De anderhalve-meter-kerk
Toen de joden in de ballingschap waren, konden ze de tempeldienst niet onderhouden. Het was het moment voor hen om de synagogedienst te introduceren. Nieuwe omstandigheden leiden tot nieuwe manieren van geloofsbeleving. De coronacrisis biedt de kans opnieuw te ordenen.
De gemeenteleden hebben onze kerk op een nieuwe manier leren kennen in de achterliggende weken. Veel mensen hebben kennisgenomen van online-vieringen. Betteke van Ruler, emeritus-hoogleraar communicatiewetenschappen, legt uit wat het effect is van het gebruik van nieuwe media. ‘Wij leven niet mét media’, zegt ze, ‘Wij leven in media’. Wij als gemeenteleden horen niet alleen woorden, we voelen er iets bij. De media veranderen ons.
Als iemand op televisie een vinger omhoog steekt, is dat een signaal om koffie te halen. Als iemand glimlacht, blijven we kijken.
Ik merk dat veel ambtsdragers zich zorgen maken. We hebben een enquête laten uitgaan onder leden van de classis. We vroegen: ‘Hoe zal zich volgens u het kerkbezoek ontwikkelen na de coronacrisis’. Daaruit blijkt dat 40 procent (groene balk) meent dat het kerkbezoek na de coronacrisis afneemt; mensen zijn gewend geraakt aan een kerkloze zondag. Hoe krijg je dat weer in het gareel? Daar gaat deze webinar ook over.
Als je vraagt: ‘Verandert uw visie op de kerk door de coronacrisis’ en je geeft drie keuzemogelijkheden, dan blijken de meeste mensen, zo’n 55 procent, te kiezen voor de zin ‘Ja, de kerk verandert van een kerk die mensen ontvangt naar een kerk die mensen moet aanspreken’. Door de lockdown is er een streep gezet in vanzelfsprekendheid. We moeten actief aan marketing doen.
Het gaat om de vraag hoe we de kerk bij de mensen brengen. Daarvoor leent zich bij uitstek: de start van het winterwerk. ‘Een geconcentreerde geest, zal een weg vinden om naar buiten te treden’, vertaal ik het Engels.
Mijn advies: Koop een pagina in een huis-aan-huisblad. Hier een voorbeeld van hoe RTV-Oost dat iedere week doet.
Als u zo’n pagina bekijkt (zie illustratie bovenaan deze pagina) ziet u 11 onderwerpen. In het hart van de pagina het meest opvallende artikel onder de kop ‘Afslag Oost vanaf zolder’. Ieder artikel heeft een foto. En u vindt een blok met adres- en zendergegevens.
Een pagina in het huis-aan-huisblad veronderstelt:
1. keus in profiel komend jaar. Want met de foto en het openingsartikel geeft u een visitekaartje af. Dat zegt iets van uw identiteit.
2. Is keus in aanbod komend jaar. Want met de elf stukjes tekst laat u zien wat u belangrijk vindt.
3. Is mogelijkheid om naar lokale radio en tv te gaan. U kunt met dat verhaal ‘wij gaan een pagina opnemen in het huis-aan-huisblad’ ook bij de lokale radio en televisie en uitleggen waarom dat zo belangrijk is. Dan kunt u dat verhaal wellicht daar gratis in beeld of voor de microfoon vertellen.
4. Is optie nieuwe contacten te leggen. Online hebt u nogal wat mensen ontvangen die wel op een scherm kijken, maar niet in de kerk komen. U kunt dat contact bestendigen.
5. Is optie om nieuw thema aan te reiken. Mijn advies is: Stop er één of twee thema’s in waarin u laat zien hoe u inspeelt op de nieuwe werkelijkheid. Dat laat zien dat u bij de tijd bent.
6. Is optie om mensen in te schakelen. Wie voor u loopt als vrijwilliger, loopt zondag ook gemakkelijker naar de kerk.
7. Is noodzaak eigen website te updaten. Uw website is een soort publiek aantekeningenboekje. Zorg dus voordat u een pagina in het huis-aan-huisblad heeft, dat u daar updates hebt geplaatst.
Kortom: het huis-aan-huisblad is het vliegwiel voor veel meer.
