Predikant verrassend vaardig bij begrafenissen

Als aan de kerk een vraag om begeleiding van een uitvaart wordt gevraagd, moet je van goede huize komen om de gestelde vraag met ‘nee’ te beantwoorden.

Over die stelling van ds. Greet Nijmeijer uit Overdinkel sprak de werkgemeenschap Twente op 8 november. Je merkt bij uitvaarten hoezeer de samenleving is veranderd. Er zijn mensen die een kerkelijke uitvaart wensen, en evenzeer mensen die weliswaar een beroep doen op een predikant, maar die daaraan geen kerkelijke context verbinden. Hoe stel je je als pastor op bij al die variaties?

Daaraan voorafgaand is het de vraag wat een kerkelijke uitvaart precies is. De een ziet de uitnodiging om als predikant te spreken en de mogelijkheid om vanuit het geloof en het vertrouwen over de geborgenheid na de dood als inkleuring van de kerkelijke mogelijkheid. De ander koppelt de kerkelijke uitvaart aan de omgeving van het kerkgebouw en/of de aanwezigheid van een ambtsdrager, c.q. de gemeente.

De predikanten wisselden uit waar een soort van minimuminvulling qua christelijke context voor hen ligt. De een zei ten allen tijde te hechten aan een gebed en een zegen. Een ander noemde ook een bijbelfragment en een Onze Vader als gewenste liturgische aanvulling. Een lastig gegeven is het feit, dat de bezoekers van een begrafenis divers zijn; de kinderen van een overledene zijn soms niet op de hoogte van de kerkelijke setting. Een predikant vertelde dat een vrouw van honderd jaar altijd had gezegd vanuit de kerk te willen worden begraven. De kinderen hadden dat uitgelegd als ‘de wens om het gebouw bij de kerk af te huren’ en niet doorzien dat de vrouw bij een kerkelijke uitvaart juist een kerkelijke liturgie met een predikant voor ogen stond.

Een predikant vertelde er moeite mee te hebben als een ‘ceremoniemeester’  te worden ingezet. Anderen stapten over zo’n stijlfiguur heen en vertelden dat je als onverwachte dominee toch vaak een verbindende rol kunt spelen en bij mensen nieuwe visies op kerk en zingeving kunt aanboren. ‘Wat mij betreft gebeurt er het meest tijdens het rouwgesprek voorafgaand aan de begrafenis’, vertelde een van de predikanten. Weer een ander vertelde dat ze bij elke begrafenis, of het nu in een kerk is of in een café, de liturgische kleding draagt. 'Het lijkt er op dat een tweede generatie buitenkerkelijken hier meer open voor staat', verzuchtte een ander, 'men vindt het mooi en stijlvol om in een traditie te worden meegenomen'. 

De vraag kwam aan de orde in hoeverre pastores bezoekers de vrije hand geven om een in memoriam uit te spreken. De één, zo bleek, heeft de gewoonte om in ieder geval vooraf de tekst te mogen ontvangen. ‘Ik zeg erbij, dat het ook makkelijk is als men al te emotioneel wordt, dat ik de tekst heb, dan kan ik de tekst verder lezen’, vulde een ander aan. Er waren ook pastores die volstaan met het aangeven van de beschikbare tijd. Een enkele predikant helpt de mensen met het schrijven van een in memoriam als ze dat graag willen. ‘Ik zorg er voor dat de inbreng aan het begin van de dienst is, want een liturgie heeft voor mij een bepaalde opgang en ik vind het jammer als je ergens naar toe werkt en dat die balans dan weer wordt opengebroken, doordat iemand op een onbepaald moment mensen terugwerpt in hun verdriet’.

Ringen

De werkgemeenschap wisselt informatie uit over actuele ontwikkelingen. Het punt ‘ringen’ kwam in dat verband aan de orde. De classis Overijssel-Flevoland verkent de mogelijkheden daar extra aandacht aan te geven en heeft de kerkenraden gevraagd hoe men er over denkt. Aan de ene kant staan predikanten die eigenlijk vinden dat de ringen nooit hadden moeten worden uitgevonden. De afschaffing van de oude, kleinere classes was juist bedoeld om kerkenraden te ontlasten, zodat ze niet per se meer iemand naar wat nu de ring heet hoeven af te vaardigden en dan komt het via de achterdeur toch weer binnen. Aan de andere kant staan positieve ervaringen in diverse ontmoetingen in de ring Twente, waar thema’s als jeugd en liturgie aan de orde zijn gesteld en waar bijvoorbeeld tijdens een ontmoeting in Goor met Ciska Sterk toch zeker veertig mensen op af komen uit de diverse kerkenraden.

De werkgemeenschap kent ruimte voor bezinning. Er is ook ruimte om elkaar te informeren over veranderingen. Er zijn diverse mutaties in de werkgemeenschap Twente op handen. Ds. Wiebke Heeren hoopt 11 december verbonden te worden aan de protestantse gemeenten Haaksbergen-Buurse en de gemeente van Usselo. Ds. Gert-Jan Lambert Heerspink is van plan 15 januari 2023 officieel afscheid te nemen van de protestantse gemeente Lonneker. Ds. Oane Reitsma zal 29 januari afscheid nemen van de protestantse gemeente te Enschede. 

Foto: ds. Greet Nijmeijer uit Overdinkel die het gesprek inleidde