Foto: de kerken te gast bij de provinciale overheid van Overijssel (archief 2021)

Kerk zoekt integrale lijn van vitaliteit in overheidsbeleid

Het breed moderamen van de classis wil in de gesprekken met de overheid spreken over vitaliteit in de samenleving. In een vergadering van het breed moderamen op 1 september ging het over de collegeakkoorden die op provinciaal niveau zijn gesloten in Overijssel en in Flevoland.

In Overijssel kreeg het collegeakkoord de titel ‘Schouder aan schouder’; in Flevoland ‘Toekomst voor het nieuwe land’. De teksten kennen meer nog dan het beleidsplan van de classis een hoge abstractiegraad en een positieve, soms ietwat obligate woordkeus. Als je daar doorheen leest, en de beleidsintenties van de kerk er naast legt, merk je dat de kerkelijke insteek vooral een levensvisie geeft en de politiek uiteindelijk meer operationeel en incidenteel focust.

De preses deed daarbij de waarneming dat er qua rode draad verschil zit tussen het Flevolandse document en de visie in Overijssel. Flevoland zet in op de verhouding burger en overheid en sluit aan bij de burger die affiniteit heeft bij de ontwikkelingen in de samenleving. Overijssel zet het vizier meer op de gemeenschap, het begrip naoberschap wordt genoemd, en denkt verder langs de lijnen van de samenleving als geheel.

De inspanning van het breed moderamen op provinciaal niveau loopt parallel aan de inspanningen van pastores op gemeentelijk niveau, die op vele plaatsen periodiek overleg voeren met burgemeester en een enkele wethouder. ‘Je zal maar worden uitgenodigd door de burgemeester en de gelegenheid hebben tot nader overleg. Je staat dan voor de vraag: Wat heeft de Bijbel voor boodschap in zo’n situatie? Wat betekent het evangelie als je concreet uitgenodigd wordt de lijnen naar de samenleving door te trekken?’

‘Je merkt dat de kerk vaak pas in beeld komt’, verwoordde een ander, ‘als het gaat over cultureel erfgoed. Het kerkgebouw hoort bij de monumenten die men goed wil onderhouden’. ‘Ik denk dat het verstandig is in de contacten met de overheid in te zetten op concrete thema’s. Ik denk dan aan bijvoorbeeld het thema armoede’, zei een ander. ‘Ik merk dat diakenen het moeilijk vinden om hun doelgroepen te bereiken. We hebben ons als kerk door de secularisatie misschien wel wat op een eiland laten plaatsen’. Weer een andere reactie: ‘Ik vind die positie begrijpelijk in een tijd dat de eerste generatie bezig is de kerk te verlaten en argumenten zoekt om die keus te rechtvaardigen. Maar je merkt in toenemende mate dat er een nieuwe generatie bestuurders aantreedt die openstaat voor wat de kerken in het geheel van de samenleving te zeggen hebben’.

‘We hebben er als kerk ook belang bij om zichtbaar te zijn’, verwoordde iemand. ‘Het biedt de mogelijkheid om het evangelie in het geheel van de samenleving te laten doorklinken. En tegelijk verlaagt het de drempel voor mensen om een kerk binnen te gaan’.

Eén van de leden van het breed moderamen veronderstelde dat enige afstand tussen kerk en staat aan te bevelen is. ‘Ik heb een klap van Noordmans gehad en zou willen voorkomen dat de kerk zich instrumenteel inzet voor de politiek. Die gedachte heeft te maken met het besef dat je als christen een vreemdeling bent op deze aarde. De kerk heeft een eigen karakter’. Twee andere leden van het breed moderamen onderstreepten dat op een eigen manier. Bij alle stukken die op de agenda staan, waren ze er niet aan toe gekomen de coalitieakkoorden te lezen. 

Een bm-lid vertelde dat de samenwerking tussen kerk en staat tot meer solidariteit kan leiden. Ze vertelde dat diaconieën in haar regio overleggen met organisaties als Humanitas en fondsen beschikbaar stelt om juist de mensen te ondersteunen die door inflatie, energiecrisis en minder gefortuneerde posities in de samenleving over onvoldoende middelen beschikken om invulling te geven aan het leven.

Het breed moderamen sprak af dat er de volgende keer een keus wordt gemaakt voor nader contact met de politiek, waarbij als bodemlijn de vitaliteit, de leefbaarheid, de zingeving in het geheel van de samenleving als leidmotief wordt ingebracht.

Pastoresschaarste

De vergadering nam kennis van de ontwikkelingen qua vacatures in de gemeenten. De verwachte instroom van afgestudeerde predikanten en kerkelijke werkers staat niet in verhouding tot de behoeften die er zijn in de gemeenten. Er is een tekort geprognotiseerd van twintig procent. Het breed moderamen besloot de registratie van de vacatures uit te breiden met het vermelden van de datum dat de vacature is komen open te staan. Op die manier zullen er meer exacte gegevens bekend worden over het type van gemeente dat te lijden heeft van de pastoresschaarste. De indruk bestaat dat bepaalde regio’s in de classis er meer last van hebben dan andere regio’s. En er is een vermoeden dat de orthodoxe Gereformeerde Bond er minder onder gebukt gaat dan de meer liberale hoek van de kerk. Als voorbeeld werd de ring Kampen genoemd, waar relatief veel jonge predikanten zijn begonnen in plaatsen als Mastenbroek, Wilsum, Kamperveen, IJsselmuiden en Genemuiden.

