Hieronder twee relevante internationale bijdragen over de coronacrisis. Het tweede stuk gaat over een gezamenlijk document van Wereldraad en Vaticaan. Het eerste stuk komt van een internationaal interreligieus forum, waar de Wereldraad direct mee verbonden is.
Wereldwijde reacties op corona
Laten we ons door de coronacrisis niet verliezen in simpele oplossingen of in totale terughoudendheid. Laten we in de dilemma’s gaan staan, zoeken naar eilanden waarin we tot ons recht komen te midden van een chaotische wereld. En laten we ons verheugen over eilanden van normaal leven. We hoeven ons daar niet schuldig bij te voelen. We kunnen de positieve ervaringen gebruiken om krachtig in het leven te staan. We doen in het gebed iets soortgelijks. We spreken niet alleen een kyrie (een Heer ontferm u, redt ons) uit, maar we prijzen God in ons gebed. De lofprijzing reikt nieuwe krachten aan. We komen die houding van lofprijzing ook steeds weer tegen in de Psalmen, ook in de Psalmen waarin strijd en tegenslag een rol spelen.
Aan het woord is aartsbisschop Antje Jackelén van de (lutherse) Kerk van Zweden. Ze is een van de religieuze wereldleiders die worden geïnterviewd over de coronacrisis. Je leest er in de Nederlandse pers en in publicaties van de Nederlandse kerken weinig over. Misschien komt dat doordat er geen Nederlanders worden geïnterviewd. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat op dit moment de religieuze leiders die men voor de microfoon haalt in andere delen van de wereld wonen; dat heeft misschien te maken met de denkkracht die ze elders laten zien, in ieder geval heeft het ook te maken met de omvang van hun achterban elders. Dat ontslaat ons in het kleine Nederlandstalige deel van de wereld niet van een verantwoordelijkheid kennis te nemen van het denkgoed en er ons voordeel mee te doen.
En dat loont de moeite. De Wereldraad van Kerken presenteert het ‘Coronaspection’-project op de website. Religieuze wereldleiders delen daarop hun gedachten over de crisis. Achter Coronaspection zit het Elijah Faith Institute. Het instituut brengt religieuze wereldleiders samen en bevraagt ze over het coronavirus. Rabbi Alon Goshen-Gottstein, directeur van het Elijah Faith Institute, spreekt er onder meer met aartsbisschop Dr. Antje Jackelén, die enkele jaren geleden in Nederland nog de oecumenelezing voor de Raad van Kerken mocht verzorgen.
Zweden
Jackelén legt uit in het interview dat mensen in Zweden angstig zijn. ‘Het belangrijkste probleem is over angst en onzekerheid als het om Zweden gaat’, zegt ze. ‘We zijn een stabiele samenleving, en dat al heel lang, dus we zijn niet gewend aan een crisis als deze’.
Rabbi Goshen-Gottstein merkte op dat de belangrijkste uitdagingen voor de Kerk van Zweden wellicht pastoraal van aard zijn. ‘Het is een kwestie van aanpassen’, denkt hij. ‘Mensen passen zich vrij snel aan’, reageert Jackelén. ‘We hebben heel veel digitale vergaderingen’.
Rabbi Goshen-Gottstein vraagt Jackelén vervolgens na te denken over de noodzakelijke aanpassingen als iets dat mensen positief kunnen benaderen. Jackelén: ‘De belangrijkste uitdaging voor de kerk is enerzijds om ons werk aan te passen aan de beperkingen die van kracht zijn. Onze gemeenten zijn erg druk met het vinden van manieren om dingen niet af te sluiten, maar ze aan te passen. We sluiten niet alleen de deuren, maar zoeken naar manieren om het evangelie in woorden en daden te prediken op de manieren die we nu kunnen doen’.
