Politiek en kerk 

Als je de partijprogramma’s van de politieke partijen leest, kom je nergens zinnen tegen over de kracht van het geloof. Er is bij enkele politieke partijen wel een negatieve benadering. Het uitgangspunt is: Hoe kunnen we religieuze uitwassen beheersbaar houden? Maar de gedachte komt niet op dat zingeving een positieve stimulerende factor zou kunnen zijn.

Dat zei één van de deelnemers aan het breed moderamen op 12 maart tijdens een digitale vergadering. Het ging tijdens de bezinning over de manier waarop politieke partijen zich met het oog op de komende tweede kamer verkiezingen uitlaten over geloof en zingeving. Als bijlage was er een tekst meegezonden van de website PlusOnline, waarin een inventarisatie is gemaakt van wat politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s zeggen over geloofsvraagstukken.

Een andere deelnemer sprak over de belangstelling voor religie in het publieke domein. Hij refereerde aan de Verenigde Staten waar je zou kunnen spreken van een tweepartijenstaat. Noch de democraten, noch de republikeinen noemen zich een christelijke partij, maar je merkt door alle gesprekken heen dat religie wel een issue is. Hij signaleerde een soortgelijke tendens in Nederland. Het is opvallend dat de media de spotlights zetten op het geloof van politici. We hebben van de media kunnen vernemen dat Mark Rutte (VVD) hervormd is en dat hij vanuit innerlijk geloof ’s avonds voor het slapengaan een gebed uitspreekt. We weten dat Lilianne Ploumen (PvdA) zich vanuit haar rooms-katholieke wortels gevoed weet, dat Sigrid Kaag (D66) onlangs vanuit haar rooms-katholieke achtergrond sprak over de waarde van rituelen, dat Jesse Klaver (GL) een katholieke moeder heeft en een islamitische vader en zelf nog binnen het CNJV actief is geweest. Blijkbaar is religie op een bepaalde manier toch een issue.

Verschillende leden van het breed moderamen spraken uit dat ze van voorgangers geen flamboyante politieke uitspraken verwachten. Het is evenmin handig om een verkiezingsaffiche op een raam te plakken. Je wordt dan toch al gauw geframed. Eén van de predikanten vertelde dat de vraag ‘zou u een politieke poster op uw raam aanbrengen’ ooit als tweede vraag tijdens een beroepingsprocedure kreeg voorgelegd. Nadat hij ontkennend had geantwoord was er opluchting bij de beroepingscommissie en was er draagvlak verder te spreken. Een predikant behoort boven de partijpolitiek te staan is de gedachte. Je wilt er zijn voor alle gemeenteleden.  Een van de ambtsdragers in het bm, niet zijnde een dominee, vertelde dat hij juist van huis uit was opgevoed dat je je actief inzet in de politiek. ‘We leerden dat je niet met een klein bootje meevoer met een groot schip, maar dat je je verantwoordelijkheid moest nemen en dat je in de stuurhut van het grote schip je taak had’.

Een predikant noemde het een uitdaging. Hij maakte onderscheid tussen partijpolitiek in het bijzonder en politiek in het algemeen. Voor hem heeft geloof alles te maken met politiek in het algemeen. Het impliceert dat geloof met praktische en maatschappelijke keuzes te maken heeft. Hij signaleerde een zekere verlegenheid in de kerk. ‘We laten ons gemakkelijk aanspreken op de binnenkant van het geloof, maar we vinden het veel moeilijker om het over de buitenkant te hebben’. Hij noemde als voorbeeld een prekenserie over de zeven werken van de barmhartigheid. Je hebt dan bij de opdracht ‘de naakte te kleden’ al gauw de neiging te vergeestelijken. Het gaat dan niet meer om de concrete armoelijder bij je in de buurt, maar om de God die ons in onze geestelijke armoede tegemoet wil komen. En bij het ‘helpen van de vreemdelingen’ gaat het niet meer over buitenlanders, maar over vreemde aspecten in onszelf waar God bereid is genoegen mee te nemen.