Om u te prikkelen ga ik nog iets over de mogelijke activiteiten zeggen. Natuurlijk is er een artikeltje over de kerkdiensten. Wat zet je daarin? Iets over reserveren, over hygiëne, over looplijnen, en zeker ook iets over wat we met zo’n dienst willen, de bezieling.
Wellicht is het zinvol iets over bijzondere plechtigheden uit te leggen: van trouw tot rouw, van doop tot avondmaal.
Ik vertelde u dat u iets kunt doen wat u voor de coronatijd niet deed. Je zou kunnen denken aan een activiteit met de kerk naar buiten. Een Emmaüstocht, of een kerkenpad, of een ‘geloofsporenzoeken’. Ik bedoel daarmee: met niet te grote groepen op pad en dan onder weg spirituele stops inbouwen waarin verwondering over de schepper, of symbolen van water, of bijzondere gebouwen met diaconale strekking aanleiding geven voor een toelichting.
Je kunt het gebouw toegankelijk maken door de week. Bijvoorbeeld door: Looproute over liturgie, de te lopen liturgie (dus dat je al kuierend verstillingsmomenten hebt), expositie over het goede leven.
Er zijn kerken die de vorming en toerusting in het nieuwe seizoen uitstellen. Ik adviseer dat niet te doen. Waarom geen webinar over geloofsleven? Waarom geen gesprekskring over een literair boek? Waarom geen cursus ‘Onbekende kerstliederen leren zingen’?
Het pastoraat krijgt anders vorm, maar gaat door. Er is voorzichtig huisbezoek. Misschien rouwpastoraat vanuit de kerk. Misschien een pastoraal gesprek in een kerkdienst. Misschien nieuwe vormen van pastoraat uit de coronatijd, zoals de viering van kroonjaren of begeleiding van een verhuizing.
Er zijn plaatsen waar men diaconaat invulling geeft door ouderen en jongeren als op Valentijnsdag aan elkaar te koppelen en een dag samen te laten optrekken. Er zijn plaatsen waar men bijzondere aandacht geeft aan de voedselbank. Je kunt de wethouder van sociale zaken uitnodigen voor een webinar. Opletten wat KerkinActie aanbiedt, voorbeeld Ov-Flev.: over Zuid-Afrika; Utrecht voor Ghana in ontwikkeling; Groningen/Drenthe voor Colombia. Samen op bezoek bij een waterschap en natuurlijk dat invulling geven vanuit duurzaamheid en scheppingstheologie.
Belangrijk is het als kerkenraad niet alleen te werken. Juist als je anderen vraagt om mee te doen ontwikkel je betrokkenheid. Vraag mensen om raad. Als het hun idee is, gaan ze makkelijker er voor lopen en er over praten. Misschien kan je wel een bezoekprogramma opzetten, dat vrijwilligers anderen persoonlijk benaderen. Je verzint een alibi om een kaart of een folder af te geven. Onderzoek wijst uit, dat een persoonlijk gesprek vele malen meer impact heeft dan pakweg twintig keer een folder door de bus gooien.
Ik heb ook nog opgetikt op de sheet ‘een social-media-campagne’. Toen ik zelf de campagne moest uitzetten voor de nieuwe bijbelvertaling in 2003 hebben we gekeken welke Bekende Nederlanders veel vrienden op facebook hebben en welke veel volgers op twitter. We hebben hen gevraagd om een berichtje over de NBV door te zetten. Dat leverde in een uur tijd meer dan een half miljoen geïnformeerden. Gratis.
We wilden dit webinar nog houden voor de zomervakanties. Want veel van het werk voor de start van de winterperiode vindt achter de schermen plaats in de maanden juli en augustus. Dat wat je ziet gaat weliswaar los in september. Maar wat je opzet, de achterkant van het borduurwerk, het aanbrengen van de grondverf: dat is werk voor juli en augustus.
Ik heb veel over de methodiek verteld. Bij alle methodiek is het belangrijk je motivatie te verwoorden. Onze bezieling. Leren in algemene zin kan je ook bij het LOI. Maar leren over Gods omgang met mensen is eigen aan de kerk. Liedjes kan je ook leren zingen bij een Chanti-koor. Maar zingen als lofprijzing voor God is uniek voor de kerk. Dat die bezieling in ons doen en laten moge doorklinken.