Liturgie in beweging

De liturgie in Nederland verandert. Dat blijkt uit onderzoek van Hanna Rijken, verbonden aan het Kerkmuziek Onderzoek Nederland. Ze schrijft daarover in het blad van de Protestantse Theologische Universiteit PTHUnie.

Ze heeft in 2019 vanuit de PTHU samen met Wim Houtman van het ND een landelijk, kerkbreed onderzoek uitgezet naar kerkmuzikale praktijken in Nederland. Het ging over een breed scala van vragen: over de gebruikte bundels tot de veranderingen in de eigen gemeente. Bijna 600 gemeenten vanuit 21 denominaties reageerden. De helft van de reacties kwam uit de PKN.

Ze concludeert dat vrijwel alle respondenten aangegeven dat er in hun gemeente iets is veranderd. Het onderzoek geeft een scala van voorbeelden: ‘we zingen ritmisch tegenwoordig’, ‘er is een kindercantorij gekomen’, ‘er is een worship leader aangesteld’, ‘we houden top2000-vieringen’.

Hanna Rijken vat de ontwikkelingen binnen de PKN samen met twee ontwikkelingen. ‘Aan de ene kant is er een ontwikkeling zichtbaar richting de evangelische liedcultuur met aandacht voor lichte muziek, bands en worshipleaders. Het valt op dat deze ontwikkeling ook in de gereformeerde gezindte geregeld wordt genoemd. Aan de andere kant zien we een beweging richting oecumenisch-protestantse liturgie. In deze ontwikkeling worden koor- en cantorijpraktijken genoemd, meerstemmige zang, gezongen liturgie, vespers en eveningsongs. In een deel van de PKN zijn beide tendensen aanwezig: respondenten geven dan aan dat het om een pluriforme gemeente gaat. Dit kan soms spanningen opleveren’.

Vrijwel alle respondenten geven aan hoe belangrijk muziek is. In alle denominaties wordt muziek als onmisbaar benoemd. ‘Muziek helpt om te naderen tot het geheim van Gods liefde’. In die zin is het wrang dat de publicatie verschijnt tijdens de corona-breakdown, waarin niet of amper gezongen kan worden in de kerk. Tegelijk geeft het gemeenten wel ruimte om na te denken over de eigen liturgische praktijk. Want of je nu te maken krijgt met nieuwe bundels zoals Weerklank (2016) of Op Toonhoogte, zoals in orthodoxe gemeenten of je krijgt te maken met meer responsies zoals in meer liturgische gemeenten, het blijft zoeken en wennen aan een vorm die de lofprijzing wil dienen.

Foto: Hanna Rijken in het blad PTHUnie; contact: communicatie@pthu.nl