Foto: Wilbert Dekker ontvangt het schriftelijke bewijs dat hij zich nu 'doctor' mag noemen

Euripides, Socrates en Lukas hebben geen geheimen meer...

Euripides, Socrates en Lukas hebben geen geheimen meer voor je. Je laat zien dat Handelingen ten diepste een apologetisch karakter heeft. Apologetiek is daarmee niet een bijkomstigheid van de bijbelschrijver, het dient niet als een soort vernis. Apologetiek hoort wezenlijk bij de theologie, die anticipeert op de te verwachten maatschappelijke reacties.

Prof. dr. Geurt Henk van Kooten, hoogleraar Nieuwe Testament en het Vroege Christendom aan de Rijksuniversiteit in Groningen en ook werkzaam aan de Universiteit in Cambridge, mocht deze waarderende woorden richten tot de nieuwe doctor in de theologie Wilbert Dekker, predikant in Kampen en preses van de classicale vergadering Overijssel-Flevoland tijdens de promotie op 4 juli 2024.  

Wilbert Dekker verdedigde het proefschrift ‘The dynamices of Judgement and Vindication’, waarin hij de tekst van het Bijbelboek Handelingen in gesprek brengt met teksten van denkers uit de Romeinse, Griekse en Joodse wereld. Dekker gaat in op de rechtszaken van het nieuwtestamentische geschrift. Wat zijn de thema's in de seculiere literatuur uit de eerste eeuw en kunnen elementen daarvan worden ingezet om het verhaal van de apostelen nader voor het voetlicht te brengen? Lukas modelleert de apostelen naar de figuur van Socrates om betrouwbaarheid te laten zien. Wanneer de rechterlijke macht zich tiranniek opstelt, verwijst Lukas subtiel naar de klassieke tragedies van Euripides en Sophocles. Daarmee maakt hij in de verhalen van het Bijbelboek Handelingen duidelijk dat tirannen alleen tot hun eigen schade kunnen proberen het evangelie tegen te houden, maar dat dit niet zal lukken omdat God al zijn oordeel hierover heeft uitgesproken door Jezus Christus te laten opstaan uit de dood.

Dekker moest de laatste proeve van bekwaamheid doorstaan, nadat hij eerder zijn analyse aan het schrift had toevertrouwd, en adequaat reageren op de kritische vragen van bijbelgeleerden. Hij deed dat in het academiegebouw van de Rijksuniversiteit in Groningen. Ruim voordat de deuren van de zaal zich openden verzamelde een bonte groep van vrienden, familieleden, collegae, gemeenteleden van de Westerkerk in Kampen en afgevaardigden van de classis zich op de gang en was er een zekere opwinding merkbaar onder het publiek. Om vier uur mocht ieder naar binnen, een kwartier later kwamen de geleerde mannen binnen, voorafgegaan door de vrouwelijke pedel en iets later gevolgd door de promovendus en zijn twee paranimfen.

Prof. dr. Steve Walton van het Trinity College uit Bristol, mocht via de digitale verbinding de eerste vraag stellen. Daarna volgden anderen, onder wie prof. dr. Rob van Houwelingen uit Kampen, emeritus-hoogleraar Nieuwe Testament en dr. Bärry Hartog, universitair hoofddocent Bijbelwetenschappen en Antiek Jodendom in Groningen. Had Lukas specifieke teksten onder ogen bij het schrijven van zijn Handelingen of reageert hij vanuit zijn algemene kennis van de antieke filosofen en denkers? Kan je grote conclusies verbinden aan enkele trefwoorden in Handelingen? Moeten we denken aan een historisch figuur of een ideële persoon als Lukas zich richt op Theophilus in zijn evangelie en in de handelingen? En als het een historische figuur betreft, hoe zou het dan na het laatste hoofdstuk verder gaan; heeft Theophilus de teksten gebruikt om de gemeente verder te onderrichten? Was Lukas een man die van achter zijn bureau werkte met allerlei teksten om zich heen of was hij een goed ontwikkelde denker die op basis van parate kennis een historisch werk heeft geschreven? Gaat het eigenlijk om een historisch werk of gaat het om fictie? 

Wilbert Dekker antwoordde de diverse opponenten steevast in het Engels. Trouwens ook de dissertatie zelf is in het Engels geschreven. Hij schetste de persoon van Lukas als iemand die een goede opleiding heeft gehad en vanuit die achtergrond zijn teksten heeft opgeschreven. Hij zet historisch materiaal in de context van een opbouw, waarmee hij lezers wil overtuigen. Hij is daarbij voortdurend bezig te modelleren. Je moet daarbij in de gaten houden dat het proces van weglaten en positioneren in Handelingen om een behoorlijke indikking vraagt van wat er allemaal is gebeurd. Handelingen hebben ongeveer evenveel woorden als het evangelie van Lukas, maar het evangelie omvat een korte periode van drie jaar, terwijl Handelingen grofweg loopt van het jaar 33 tot het jaar 63. Lukas moest bij het schrijven van Handelingen dus constant keuzes maken en hij deed dat in de ambitie een ‘intelligente narratief’ op papier te zetten. Hij gaat uit van een historische basis en laat zich niet verleiden – zoals één van de opponenten suggereerde – tot ‘vrome fictie’. Wel laat hij zien hoe argumenten bekend uit algemene literatuur licht kunnen werpen op de manier waarop Lukas zijn verhalen vertelt. 