Elijah
De organisatie geeft zelf een motivatie bij het initiatief om religieuze leiders te interviewen. ‘We beleven een uniek moment, waarschijnlijk ongekend in de wereldgeschiedenis. Binnen enkele weken is de hele wereld op meerdere fronten getroffen: gezondheid, financiën, psychologie, communicatie en meer. De snelle en voortdurende veranderingen, veroorzaakt door de nieuwe pandemie van het coronavirus, hebben gevolgen voor alle gemeenschappen, de hele mensheid. Ze raken onze diepste angsten voor veiligheid en stellen veel van wat tot voor kort als vanzelfsprekend werd beschouwd als een goed normaal leven in twijfel. Dit is een tijd waarin de mensheid begeleiding nodig heeft. Dit is een moment waarop we stemmen van wijsheid nodig hebben, afkomstig uit religieuze tradities, om samen te komen en hoop, visie, richting en praktische begeleiding te bieden aan een angstige en lijdende mensheid’.
Elijah biedt 40 interviews. Je vindt er wel verhalen van onder meer aartsbisschop Justin Welby (anglicaan), ouderling Jeffrey (heiligen van de laatste dagen, uit Holland, VS), natuurlijk paus Franciscus en vanuit de lutherse traditie de al genoemde aartsbisschop Antje Jackelén uit Zweden. Onder de Joodse leiders zijn onder meer: rabbi Jonathan Wittenberg (Engeland) en rabbi Arthur Green (VS).
Zes herinneringen
Een thema dat steeds weer terugkeert, is de hoop. Arthur Green zegt er bijvoorbeeld over: ‘We moeten steeds weer terug naar de wortels en onderzoeken waar de angst geworteld is’. En: ‘Ik heb geen formules om de angst weg te nemen, ook al heb ik in mijn persoonlijk leven geleerd om met verlies om te gaan. Je wordt daarin nooit een expert’. En: ‘We worden in onze traditie geacht dagelijks een gebed uit te spreken en daarbij ons zes dingen te herinneren die van belang zijn tot op de dag van vandaag, zoals de Schepping en de uittocht uit Egypte… Dat zijn spirituele momenten die voor mij ook waarde hebben op dit moment’.
Voor de mensen die zich ook internationaal willen laten inspireren: klik hier.
Foto: aartsbisschop Antje Jackelén tijdens de oecumenelezing in 2018
Wereldraad en Vaticaan op één lijn
De noodzaak om als kerken en religies samen naar de problemen te kijken wordt onderstreept door de publicatie op 27 augustus van een handboek, dat is uitgebracht door het Vaticaan en de Wereldraad van Kerken samen. Diverse internationale persagentschappen hebben er over bericht en ook Hendro Munsterman heeft er voor het Nederlands Dagblad een artikel over geschreven onder de titel: ‘Coronahandboek Vaticaan en Wereldraad’.
Het is een krachtig signaal dat Wereldraad en Vaticaan (Pauselijke Raad voor Interreligieuze Dialoog) samen met een publicatie komen en ook vragen om meer interreligieuze samenwerking. Er is alle aanleiding voor. Christenen moeten samenwerken met leden van andere religies, zegt het rapport, om te reageren op ‘een wereld die is verwond door de COVID-19-pandemie en door de plaag van religieuze onverdraagzaamheid, discriminatie, racisme, economisch en ecologisch onrecht en vele andere zonden’.
‘Interreligieuze relaties kunnen een krachtig middel zijn om solidariteit op te bouwen en om onszelf open te stellen voor bronnen buiten onszelf. We nodigen christenen uit om te reflecteren op de vraag hoe we partners kunnen worden in solidariteit met alle mensen van geloof en goede wil. In deze tocht van solidariteit worden verschillende gemeenschappen geïnspireerd door de hoop die te vinden is in onze respectabele tradities’.
