Foto: associatie op thema (archieffoto)

Bidden voor mensen die wij ‘verloren aan de dood of aan het leven’

 

‘Wat betekent het als je iemand verliest aan het leven?’ Die vraag stelde Willie Marskamp, kerkelijk werker van de protestantse gemeente te Emmeloord, aan kerkgangers en aan collegae. In de april-editie van het kerkblad ‘Onderweg’ van de protestantse gemeente te Emmeloord schreef ze erover. ‘Verliezen aan het leven’ kan te maken hebben met dementie of met verbroken relaties.

‘Het komt geregeld voor dat een voorganger bidt voor mensen die ‘iemand verloren aan de dood of aan het leven’. Iemand verliezen aan de dood, dat is wel duidelijk: een geliefde overleed en je moet verder zonder die mens’, schrijft Willie Marskamp. ‘Dat maakt allerlei gevoelens los: gemis en eenzaamheid, boosheid, verdriet omdat je die ander zo vreselijk mist of juist verdriet om wat niet is geweest en wat je wel vaak gehoopt hebt, wanhoop en heel veel meer. Maar wat betekent het als je iemand ‘verliest aan het leven’? Af en toe hoor ik dat iemand niet begrijpt wat hiermee bedoeld wordt. Daarom een toelichting mijnerzijds’.

Willie Marskamp vertelt daarover het volgende in het kerkblad: ‘Het wil zeggen dat je, terwijl die ander nog leeft, geen contact meer hebt met die persoon. Dat kan zijn als iemand door ziekte niet meer aanspreekbaar is, bijvoorbeeld door dementie. Je hebt nog wel contact met je vader of moeder, je partner, vriendin of vriend, maar de mens met dementie is niet meer degene die hij/zij altijd was. Je gaat op bezoek, je doet nog dingen samen, maar het is anders dan voorheen. In zo’n situatie heb je iemand verloren tijdens (aan) het leven. Zo’n verlies kan ook aan de orde zijn bij andere ziektes dan dementie’.

Er is nog een andere mogelijkheid. Willie Marskamp: ‘Ook op een andere manier kun je iemand verliezen aan het leven. Je hebt bijvoorbeeld ruzie gehad en vervolgens is het contact verbroken. Of iemand heeft het contact met jou verbroken zonder dat je weet waarom. Of je bent zelf schuldig aan een verbroken contact en je weet niet hoe je dat weer kunt herstellen. Of je wílt het contact helemaal niet herstellen. Al deze vormen van verbroken contact vallen ook onder de noemer ‘verloren aan het leven’. Die ander is er nog steeds, maar hij/zij is buiten jouw bereik en maakt geen deel meer uit van je leven. In ieder geval niet meer op de manier zoals je dat altijd gewend was. Als het verbroken contact buiten jouw wil is, ben je er in gedachten vaak wel volop mee bezig. Maar het echte contact is er niet meer: je bent die mens verloren aan (tijdens) het leven’.

Kerkgangers

Willie Marskamp legde vervolgens aan doorsnee-kerkgangers de vraag voor: ‘Een voorganger bidt weleens voor mensen die ‘mensen verloren aan het leven’. Wie zijn volgens jou de mensen die we verloren aan het leven?’

27 personen hebben één of (veel) meer antwoorden gegeven. Het totaal aantal antwoorden is dan ook groter dan 27. Dertien van de 27 personen geven ongeveer deze twee antwoorden:

• Mensen met wie het contact is verbroken, waaronder echtscheiding of verbroken familierelaties en andere contacten in de relationele sfeer, bijvoorbeeld vrienden die voorbijgegaan zijn.
• Van mentale aard of door ziekte. Daarvoor worden deze woorden gebruikt:

− Mensen die weggegleden zijn in een depressie/angststoornissen.

− Vormen van dementie.

− Mensen met angststoornissen door zwaar geweld.

− Mensen die zijn weggegleden In een trauma.

− Mensen die fysiek nog in leven zijn, maar die geestelijk/mentaal geen verbinding met iemand hebben

en ook niet meer kunnen maken.

− Iemand die door ziekte niet meer dezelfde is.

Andere reacties

Er zijn ook andere reacties, meer incidenteel genoemd:
• Ongelovigen (zesmaal), op de volgende manieren verwoord:

− “Mensen die van het evangelie zijn afgedwaald en zich in het ‘vrije’ leven gestort hebben.”

− “Mensen die, al dan niet bewust, zonder God leven.”

