Bovenstem in Genemuiden

De grote kerk van Genemuiden haalde breeduit de pers. Want de kerkrentmeesters kregen subsidie voor het onderhoud. En dat bedrag was mede gebaseerd op een uniek cultureel fenomeen in de kerkdienst: het meeklinken van de mannelijke bovenstem. Je vindt de bovenstem in enkele protestantse vissersplaatsen. De tenor zingt daarbij boven de melodielijn uit. De organist weet hem daartoe te inspireren. Wie het meemaakt, voelt hoe emotie en schoonheid over elkaar heen rollen.

Ik had geluk, die ochtend van de 27^ste oktober. Ik bezocht de hervormde gemeente. De gemeente zingt op hele noten. En al bij een van de eerste psalmen ontwaarde ik een kopstem. De man zat bij de pilaar en als vanzelf gleed hij melodieus mee in de tred van het orgel. Juist doordat de noten niet heel en half worden gezongen is er – zo lijkt het althans – ruimte om mee te gaan in een kopstem. Het is niet alleen de bovenstem die ontroert. Zoals ik ook wel in een andere vissersplaats had meegemaakt, ervaarde ik het hier: de gemeente zong hartstochtelijk en voluit mee in de gekozen psalmen.

Toen de dienst begon kwamen de ambtsdragers binnen meest stijlvol in zwart gekleed en witte blouse; één van hen liep naar de lessenaar in het liturgisch centrum naast het doopvont. Hij vertelde in korte zinnen over het begin van de catechisatie, over een ambtsdragersverkiezing waarbij gemeenteleden dinsdag konden komen en hun stem konden uitbrengen met eventueel maximaal één volmachtstem, over een Reformatie-bijeenkomst op donderdag 31 oktober over het protestantisme in Noord- en Zuid-Europa en over personalia van overledenen en zieken, die met naam en toenaam werden genoemd.

Daarna volgde het stil gebed. De kerkenraadsleden stonden en zodra ze hun gebed hadden afgerond gingen ze zitten. De dominee, in deze dienst was dat ds. Wim Hulsman, die sinds 1999 de hervormde gemeente van Genemuiden dient, was inmiddels op de preekstoel gaan staan. Het is één van de weinige preekstoelen in de classis, die ongeveer een halve meter uit de muur is geplaatst, min of meer vrij in het liturgisch centrum. Die ruimte gekoppeld aan de beweeglijkheid van de voorganger, die de mensen beneden in de drie zitgedeelten en boven op de kraak afwisselend aankeek, gaven de dienst een levendig karakter.

Zowel in de verkondiging als in de liturgie was er een duidelijk appel aan de individuele kerkganger.  Na de lezing van de tien geboden zong de gemeente het laatste vers van de berijmde versie. De uitnodiging klonk om van harte de tekst mee te zingen. In het gebed op de opening van het Woord sloot de voorganger aan bij de klok; in de achterliggende nacht was de klok een uur teruggezet. De voorganger sprak over het geschenk van de tijd en de noodzaak de tijd goed te besteden. ‘Eén uur in Uw huis is mij meer dan duizend elders’.

Er waren twee collectes in de dienst die nog voor de verkondiging werden gehouden. Eerst liepen de mannen met een D de kerk in. Even later de mannen met een K. Bij de deur zou later een extra collecte zijn om de schuld af te lossen die is aangegaan bij de aanpak van het hervormd centrum.

De dienst ging over het slot van 1 Thessalonicenzen; 5: 14-24. De prediking was opgebouwd met het proeven van de verschillende woorden die in het tekstgedeelte staan. Het lezen van de tekst uit de Herziene Statenvertaling net voordat de preek begon hielp bij het krijgen van focus. Het ging over vers 23 en 24: ‘En moge de God van de vrede Zelf u geheel en al heiligen, en mogen uw geheel oprechte geest, de ziel en het lichaam onberispelijk bewaard worden bij de komst van onze Heere Jezus Christus. Hij Die u roept, is getrouw: Hij zal het ook doen’. Ds. Hulsman sprak over twee punten: een goede wens en een bemoedigende belofte. Hij had vaker over 1 Thessalonicenzen gepreekt en begon met: ‘De apostel Paulus valt in herhaling. Oei. Een prediker die in herhaling valt. Hij heeft het al over heiliging gehad’. Hij maakte een vergelijking met een moeder, Rie de Jong, die haar kind Pieter bij herhaling waarschuwde op de stoep te blijven. De herhaling is heilzaam bedoeld.

Ds. Hulsman liep vervolgens de tekst langs. Bij de wens wees hij op de werkwoordsvorm: ‘Moge …God…’ zo zei hij, kom je vaker tegen in de Bijbel. Hij zei zelf opgegroeid te zijn in een kerk waarin de wens soms misschien wel iets te veel de overhand heeft gehad (wie de biografie zoekt op internet komt de achtergrond van de gereformeerde gemeente tegen); toch is de wens enigszins gedoseerd een onderdeel van het geloof. Er mag het verlangen zijn dat de Heere het zal geven. Hulsman ging door over de ‘God van de vrede’, over de drieslag ‘geest, ziel en lichaam’, het ‘onberispelijk bewaren bij de komst van de Heere Jezus Christus’ en zo liep hij alle fragmenten van de tekst langs tot het ‘Hij Die u roept is getrouw: Hij zal het ook doen’. Enkele keren was er de expliciete uitnodiging: ‘Is dat ook ons verlangen’?

Ik was een kwartier voor de dienst aanwezig en zag zo de kerk driekwart vollopen. Ik ontwaarde onder de bezoekers ook de burgemeester. Hij nam plaats op één van de stoelen recht voor de kansel; ik zat zelf zijdelings in één van de banken, die vermoedelijk iets harder zitten. Ik herkende de burgemeester vanwege zijn bijdrage in een dialectdienst die door RTV-Oost werd opgenomen in Zwartsluis. De burgervader had toen speciaal voor de dienst zich het dialect eigen gemaakt, geoefend ook, en deed één van de Schriftlezingen. Hier in de dienst zag ik hem hartelijk meezingen op de hele noten, die je je gemakkelijk eigen kunt maken als je even je best doet.

De voorbeden van ds. Hulsman waren persoonlijk getoonzet. Hij noemde de verschillende rouwdragenden, onder wie de familie van een man die zelf lid was van de gereformeerde kerk; hij noemde ook de zieken. De voorbede strekte zich uit tot burgemeester en wethouders en het vorstenhuis. Toen ik later de kerk verliet en mijn auto opzocht voor ’t Olde Staduus, zag ik een buste van prinses Beatrix. Voorbeden in de dienst en ornamenten in het straatbeeld sloten op elkaar aan.

Foto's:
Boven: kerkdienst in de hervormde gemeente Genemuiden 
Onder: de kansel staat even los van de muur, op de achtergrond het monumentale orgel

Eerdere diensten waaraan een artikel is gewijd: 

Voor eerdere kerkdiensten: 

Kampen pioniersplek
Genemuiden (GKN)
Welsum
Balkbrug
Hengelo
Zalk
Mastenbroek
Almelo 
Wierden
Ens
Wilsum
Enschede
Gramsbergen
Rijssen
Delden
Almere
Bant