezien dat we in Nederland te vaak spastisch hebben gedaan met kerken die sociale dingen organiseerden. Dat is jammer. De kerk heeft nu iets overgenomen van de staat en er is een uitzonderlijke situatie ontstaan. Zodoende kunnen we die betaling rechtvaardigen’.

Momenteel kraakt en piept de Nederlandse asielopvang aan alle kanten. Is de situatie in Kampen is geen escape voor de overheid? ‘Het was allemaal onvoorzien. Dit is van onderop gegroeid. Het is zo serieus en zo welkom, dus waarom zouden wij dan moeten doordrammen als anderen het al beter doen?’ Hij heeft het in Binnenlands Bestuur over right to challenge, waarbij de overheid wordt uitgedaagd door de samenleving om een overheidstaak te doen, vaak voor hetzelfde geld en beter. Jurjen de Groot, directeur van de dienstenorganisatie, heeft in dit verband op verzoek van de rijksoverheid meer kerken gevraagd om nog eens goed rond te kijken in de eigen omgeving, zodat het wellicht tot verdere opvangmogelijkheden kan leiden. 

Hoe keek het rijk tegen de overheidsbijdrage aan?, wilde Binnenlands Bestuur weten van de burgemeester. ‘Die zeiden maar een ding: regel het en doe het goed,’ aldus De Rouwe. ‘Dat hebben we ook in de coronatijd gezien. Den Haag geeft een bedrag en laat het vertrouwen aan ons om er goed mee om te gaan. Ik zou zeggen: ga daar mee door’.

Bredere kerkelijke context

Vanuit de classis proberen we een beeld te ontwikkelen hoe het met de opvang in het geheel van de provincies Overijssel en Flevoland staat en welke vragen men tegenkomt, zoals de vragen rond bekostiging, faciliteiten en onderwijs. Wilt u ervaringen delen? Laat het ons weten via k.vanderkamp@protestantsekerk.nl

Voor meer achtergronden:
Over termijnvragen: klik hier.
Over een oproep van de directeur van de dienstenorganisatie: klik hier.