Koekediefien

Sommige mensen denken dat je minder slim bent als je de –en inslikt. Rotterdammers worden er op aangekeken dat ze de R niet kunnen laten rollen. En dan kom je nog goed weg in Nederland. Want in de bijbel komt een fragment voor dat Efraïmieten worden vermoord als ze het woord ‘sjibboleth’ verkeerd uitspreken. En Poetin wil dat ze in Oekraïne allemaal Russisch als hoofdtaal gebruiken.

Ik denk anders over de variatie in taal. Ik vind het mooi. Ik heb zelfs een bijzondere hobby. Ik verzamel woordenboeken. Natuurlijk in het Twents. En het Urkers. En het Kampers. Maar ook het Bargoens en het Arabisch. Er zit één echt apart exemplaar tussen. Het Woordenboek van de Overijsselse dialecten. Henk Scholtmeijer heeft dat geschreven. Een doorsnee-woordenboek geeft één woord en daarachter twee, drie betekenissen. Scholtmeijer geeft één woord en laat zien hoe datzelfde woord in verschillende streken van Overijssel verschillend uitgesproken wordt. Ik ben er trots op dat wij die verschillen laten bestaan.

Ik zal je voorbeelden geven. Neem het woord ‘huis’. In sommige streken van Overijssel zeggen ze ‘hoes’, in andere ‘huus’ en weer andere ‘uus’. Neem het woord ‘baby’, een Engels woord. In ons dialect zeg je ‘poppe’ of ‘pöppien’ of ‘pöppegien’, of ‘kleintien’, of ‘kleingien’. Wat wij in Kampen een ‘leunstoel’ noemen, noemen ze in Enter ‘een gemakstoel’; en in Riessen ‘een groten stoel’. Wat wij in Kampen ‘een vliering’ noemen, heet in Tubbergen ‘een boffenhoes’ en in Gramsbergen ‘kappe’. Mijn moeder kwam uit Hasselt en had het over ‘skoele’ waar wij in Kampen ‘schole’ zeggen, en over ‘bettien’ als wij zeiden ‘bietien’.

Ik herinner me dat we op Paasmaandag naar de Heugte gingen, een paasmarkt in Bruneppe. Hemelsbreed maar een paar kilometer bij ons vandaan; maar met een eigen taal. Als we dan terugkwamen zeiden we: ‘Mam, weet je weur wij geweest zijn? Deur op de eugte’. En mijn moeder schudde het hoofd over dat ‘weurr’ en ‘deurr’, omdat wij ‘woar’ en ‘doar’ zeggen. ‘De jongens krijgen capsones’, zei ze dan.

Toen ik theologie ging studeren heb ik twee jaar spraakles gehad. Ik moest Hooghaarlemmerdijks praten. Dat begon al met de manier van ademhalen. Een keer weer in Overijssel heb ik die foefjes gauw weer laten varen. Als ik voorga in een kerkdienst in de streektaal vind ik al die verschillen in dialect allerbassend mooi. We proberen de woorden altijd zoveel mogelijk aan te passen aan dat wat men in de streek zegt. De taal wordt daardoor speelser, creatiever. Wat dacht je van woorden als lieveheersbeestje wat in andere streken koekediefien genoemd wordt. Als variatie voor schoonheid mag staan, behoort het Nedersaksisch bij de mooiste talen van Europa.