Foto: Afscheid van vier classispredikanten tegen de achtergrond van het Amsterdam-Rijnkanaal in Utrecht

'Tom Poes, verzin een list'

Wat heeft vijf jaar classispredikantschap opgeleverd? Die vraag kwam in diverse toonaarden aan de orde bij het afscheid van vier oudgedienden: Wim Beekman, Jan Hommes, Jaap van Beelen en Julia van Rijn op 12 september bij onder meer een symposium in het landelijke dienstencentrum te Utrecht.

De gemeenten weten de classispredikanten te vinden, vatte Marjolein Willemsen (clustermanager ondersteuning en beheer) samen. De classispredikant is tot op zekere hoogte een instituut. Daarbij spelen de gemeentebezoeken een cruciale rol. Die worden erg gewaardeerd. Vooral het geloofsgesprek. En ook de classis als ambtelijke bestuursvergadering heeft veel meer een gezicht gekregen.

De vier classispredikanten kwamen zelf ook aan het woord. Ze blikten terug op vijf jaar ambtelijk werk. Ze vertelden dat de situatie in de gemeenten beter voor het voetlicht komt. ‘De kerk is een reus op lemen voeten geworden’, zei iemand. Een ander vulde aan: ‘We wilden back to the basics en die opdracht is nog maar half uitgevoerd’. ‘De kerk is veel congregationalistischer dan we denken’, zei een derde. ‘De teksten spreken nog van een presbyteriaal-synodaal systeem, maar op veel plaatsen is dat verleden tijd’.

Het maakt verschil waar je classispredikant bent, benadrukten diverse sprekers. De verschillen per regio zijn groot. Waar men aan de rand van Nederland het kerkelijk leven ziet versplinteren, is er in het midden van het land meer infrastructuur. ‘Natuurlijk bij ons is ook wel eens wat, maar over het algemeen staan de gemeenten er fier bij’, zei iemand die meer in het hart van het land werkt. Trouwens ook in de kwetsbare delen is er verschil. Groningen-Drenthe heeft met veel kleine gemeenten te maken, net zoals Fryslân, maar de Friese gemeenten hebben vaak meer vermogen. Daar is het samenbrengen van de gemeenten minder aan de orde. ‘De gemeenten willen niet trouwen, want dat zou dan moeten gebeuren in gemeenschap van goederen en daar hebben ze geen zin in’. In Brabant-Limburg heb je ook veel kleine gemeenten, en die zijn vaak arm. De gebieden op afstand van Utrecht hebben dit met elkaar gemeen, dat ze weinig autoriteit toekennen aan de kerkorde. Soms bellen ze de classispredikant om buiten de kerkorde om iets te regelen. ‘Tom Poes, verzin een list’, is dan het motto.

De classispredikanten, zo werd uitgelegd, hebben geregeld met spanningen te maken. Daar zijn twee aanleidingen voor: Er is commotie over het afstoten van een kerkgebouw of er is ruzie tussen de predikant en een deel van de kerkenraad c.q. de gemeente. Als classispredikant moet je dan zorgen, zei één van de scheidende pastores, dat je buiten de partijvorming blijft en de kwestie zo beheersbaar mogelijk probeert te houden.

Bart van Noord (Delta) en Vicenza La Porta (Amsterdam) waren beiden destijds betrokken bij de lancering van de classispredikant. Terugkijkend zagen ze de uitgroei van een volwaardige vertrouwenspersoon, a critical friend, iemand die je kunt raadplegen.

Tijdens een afscheidsmaaltijd blikte dr. Gerrit van Meijeren, preses van het overleg van classispredikanten in 2023, terug op de ontwikkeling. Het sleutelwoord vooraf was ‘doorzettingsmacht’. Maar hij signaleerde dat die term in de praktijk geen toverwoord is geworden. Hij lanceerde een ander woord, het Latijnse ‘auctoritas’. Wie het opzoekt in het woordenboek vindt diverse betekenissen die allemaal bij elkaar komen: ‘aansporen, raad geven, aanmoedigen, doen groeien’. ‘De ware autoriteit is niet autoritair’, aldus de primus inter pares, ‘is niet de baas/bazin spelen, is geen regelfetisjisme, of een beheersingsmodus die geen ruimte laat. Het is dit: leiding geven vanuit vertrouwen. Leiding geven vanuit vertrouwen op de Geest die nieuwe wegen schrijft in de tijd’.

Jaap van Beelen toegesproken door Marjolein Willemsen

Wim Beekman opent een cadeautje

Marjolein Willemsen overhandigt Jan Hommes bloemen