Respect verdampt

Iemand met orthodoxe affiniteit vertelde dat hij merkt hoe de samenleving verandert. Het respect richting de niche van geloven en in het bijzonder richting de orthodoxie verdampt. De tolerantie die met de mond wordt gepredikt door vertegenwoordigers van nieuwe politieke richtingen, ervaar je als orthodox gelovige steeds minder. De mainstream ontwikkelingen gaan een andere kant op en kerk en orthodoxie krijgen minder ruimte.

Verschillende leden van het breed moderamen herkenden het gebrek aan tolerantie en betrokken het gebrek aan ruimte op de manier waarop het bijzonder onderwijs aan de orde komt. ‘Ik hou mijn hart vast als ik lees hoe men aankijkt tegen artikel 23, waar het gaat over het bestaansrecht van het bijzonder onderwijs’, zei iemand. Politieke partijprogramma’s spreken over ‘moderniseren’, maar ze bedoelen ‘elimineren’.

Het is opvallend als je enkele partijprogramma’s achter elkaar leest, hoe vaak politieke partijen zich afzetten tegen bepaalde islamitische groepen. Het thema bleek onder leden van het breed moderamen niet tot veel woorden te leiden.

Waarom ik blijf

Ds. Jan Dirk Wassenaar verzorgde een spirituele opening van het breed moderamen. Hij ging in op een Bijbelgedeelte uit het evangelie van Johannes (Joh. 6: 67 e.v.), waarin de discipelen weglopen bij de Heer. Hij trok een lijn naar de mensen die de kerk verlaten hebben en noemde het boek ‘Waarom ik blijf’ van Arie van den Beukel als tegenhanger. De emeritus-hoogleraar natuurkunde legt in dat boek uit hoe hij geloof en techniek verbindt en hoe hij ook als techneut kiest voor loyaliteit aan de kerk. Je hebt via de kerk als moeder kennis gemaakt met het geloof en zelfs op de momenten dat je mogelijk meent dat je zonder je moeder kunt is er nog de vraag of jij omgekeerd dan misschien iets voor de kerk zou kunnen betekenen.

Het breed moderamen sprak over diverse casussen, die spelen op het grondvlak. De indruk bestaat dat het beroepingswerk minder intensief is dan buiten coronatijd, maar dat het aantal kwesties met spanningen groot is. De coronacrisis trekt een wissel op het incasseringsvermogen van mensen.

Er zijn gemeenten die qua omvang in de gevarenzone verkeren. Vraag is of ze nog een predikant kunnen bekostigen. Aan de achterkant van die vraag speelt de noodzaak het beleid transparant te hebben op het moment dat een kleine gemeente niet in staat blijkt te zijn zich te verbinden met een andere gemeente om samen tot het beroepen van een predikant te komen. Ga je in zo’n situatie uit van een duurzaam blijvende vacature? Welke vergoedingen moet je van zo’n gemeente vragen richting vacaturegelden, bezettingsbijdragen, beschikbaarheidsbijdragen? Het breed moderamen verdiept zich er verder in.

Verkiezingswerkgroep

Een ander punt betreft de vacatures in breed moderamen en classicale vergadering. Het breed moderamen doet steeds weer de ervaring op dat je de vacatures niet krijgt ingevuld door een briefje te laten uitgaan. Daarbij komt dat er een voorkeursbeleid is om jonge mensen en vrouwen enigszins representatief qua aantal te laten deelnemen in de bestuurlijke organen. Ook regionale spreiding is van belang. Het bm laat een notitie voorbereiden voor de classis om tot de instelling van een classicale werkgroep te komen die daarin meer initiërend een rol kan spelen.

Andere vragen die aan de orde kwamen, waren onder meer: Wat doe je als twee partijen van mening verschillen over de interpretatie van een convenant? In hoeverre ga je mee in gedachten om te komen tot de vorming van een gemeente van bijzondere aard? Wat doe je als in een gemeente zoveel vacatures zijn ontstaan dat men onder de absolute minima is gezakt?  Het breed moderamen brainstormde over de vraag welke thematische verdiepingen men een volgende keer wil agenderen. Er kwamen zaken naar voren als: kerkverlating, eenzaamheid, werkend vermogen, ondergrens gemeentezijn, roepingen en andere thema's uit landelijke beleidskaders.