Eén van de jongere leden van het breed moderamen, zelf werkzaam in Amsterdam, verzuchtte: ‘Ik snap eigenlijk wel dat je als pastor niet staat te springen om naar bepaalde plaatsen te verhuizen waar weinig infrastructuur aanwezig is’. De vergadering trok de conclusie dat dat ook een thema is om te bespreken met de provinciale overheid. Als het politieke beleid zich richt op concentratie van voorzieningen in stedelijke knooppunten moet je niet verbaasd zijn over de negatieve consequenties voor het vestigingsklimaat in meer landelijke gebieden.

Het breed moderamen besloot de volgende keer de nieuwe diaconale consulent voor de regio, Martin Zoer uit te nodigen. Het classisbestuur wil met hem een bezinning hebben over het functioneren van diaconieën en zwo-commissies. Hoe staan ze er globaal gesproken voor in Overijssel en Flevoland en wat is er nodig om de gremia goed uit de verf te laten komen?

Stations of the Cross

Het classicale bestuur sprak uit de volgende keer verder te willen spreken over het eigen beleidsplan. Daarbij wordt een meerjarenbegroting ingebracht die uitgaat van een indexering per jaar van ongeveer vijf procent.

Er is een eigen classicale geldpot, opgebouwd uit de reserves van de oude classes, van ongeveer 125.000 euro. De organisatie Faces / Stations of the Cross krijgt daaruit een subsidie van 750 euro. Besloten werd verder dat de classicale werkgroep Kerk en Israël qua financiële verantwoording inschuift op het geheel van de classis; dat geldt niet voor de Theologische Vorming van Geïnteresseerden waar overal in Nederland eigen stichtingen voor zijn aangebracht.

Het breed moderamen liet zich informeren over de vergaande fusieplannen van Nieuwleusen en van Holten. Een classicale werkgroep beoordeelt de plannen op detailniveau. Enkele vacante gemeentes kwamen aan de orde. Het ging over gemeentes die zelf geen volledige predikant kunnen beroepen. Vraag is dan of zich vacatures laten combineren met die van andere gemeentes. In datzelfde kader ging het over het initiatief in de Kop van Overijssel. Het breed moderamen heeft daar vijf gemeenten bij elkaar gebracht en een plan voorgelegd om door de vorming van een kernkerkenraad, een streekkerkenraad, een bestuurlijk dak aan te brengen boven de noodzakelijke verdere samenwerkingen, variërend van de aanstelling van een pastor, tot de noodzaak om een kerkenraad terug te brengen tot het niveau van een locatieraad. Er zijn afspraken gemaakt met de betrokken kerkenraden om in gezamenlijkheid de plannen verder uit te werken.

Er kwam een aanvraag aan de orde voor een preekconsent van een kerkelijk werker. En er zijn twee gemeenten waar de verhouding tussen predikant en kerkenraad problematisch is; in één situatie lijkt het aannemelijk dat een losmakingsprocedure moet worden ingezet. Afgesproken werd verder dat de vertegenwoordiger van het classicaal college voor behandeling beheerszaken een tussentijdse rapportage krijgt van de vereffenaars die de integratie van twee gemeenten begeleiden. Dat kan helpen om één en ander verder te stroomlijnen.

Een gemeentelid dat klachten verwoordde over de manier waarop invulling werd gegeven aan pastoraat en eredienst rond een rouwplechtigheid zal informatie krijgen over de manier waarop zo’n klacht in bespreking kan worden gegeven, dan wel kan worden beoordeeld door een onafhankelijke juridische kerkelijke instantie.

Consideraties

Het breed moderamen besprak de inventarisatie die is gemaakt van de consideraties. Het gaat over kerkordewijzigingen die te maken hebben met een veilige kerk. Voor de meeste wijzigingen is draagvlak in de classis. Dat geldt niet voor het onderdeel waarin gemeenten wordt opgedragen een VOG aan te vragen voor nieuwe ambtsdragers en vrijwilligers; en voor de opdracht vertrouwenspersonen aan te stellen. Zo’n dertig procent van de kerkenraden is daar ronduit negatief over. Sommige vinden het een voorbeeld van hoe de kerk doorslaat in verambtelijking en bureaucratisering. Andere menen dat de ambtsbelofte als zodanig al een soort VOG-intentie verwoordt. De eerste scriba zal voor de volgende vergadering een reactie voorbereiden waarin het breed moderamen verder een analyse geeft en waaraan het spreadsheet met alle reacties als bijlage kan worden toegevoegd ten dienste van de generale synode.