− “Mensen die eerst geloven maar nu vertrouwen op wat ze hebben en zelf allemaal kunnen en God

daarbij niet nodig hebben.”

− “Alternatief in zware kringen. Mensen die God/ Jezus de rug hebben toegekeerd??”

− “Als ik het zo lees lijkt het alsof bedoeld wordt de mensen die Jezus verloren zijn, en geld, macht, eigen

belang belangrijker vinden. Al vind ik dat meteen ook lastig om te typen, alsof Jezus niet gewoon het

Leven is.”

• Mensen die zijn overleden (driemaal)
• Mensen die zelfmoord plegen (driemaal).
• “Geen flauw idee”(driemaal).
• Mensen die naar de hoeren gaan. (tweemaal)
• “Mensen die keuzes maken waar we echt geen begrip voor kunnen hebben. “
• “Ook na het laten bezinken van die vraag blijft het bij mijn eerste gevoelsmatige ingeving. Het gaat naar mijn idee om iemand die het leven niet aankan en zichzelf verliest in/aan bijv. verslaving, criminaliteit, enz. Hij/zij gaat daarmee zover door dat er geen contact meer mogelijk is, of iemand letterlijk doodgaat.”
• “Ik denk dan aan de mensen die overleden zijn. Maar nu ik het lees en er bij stil sta, klopt dat qua taal niet. Want dan zou het zijn ‘verloren tijdens/in het leven’. Of ‘verloren aan de dood’.”
• “Het eerste wat ik denk is, leuk een beeldspraak, maar bid liever wat je daadwerkelijk te zeggen hebt. Dan raakt het de mensen die het aangaat misschien ook....”
• “Over het algemeen gesteld de mens die te eenzaam in het leven komt te staan. In zijn individualisme denkt het leven te vinden, maar juist daardoor eenzaam en alleen doorslaat en het leven verliest aan eenzijdigheden/eigenaardigheden.” (Deze respondent noemt een groot aantal – hier niet genoemde – voorbeelden en eindigt met deze zin.)

Collegae

Willie Marskamp legde de vraag ook voor aan enkele collegae. Daaruit blijkt dat mensen dit zinnetje heel verschillend interpreteren. Ze breidde de vragenlijst daarbij nog iets uit:

1. Bid je zelf weleens voor 'mensen die iemand verloren aan de dood of aan het leven'?
2. Zo ja: wat bedoel jij met 'verloren aan het leven'?
3. Zo nee: waarom gebruik je deze formulering niet?
4. Zo nee: aan welke mensen denk jij bij deze woorden als je die door een collega hoort

bidden?

 

Het eerste deel van bevat de antwoorden van de voorgangers die deze zin wel zelf gebruiken.

Het tweede deel is afkomstig van de voorgangers die deze zin niet gebruiken.

Voorgangers die de tekst gebruiken

Reacties van voorgangers die de zin ‘verloren aan de dood of aan het leven’ zelf in het gebed gebruiken (9 voorgangers van de 14 aan wie de vraag werd gesteld). Iedereen gaf meerdere antwoorden. Niet iedereen gebruikte dezelfde woorden, maar als ik meende dat hetzelfde bedoeld werd, heb ik die antwoorden bij elkaar gezet. Erachter staat het aantal keren dat het desbetreffende antwoord gegeven is.

• misverstanden, verwijdering, familieruzies en andere vormen van verbroken contact (achtmaal)
• echtscheiding, waarbij gezinnen uit elkaar vallen (zesmaal)
• verhuizing (tweemaal)
• mensen van dichtbij die zichzelf verliezen en ten ondergaan in de verleidingen/verslavingen van het leven -

en daardoor het contact met hun omgeving verliezen (tweemaal)

• uit elkaar groeien, elkaar niet meer kunnen vinden/begrijpen, meningsverschillen, polarisatie, etc.
• mensen die hun leven als een hel ervaren en daarom (overwegen te) kiezen voor de dood
• mensen die God vergeten zijn,
• mensen die het leven niet meer ervaren als het leven.

Voorgangers die de tekst niet gebruiken

Reacties van voorgangers die de zin ‘verloren aan de dood of aan het leven’ zelf niet gebruiken

(5 voorgangers van de 14 aan wie de vraag werd gesteld). De meesten gaven meerdere antwoorden.

