Foto: Egbert van der Stouw in gesprek met Trix Vahl

Nieuw Kerkelijk Peil

De onderzoeksmethode van Nieuw Kerkelijk Peil is zo’n vijf jaar geleden geïntroduceerd. Inmiddels zijn de eerste resultaten in kaart gebracht. Daaruit blijkt dat 34,5 procent van de gemeenten gastvrijheid als talent ziet van de eigen kerk; 28,2 procent vindt dat men goed is in persoonlijke relaties; 26,9 procent zegt goed te zijn in leiderschap en 23,8 procent kan prima overweg met communicatie. Dat zijn zo enkele resultaten, die prof. dr. Henk de Roest naar voren bracht tijdens het inspiratiefestival op Terschelling.

Nieuw Kerkelijk Peil is een onderzoeksmethode waarmee je gestructureerd kunt nadenken over de toekomst van je kerkelijke gemeente. Er worden vragenlijsten uitgezet in de breedte van de gemeente. Het kost ongeveer een half uur zo’n lijst in te vullen. De lijsten worden naar Australië gezonden en daar verwerkt. Na enkele maanden komt er een typering uit van de gemeente, die een weg kan vinden naar het beleidsplan en naar een strategie.

De methode is ontwikkeld in Australië. De onderzoekers onderscheiden negen kernkwaliteiten, zoals ‘innovatie’, ‘vieringen’, ‘geloof’, ‘erbij horen’ en ‘dienst aan de samenleving’. De resultaten op allerlei vragen worden in positieve zin geanalyseerd. Dus als er veel ouderen werkzaam zijn, duid je dat niet negatief, omdat de jongeren ontbreken. Je spreekt over ‘een vitale gemeente voor ouderen’. Dat is de essentie van de ‘waarderende benadering’. Je begint bij het tegoed van de gemeente en niet bij het tekort. Conclusies zijn positief: ‘We ervaren veel inspiratie uit de vieringen’, ‘Onze gemeente is sterk in hulpverlening’. Met scan van de gemeente komen de kernkwaliteiten naar voren.

De gemeenteleden worden gevraagd om een lijst met zestig vragen in te vullen. Het kost ongeveer een half uur om dat in te vullen. Je legt de papieren op verschillende plaatsen in de gemeente. Ruth Powell heeft dat in Australië uitgedacht. Marten van der Meulen heeft de methodiek naar Nederland gehaald. Als je de vragenlijst over vijf jaar herhaalt, kan je zelfs conclusies trekken over de loop van de ontwikkelingen in de loop der jaren.

Er deden bij de eerste ronde 30 kerken mee van wie er 2854 personen lijsten invulden. De vragenlijsten werden tussentijds nog aangevuld rond het ‘gat in de kerk’ (de aanwezigheid van de leeftijd van dertigers). De eerste resultaten wezen bij voorbeeld uit dat de gemiddelde pastor zo’n vijf, zes bezoeken per week doet (‘best laag’, zei een pastor die naast me zat). De meeste bezoeken gaan naar ouderen en naar nieuw-ingekomenen. De mensen vinden het superbelangrijk dat ze met naam en toenaam worden gekend en gezien. Een Amerikaanse dominee begon ooit steevast met de vraag ‘how is your soul today’, maar dat is minder drempelverlagend dan een opmerking waaruit je kunt afleiden dat hij je kan verwelkomen met ‘welcome mr. Jones’. Wat Nederland betreft noemden 1121 mensen het belangrijk dat de pastor de namen kent, en dat hij/zij daarvoor dus tijd moet maken; 656 noemden het belangrijk dat de pastor bijstaat in bijzondere omstandigheden; 344 noemden de geloofsondersteuning; 181 verlangen richting in ethische dilemma’s.

In de periode 2021/2022 volgden er opnieuw 17 gemeenten met 1344 formulieren. Gevoelens als ‘erbij horen’ en ‘wekelijkse deelname’ waren achteruit gegaan en dat was heel begrijpelijk vanwege corona. Mensen noemden het evenwel belangrijk de gemeenschap te bouwen en noemden het van belang dat de boodschap ‘take-homable’ is, dus praktisch.

Egbert van der Stouw, die vanuit de Dienstenorganisatie het project begeleidt (en voor de Overijsselse lezers: zijn familie komt oorspronkelijk uit Rijssen), interviewde daarna Trix Vahl. Vahl hielp bij de introductie van Nieuw Kerkelijk Peil in Rotterdam. Men begon in de gemeente met een gemeenteavond, waarop NKP werd toegelicht. Men vulde samen met de 50, 60 bezoekers de eerste formulieren in. Later herhaalde men dat na kerkdiensten. Uiteindelijk zijn er zo’n 100 formulieren ingevuld. Voor de betreffende gemeente een positieve score. Enkele maanden later kwamen de uitdraaien en verwerkingen, 28 pagina’s achtergrondinformatie, profiel van de gemeente. Ze werden opnieuw gepresenteerd tijdens een gemeenteavond. We deden de trotse ontdekking: ‘Hé, daar zijn we dus goed in’. De verwerking staat verder in de context van een nieuw beleidsplan, waarin het profiel een plek krijgt.

Op de vraag of er ook corrigerende conclusies waren, reageerde Trix Vahl: ‘Er waren bij ons mensen die misschien hadden verwacht dat de kraal van leiderschap groter zou zijn, maar het was wat het was’.

Egbert van der Stouw gaf vervolgens aan hoe de Dienstenorganisatie het proces van NKP kan steunen. Er is een digitaal werkboek met concrete werkvormen (naschrift redactie: enkele van de werkvormen komen we in de classis in de praktijk wel tegen, bijvoorbeeld tijdens een heidag van een kerkenraad, waarbij bepaalde vragen gebruikt om snel een zelfscan te maken). De Dienstenorganisatie kan ook helpen bij het aanbieden van een workshop waar men een gemeentebegeleider kan uitnodigen (tegen betaling). Dezelfde gemeentebegeleider kan ook helpen de ontvangen analyse verder om te zetten in beleid. Mensen die zich verder willen oriënteren kunnen een gratis webinar volgen. De gemeentebegeleider kost geld, maar daar staat tegenover dat er subsidie kan worden aangevraagd tot maximaal 2500 euro. Het feitelijke onderzoek (350 euro) moet men wel zelf betalen, aangevuld met een bijdrage van 3 euro per formulier. Zie verder: www.nieuwkerkelijkpeil.nl