Het document van het Vaticaan en de Wereldraad laat zich lezen als een theologisch document. Vandaar dat er een theologische inzet wordt gekozen: ‘We zetten de interreligieuze solidariteit in vanuit ons geloof in God, die één is en drie personen kent: de Vader, de Zoon en de Heilige Geest’, geeft het document als basis. Er wordt op gewezen dat mensen kunnen worden gezien als één familie, geschapen door God de Vader, dat de hoop voor christenen ligt in Jezus Christus en dat alle werk verbonden is door de Heilige Geest.
Samaritaan
Christenen mogen voortbouwen op de leer en het voorbeeld van Jezus, en erkennen dat hun naastenliefde en belangenbehartiging niet beperkt kunnen blijven tot het helpen van alleen andere christenen, aldus het document dat op 27 augustus is vrijgegeven. Het document refereert aan Jezus' gelijkenis van de barmhartige Samaritaan, de Samaritaan komt uit een andere religieuze gemeenschap, maar hij is de enige die stopt om de man te helpen die langs de kant van de weg wordt geslagen en achtergelaten’.
‘Het verhaal is een uitnodiging om na te denken over de noodzaak om grenzen te overschrijden in iemands dienstbaarheid aan en solidariteit met het lijden’, aldus het document. ‘Het is ook een oproep om de negatieve veronderstellingen die we hebben te overwinnen en om met nederigheid en dankbaarheid te erkennen dat de 'ander' - in dit geval de Samaritaan - ons de ware betekenis van dienstbaarheid en solidariteit kan laten zien’.
De gelijkenis leert dat christenen ‘religieuze vooroordelen en culturele vooroordelen moeten overwinnen’, zowel bij de beslissing met wie ze dienen als met wie ze willen dienen, om meer mensen te helpen en een rechtvaardiger wereld op te bouwen, aldus het document.
Actie en samenwerking zijn noodzakelijk, verklaart het document, omdat de pandemie niet alleen ziekte en dood heeft veroorzaakt, maar ook meer armoede, huiselijk geweld en isolement. De wereldwijde honger zou wel eens indringend kunnen toenemen, het document spreekt zelfs van verdubbelen, als gevolg van deze catastrofe.
Het Vaticaan en de Wereldraad van Kerken erkennen een gevoel van 'gedeelde kwetsbaarheid' en moedigen mensen aan om te reageren met 'nieuwe vormen van solidariteit die alle grenzen overstijgen', omdat alle mensen door God zijn geschapen en als broeders en zusters dezelfde waardigheid delen.
Hoop is de deugd die religieuze gelovigen van alle tradities bindt, zeggen de schrijvers, en het is de deugd die christenen motiveert om anderen te dienen, te werken om situaties van onrecht te overwinnen en zich voor te bereiden op een eeuwigheid met God.
Nederigheid
Het document beschrijft in verschillende hoofdstukken de houding van waaruit de samenwerking gestalte kan krijgen. Een eerste vereiste is ‘nederigheid en kwetsbaarheid’. Een tweede principe is respect voor anderen, en voor hun ‘unieke en complexe situatie’. Het bevorderen van ‘gemeenschap, mededogen en het algemeen welzijn’ is een derde thema. Een vierde punt is een toewijding aan dialoog, wat inhoudt dat je openstaat om van anderen te leren. ‘We moeten ook openstaan voor wat God ons kan leren door degenen van wie we het minst verwachten iets te leren’, vooral de armen en gewonden. De blijvende christelijke principes van berouw en vernieuwing (bekering) zijn net zo essentieel in interreligieuze relaties als binnen de christelijke gemeenschap, aldus het document. ‘Met de geruststelling dat onze God vergeeft, moeten we ons afvragen hoe wij, die zelf door zonde gewond zijn, anderen hebben verwond, en meer in het algemeen de hele schepping van God’. Dankbaarheid, vrijgevigheid en vooral liefde zijn ook noodzakelijk. 'We zijn geroepen om de liefde van Christus te leven en de wereld zijn gezicht te laten zien. We hebben lief omdat Hij ons eerst heeft liefgehad'.
De mensen die meer over de gezamenlijke verklaring willen lezen, kunnen onder meer hier terecht.