• Mensen die contact verbroken hebben door welke reden dan ook.
• Mensen die door verslavingen verwijderd zijn geraakt door familie en vrienden.
• Mensen die door andere geloofsovertuigingen de gemeente hebben verlaten.
• Mensen die de verleidingen van de wereld niet kunnen weerstaan en daarom verwijderd zijn geraakt van de gemeente.
• Mensen die met psychische problemen/dementie te maken hebben, en zo langzaam (in hun leven) al afscheid moesten nemen van hun geliefden.
• Het impliceert een beetje dat iemand niet religieus was misschien. Het is onduidelijk in elk geval.
• Het zegt me niets
• De nog levende persoon mist iemand die is overleden.
• Ik denk niet snel aan andere dingen als ik iemand deze zin zou horen gebruiken
• Mijn eerste reactie is: dat iemand overleden is. Mijn tweede reactie is (er wat over nadenkend) dat het mensen zijn die niet meer in de kerk komen en “verloren zijn aan de samenleving” of zoiets.

 

Wat deze 5 voorgangers verder zeggen over het gebruik van de bewuste zin:

• Verloren aan de dood snap ik beter, (maar) ik zou zelf eerder bidden voor mensen die verdriet hebben door rouw of doordat ze iemand moeten missen.
• Ik zou deze zin persoonlijk nooit gebruiken, omdat deze ook voor mij verwarring oplevert. En omdat ik er een groot voorstander van ben om zo normaal mogelijke taal te gebruiken die dicht bij de mensen staat.
• Ik gebruik deze zin nooit omdat ik weet dat niet iedereen begrijpt wat je ermee bedoelt. Ik bid liever voor mensen die leven met gemis, waarbij ik soms ook concreet zeg: voor mensen die iemand moeten missen omdat hun geliefde overleed; voor mensen met wie geen contact meer is door ruzie; voor mensen met wie geen contact meer is door ziekte.
• “Verloren aan de dood” formuleer ik liever als “overleden”. “Verloren aan de dood” klinkt me als

gelovige nou juist als iets wat ik niet geloof.

• Het klinkt me als “tale Kanaäns” in de oren. Formele kerktaal die mij niet eigen is.

Conclusie

Willie Marskamp trekt de conclusie: ‘Toen ik mijn vraag stuurde naar kerkgangers, meende ik dat iedereen ‘verloren aan de dood’ als vanzelf wel snapt en daarom vroeg ik niet naar de interpretatie van dit deel van de zin. Maar dat bleek misschien toch niet terecht te zijn. Later, lang nadat ik de vragen had gestuurd, herinnerde ik mij dat de zin “verloren aan de dood of aan het leven” in een gespreksgroep een keer ter sprake was gekomen en dat iemand mij vroeg naar de betekenis ervan.

De vragensteller zei toen, dat ‘verloren aan de dood’ volgens hem betekende dat iemand voor eeuwig verloren was. En dat mensen ‘verloren aan het leven’ mensen zijn die zijn gestorven en naar de hemel zijn gegaan.

Afrondend:

1. De helft van de antwoordende kerkgangers interpreteert genoemde zin ongeveer zoals de voorgangers het bedoelen; en zoals ik ook in het kerkblad had uitgelegd.
2. De andere helft van de kerkgangers komt op heel andere gedachten. De meest bijzondere vond ik ‘zelfmoord’, ‘hoererij’ en ‘niet (meer) in God en in Jezus gelovend’. Ook zijn er mensen die geen flauw idee hebben wat bedoeld wordt. Onder deze respondenten zitten ook HBO- en WO-geschoolden.

3. Ook voorgangers die de bewuste zin niet gebruiken interpreteren de zin soms anders dan bedoeld door de collega’s. Ook hier wordt soms gedacht aan mensen die niet (meer) geloven en/of de kerk de rug toe hebben gekeerd. Ook zegt een enkele voorganger: ‘nietszeggend’, ‘onduidelijk’, ‘mensen die zijn overleden’. Als zelfs theologen dit zeggen, moet je je afvragen of de bewuste zin gepast is om te gebruiken.
4. De voorgangers die de bewuste zin wél gebruiken, noemen in hun antwoorden niet eenmaal de mensen met wie we contact verliezen door ziekte zoals dementie. Ik had dat wel zo uitgelegd in het kerkblad en ook kerkgangers denken daar soms aan.
5. De voorgangers die de bewuste zin gebruiken noemen ook punten waar ik zelf totaal niet aan gedacht had.
   
   Willie Marskamp adviseert: Gebruik de zin ‘mensen die we verloren aan de dood of aan het leven’ niet (meer). Wees liever duidelijk en spreek ‘klare taal’.