Thematische archieffoto

AI als hulpmiddel bij het lezen oude handschriften

Kan je met kunstmatige intelligentie (AI) een tekst met oude handschriften weer leesbaar maken? Die intrigerende vraag kwam vanuit een gemeente bij de classis binnen.

We gingen bij het zoeken naar een antwoord eerst te rade bij AI zelf. Chat GTP, een algemeen toegankelijk AI-medium, wijst op het gebruik van Transkribus. Chat GTP licht toe:  ‘Transkribus is een van de meest gebruikte en meest gebruikte tools voor het transcriberen van oude handschriften. Het maakt gebruik van **Handgeschreven Tekstherkenning** (HTR) technologie, die getraind is om handschriften te herkennen. Dit programma kan oude documenten digitaliseren en de inhoud omzetten naar een werkbare tekst. Het is een zeer krachtige tool die geschikt is voor verschillende soorten handschriften, van authentieke teksten tot documenten uit de 19e en 20e eeuw’.

Eén van de scribae van de classis verwees naar een recente inspiratiedag in Gouda voor kerkelijke archivarissen over ‘papier, pixels en privacy’. Prof. dr. Fred van Lieburg van de Vrije Universiteit pleitte er voor zorgvuldig archiefbeheer. Het woord ‘citizen science’ viel in relatie tot het ontcijferen van handgeschreven materiaal van Abraham Kuyper. De scriba van de classis concludeert dat het in de kinderschoenen staat. 

De andere scriba zocht contact met Herman Postema van Chartanovum. Hij zegt, dat er in de media veel te doen is over transcriberen middels AI. De resultaten vallen tegen, zegt hij. Dat geldt ook voor het veel geprezen Transcribus, dat een betrouwbaarheid garandeert van 90-92%. Dat lijkt veel, analyseert Postema, maar als je een pagina leest met 10% fouten, is het vrijwel onleesbaar. Vandaar dat nog steeds de enige betrouwbare optie is, het handmatig transcriberen.