Foto: omslag van 'Dat neei testament'

Een Bijbelvertaling vol herkenning voor dialectsprekers

Alsof je een Bijbel in het Sallands leest. Zo komt de tekst binnen van ‘Dat neei testament’ dat in november 2023 is verschenen en op 21 januari 2024 is gepresenteerd voor de radio (NDR). Een beetje lux is het wel: er was namelijk al een Nieuw Testament in het Plattdeutsch. Gerrit Herlyn heeft het in 1983 uitgebracht. Maar door ontwikkelingen in de taal en in de bijbelvertalingen was de tijd rijp voor een nieuwe tekst, aldus vertaler Jann Schmidt uit Leer.

De  nieuwe uitgave stond centraal in een radio-programma dat in januari vanuit de protestants-gereformeerdee Sint-Janskerk in Weener werd uitgezonden. Jann Schmidt verzorgde de overdenking aan de hand van Handelingen 8, het verhaal over de doop van de kamerling (de eunich) door Philippus. De dienst was deels in het Hoogduits, deels in het Platt. Bij de lezing merkte je hoezeer dit zogenaamde Ostfriesisch onderdeel uitmaakt van de Nedersaksische taal die we ook in Overijssel spreken.

Een paar voorbeelden:

* Philippus stunn up un mook sük op Padd. Un kiek, daar was en Mann von Äthiopien unnerwegens, en Eunuch, de an de Hoff van Kandake, de Königin van Äthiopnien, dat Seggen over dat Geld harr’ (Handelingen 8: 27).

* De eunuch see: ‘Wo kann ik dat verstahn, wenn mi d’r nüms bi helpt?’ Un he nöögde Philippus, he sull man op de Kuuts klautern un bi hum sitten gahn’ (Handelingen 8: 31).

Op enkele plaatsen zijn teksten uitvergroot op een witte pagina in roodbruine letters. Ook daarvan twee voorbeelden:

* ‘Daarum, leev Lüü, laat de Moodferen neet hangen. Ik glööv daar fast an, dat dat so kummt, as Gott mi dat seggt hett’ (Handelen 27: 25).

* ‘Daarum seht to, dat weer Kracht in jo lahm Hannen un mööi Knejen kummt, un maakt mit jo Foten de Padd liek, dat nüms strumpelt, as wenn he lahm was; ji willen doch gesund worden’ (Hebreeën 12: 12-13).

Jann Schmidt dacht na over het thema: ‘Vom Lesen und Verstehen’ en hij nodigde de gemeente uit om achter de letters naar de betekenis te zoeken. Het Plattdeutsch kan daarbij helpen, zo werd uitgelegd, het is de moedertaal van 2 miljoen mensen in Duitsland, daarnaast zijn er veel mensen in Nederland die het Nedersaksisch spreken. Het Plattdeutsch gaat als onderdeel van het Nedersaksisch terug op de taal die in alle Hanzesteden in de Middeleeuwen werd gesproken en als lingua franca de leidende taal was bij alle plaatsen waar handel werd gedreven rond de Noordzee en de Oostzee.

Jann Schmidt heeft als voormalige voorzitter van zijn kerk samen met een werkgroep van Oost-Friese predikanten uit lutherse, gereformeerde en doopsgezinde gemeenten de Bijbeltekst opnieuw vertaald. Aanvankelijk dacht men nog aan een update van de oude tekst van Gerrit Herlyn, maar het taaleigene is te specifiek om met een update te volstaan. Ook de streektaal ontwikkelt zich en in het Duitse taalgebied zijn sinds 1983 (het verschijningsjaar van het eerste Nieuwe Testament in de streektaal) nieuwe vertalingen gekomen van de Lutherbibel en de Basisbibel. Achter deze vertalingen zijn nieuwe vertaalinzichten verwerkt, die men ook recht wilde doen in de Plattdeutsche Bijbel.

Ook Cornelia Nath, voormalig hoofd van het Nederduits Bureau voor het Oost-Friese Landschap, kwam bij de bijzondere viering aan het woord. Zij zorgde er voor dat de spelling in de bijbeluitgave aansluit bij de spelling in andere uitgaven. Het totale vertaalwerk heeft twee jaar in beslag genomen. Een speciale meeleesgroep heeft suggesties voor aanpassingen gegeven en er ook voor gezorgd dat er ondanks plaatselijke verschillen in de taal een versie is gekomen die toegankelijk is voor alle lezers in Noord-Duitsland.

Dat Neei Testament is uitgegeven door Foedus-verlag in Solingen en kost 22 euro. ISBN 978-3-938180-83-9. Het telt 720 pagina’s. Het is uitgegeven in twee-kleurendruk: zwart en roodbruin. De uitgave is voorzien van een goudkleurig leeslint.