Verwachtingen anders-kerkelijken

Ook mensen die niet heel actief zijn in de kerk willen dat de kerk aanwezig is in de wijk en in de stad. Dat blijkt uit een enquête die de protestantse kerk te Amsterdam heeft laten uitvoeren.

Met 200 deelnemers aan de enquête gaat het niet om een wetenschappelijk onderzoek; daarvoor is de deelname te laag en een wetenschapper zou misschien nog weer andere vragen formuleren. Maar de uitkomst geeft wel een indicatie van hoe mensen denken. En daarmee is de uitslag interessant voor alle gemeenten; zeker als je als plaatselijke gemeenschap nadenkt over de plek die het kerkgebouw in een leefgemeenschap kan vervullen, breder dan de eigen geloofsgemeenschap. De protestantse gemeente heeft de conclusies van het onderzoek vertaald naar een artikel op de website www.protestantsamsterdam.nl.

De kerk kan iets toevoegen aan Amsterdam als zij opkomt voor mensen in de knel, spiritualiteit en bezinning aanbiedt en mensen helpt bij de zoektocht naar hun persoonlijke identiteit, zeggen de Amsterdammers. Die wens leeft sterk bij niet-leden van de Protestantse Kerk Amsterdam (PKA) die deelgenomen hebben aan een enquête over de toekomst van de kerk. Opvallend is dat wat deze buitenkerkelijken willen niet wezenlijk verschilt met wat de leden van de PKA zelf willen. Ook vinden beide groepen dat kerkgebouwen zoveel mogelijk behouden moeten blijven en een rol kunnen vervullen als rustpunt en verbindingsplek in de stad.

Relevant voor Almere

In opdracht van het bestuur van de PKA is een commissie bezig met het opstellen van een nieuw meerjarenplan (‘Beleidskader 2023-2027’) voor de 17 wijkkerken, 8 pioniersplekken en – samen met de Diaconie – 10 leefgemeenschappen van de protestanten in de stad. Ter voorbereiding is onder andere een enquête gehouden waaraan ruim tweehonderd personen deelnamen. Tachtig procent is (actief) lid van de PKA, twintig procent niet. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is bij de leden hoger (58. 8 jaar) dan bij de niet-leden (46,4 jaar).

Het onderzoek is voor een plaats als Almere extra relevant. Want een substantieel deel van de bevolking in Almere heeft eerder in Amsterdam gewoond, heeft familie of vrienden in de hoofdstad, en werkt bij een bedrijf in de regio. De protestantse gemeente van Almere is in gesprek met diverse partners waaronder de protestantse gemeente te Amsterdam over mogelijkheden gezamenlijk kerkenwerk op te pakken in de jongste stad van Nederland. Daar sluit de enquête goed op aan.

De groep niet-leden is verdeeld over het beeld dat de protestantse kerk bij hen oproept: 49 procent ziet weinig tot niets van de kerk, 51 procent ziet dat de kerk juist waarde aan de samenleving toevoegt. Woorden die daarbij een rol spelen zijn ‘zingeving en inspiratie’, goed doen voor een ander en het bieden van een rustplek. In overgrote meerderheid verwerpen ze de stelling ‘dat Amsterdam prima zonder kerk kan’. Hun advies aan de PKA is om duidelijk te laten zien waar de kerk voor staat, open en divers durven te zijn en dat er laagdrempelige ontmoetingen moeten worden georganiseerd om eenzaamheid en isolement te voorkomen.

Niet-kerkleden haken aan

‘’Een duidelijke uitkomst’’, zegt Vincenza La Porta, directeur bij de PKA en projectleider om tot een nieuw toekomstplan te komen. ‘’De niet-kerkleden haken aan waar we als kerk al mee begonnen zijn: ons meer openstellen en richten op de niet-kerkelijke, zinzoekende Amsterdammer. Dit voelt als een steun in de rug’’.

Voor de PKA-leden die de enquête invulden staat bezinning en het opkomen voor mensen in de knel voorop (beiden bij meer dan 50 procent genoemd). De toenemende tweedeling is ook een zorg (zegt 22 procent), waarbij het van belang is hoop voor de stad te bieden  (volgens 26 procent).

Uit het onderzoek blijkt dus dat zowel kerkleden als niet-leden voor de kerk drie taken ziet weggelegd: het bieden van een plek voor bezinning, spiritualiteit en rust; het opkomen voor mensen die het slechter getroffen hebben en het bieden van een plek waar mensen elkaar ontmoeten, tot verbinding komen en proberen de tweedeling en polarisatie in de samenleving te overstijgen.

Een opmerkelijke uitkomst is dat volgens de respondenten kerkplekken in Amsterdam zoveel mogelijk behouden moeten blijven. Het gebouw zou voor zowel gelovigen als niet-kerkleden een prominente plek in de wijk moeten innemen. Wel moet de kerk zich de komende jaren zowel naar vorm als inhoud ‘verbreden en vernieuwen’.

Predikanten binnen de Amsterdamse kerken worstelen vooral met problemen als een tekort aan vrijwilligers en middelen en menen dat het in hun kerkplekken te weinig gaat over zaken die echt van belang zijn. De kerkleden mogen wel wat meer betrokken zijn bij hun kerk, vinden zij. De vragen binnen de kerkenraden van Almere sluiten daarop aan. Almere heeft daarnaast de uitdaging dat men een jonge gemeente is en dus niet kan terugvallen op fondsen die in de loop der eeuwen zijn opgebouwd of op kerkelijk kader met een staat van dienst die generaties omvat. 

Illustraties: opnames van de Floriade, waar de burgerlijke gemeentes van Amsterdam en Almere samenwerken en een gezamenlijk paviljoen hebben.