Om de geloofwaardigheid van de apostelen voor zijn publiek te benadrukken modelleert Lukas de apostelen naar de figuur van Socrates, schrijft Dekker in zijn 276 pagina’s tellende dissertatie. De tegenstanders van het evangelie, zoals koning Herodes Agrippa I (Handelingen 12), beschrijft Lukas naar de gestalte van de tirannen uit bekende Griekse drama's van Sophocles en Euripides. Hij laat zo zien dat verzet tegen het evangelie sterk lijkt, maar uiteindelijk niet het laatste woord heeft, omdat deze beweging uit God is. 

De ondervraging duurde drie kwartier. Daarna trok het cortège zich even terug, maar al vrij snel keerde men terug in de zaal, sprak de innemende woorden dat Wilbert Dekker was geslaagd en nam hem de eed van academische betrouwbaarheid af. 

In zijn laudatio herinnerde zijn promotor aan de intellectuele weg die Wilbert tien jaar geleden oppakte. In die tien jaar heeft hij zo’n veertig gesprekken gehad met zijn promotor. Ze begonnen met het lezen van Flavius Josephus. Daarna volgde de verdere toespitsing. Van Kooten betrok de echtgenoot van Wilbert Esther Dekker en de kinderen – op de voorste rij – bij de felicitatie. Later kregen alle bezoekers de kans tijdens een receptie de geleerde predikant uit Kampen te feliciteren.

Proefschrift: https://hdl.handle.net/(...)e4-a568-d71abd17d872

Foto: De gasten kwamen aangereden (Rikus Snel, lid van het classicaal college voor de behandeling van beheerszaken en als adviseur maandelijks bij het breed moderamen van de classis, waarvan dr. Wilbert Dekker preses is)

Foto: Andere gasten kwamen per trein, zoals prof. dr. Rob van Houweling uit Kampen, die een vraag stelde over Theophilus tijdens de promotie en er fijnzinnig aan herinnerde dat een belangrijk deel van de dissertatie was geschreven in de bibliotheek van de vrijgemaakte (nu NGK-) universiteit in de Groenestraat in Kampen; de dissertatie is net op tijd af, want de bibliotheek gaat uiteindelijk naar Utrecht

Foto: Voor het universiteitsgebouw ontmoeten de gasten elkaar, op de foto dr. Wim Dekker uit Oosterwolde in gesprek met de moeder van Wilbert

Foto: En ook voor de deur van de prachtige zaal wachten de gasten, op de voorgrond ds. Lex Boot, collega van Wilbert in Kampen, op de achtergrond onder mee links van Lex ds. Wim Polinder, ook collega in Kampen en ds. Johan van der Velde, emeritus-predikant uit IJsselmuiden, ter rechter zijde ds. Feike Verboom, die met Wilbert heeft samengewerkt in de Broederkerk en de Westerkerk in Kampen

Foto: Op de voorgrond de ccbb-ers (classicaal college voor behandeling beheerszaken) in de personen van Rikus Snel en Margreet Kuiper (eerste vrouwelijke lid van het ccbb), daartussen in nog net zichtbaar Johan Kuiper, tweede scriba van de classis (uit Dedemsvaart)

Foto: De gezonde spanning bij Wilbert Dekker voorafgaand aan de plechtigheid

Foto: Iets minder spanning bij de gasten, op de voorgrond Esther Dekker 

Foto: Drie van de kinderen op rij vooraan bij de plechtigheid

Foto: Een rij gasten van de Westerkerk in Kampen, waar Wilbert Dekker gemeentepredikant is

Foto: En meer bezoek, met in het midden onder meer ds. Dick Wolters (tegenwoordig Amsterdam, voorheen Vollenhove) en voor de kenners op de rij daarachter onder meer ds. Bert van Veluw, emeritus-predikant uit IJsselmuiden Hoeksteen. 

Foto: En dan komen de geleerden binnen met voorop de pedel, die aan het einde van de ondervraging ook het 'hora est' aangeeft

Foto: Wilbert Dekker tussen zijn paranimfen 

Foto: een eerbiedwaardige buiging

Foto: v.l.n.r. Geurt Henk van Kooten, Edward van 't Slot, Bärry Hartog, Rob van Houweling

Foto: En midden voor de promovendus, zorgvuldig in het Engels formulerend

Foto: De proeve van bekwaamheid op schrift, er komt nog een toegankelijker eenvoudiger editie bij een uitgever op de markt en voor de gemeenteleden van de Westerkerk is toegezegd dat er dit najaar een presentatie volgt op het niveau van een doorsnee gemeentelid