Foto: Arie van der Maas, classispredikant van Delta

Meditaties over wachten

We gaan de tijd van Advent in. Aanleiding voor enkele classispredikanten en de scriba van de generale synode om meditaties aan te bieden omtrent het thema ‘wachten’. De meditaties passen bij het karakter van advent en zijn geïnspireerd op het werk van de theoloog Andrew Root. Root geeft aan dat we als mensen misschien een neiging hebben te willen forceren; hij adviseert nauwlettend te kijken hoe God zijn sporen trekt in de geschiedenis.

Arie van der Maas is de eerste classispredikant die daarover schrijft. Hij wordt komende weken gevolgd door: Ellen Piersmann (Groningen-Drenthe), Klaas van der Kamp (Overijssel-Flevoland), Marco Luijk (Brabant-Limburg-Waalse gemeenten) en René de Reuver (algemeen secretaris).

Wachten, uitzien naar. Classispredikant Arie van der Maas is er aan toe. De eerste van vier meditaties bij Advent gebaseerd op de theologie van Andrew Root.

We gaan de tijd van Advent in. Wachten, uitzien naar. Ik ben eraan toe. Als er één woord is dat in de afgelopen tijd in kerk en theologie in de aandacht is gekomen, dan is dat wel ‘wachten’. Er is groeiende belangstelling voor het theologische werk van Andrew Root. Onlangs was hij in Nederland. Dit voorjaar verscheen van hem een boekje, in het Nederlands Wachten op God. Root benoemt wat sluimerde en aan het opkomen is. Het is nodig dat in kerk en gemeenten de inhoud van theologie en geloven weer voorrang krijgt. Dat we de vraag naar God, naar het kennen van God, wie God is, weer benoemen en centraal stellen. Dat we leren opmerkzaam te worden hoe en waar God aanwezig en bezig is. 

Opnieuw leren wachten

Daarom ben ik toe aan Advent. Als het besef groeit dat het van belang is opnieuw te leren wachten op God, dan hebben we daarbij ook woorden, beelden en verhalen nodig. In de zoektocht daarnaar denk ik dat de rijke traditie van Advent hier een prachtige bron van inspiratie kan zijn. Vier weken lang worden we uitgenodigd ons open te stellen voor het dichtbij komen van God. Weken van verdieping en verlangen. Om met liederen, mooie tradities en verhalen te doordenken, doorvoelen en te delen wat het zou kunnen zijn, dat wachten op God. 

Toen ik zelf eind vorig jaar een aantal maanden werd stilgezet, ben ik bezig geweest met deze vragen. Ik verbleef in zekere zin gedwongen in een wachtkamer. Een van de boeken die mij in mijn persoonlijke verlangen naar nieuwe nabijheid van God raakte, is Aufbruch ins Licht van de Duitse theoloog en mysticus Marion Küstenmacher (aan een Nederlandse vertaling wordt momenteel gewerkt). Zij weet op contemplatieve maar ook bijbels-theologisch verantwoorde wijze uit Bijbel en traditie pareltjes naar voren te halen voor de tijd van Advent tot Epifanie.  

Met liefde wachten

Hieruit wil ik op de drempel van deze adventstijd de blik alvast een moment richten op Simeon. Doorgaans kruist hij onze wegen pas eind december. Voor de kunst van het wachten vertelt Lucas over de oude Simeon. Men zei dat hij niet zou sterven voordat hij de Messias zou hebben gezien. En zo wachtte Simeon, dag aan dag, maand op maand, jaar na jaar. Hij keek uit of hij de Messias aantrof, zijn zoekende blik ging door de straten van de stad, hij keek mensen in de ogen. Hij trof er de Messias niet maar leerde mensen kennen. Hij leerde in hun harten te lezen, hun hoop en vrees, hun zorgen en vreugdes. Zo raakte zijn hart gevuld met liefde voor mensen, en zo werd hij een meester in het wachten. En degenen die hem eerst maar wat vreemd vonden, werden blij zo iemand in hun midden te hebben. Rond hem hing een sfeer van hoop en vertrouwen.  

Maar uitgerekend hij die in Israël met de grootste trouw de Messias verwachtte, beleefde geen heilige nacht. Simeon zag geen ster, hij hoorde geen engelen en hij stond niet bij de kribbe. In de nacht der nachten sprak de heilige Geest niet tot hem. God liet hem wachten. Zoals hij hem al die jaren had laten wachten. Veertig dagen lang gebeurde er niets. Toen zag hij de pasgeborene in de tempel. En wat Simeon zag, zag hij. Beelden kwamen samen die Simeon al die jaren in zijn hart had verzameld: verdriet, pijn, zorgen, moeite, hoop, hartstocht, vreugde, geluk, alles wat leeft had een plek in de ogen van dit kind. En Simeon begreep: in dat alles, door al die ogen, heeft God mij aangekeken. Het menselijke en het goddelijke, het is allemaal ook nu in dit kind volledig aanwezig.  

Wachten met Simeon. Wachten en opmerkzaam zijn. De komende weken, of langer. Met geduld. En met veel liefde. 

Foto: Ds. Ellen Peersmann

Tweede adventszondag

Ds. Ellen Peersmann schreef de tweede meditatie.

De dag na sinterklaasavond worden bij mij thuis de kerstspullen van zolder gehaald. Langzamerhand verandert het huis in een kersthuis. Ook de kerststal komt naar beneden. De beelden van Maria, Jozef, de herders en de schapen worden in de stal gezet, maar niet alle beelden. Het Kind in de kribbe en de drie koningen staan in de studeerkamer te wachten tot het hun tijd is. Op kerstavond is het zover. Na de kerstnachtdienst mag de jongste thuis het ‘kindje’ in de kribbe leggen. De drie koningen komen er pas op 6 januari bij.

Leren wachten

Zo hebben onze kinderen geleerd te wachten. Zo leren nu onze kleinkinderen te wachten. Te wachten op God. Dit wachten is ook een verwachten. Ieder jaar kijken we samen verlangend uit naar dat bijzondere moment waarop we Jezus in de kribbe mogen leggen. Wachten is dan geen verspilde tijd, we wachten immers niet op niets. We wachten op God, dat Hij onder ons komt wonen.

Dit (ver)wachten doet mij denken aan de praktisch theoloog Andrew Root en wat hij beschrijft in zijn boek ‘Wachten op God’. Root zegt dat we in ons wachten op God langzaamaan gaan ontdekken wie God echt is. Het is wachten vol verwachting, geen apathisch afwachten. Het is waakzaam uitkijken of God eraan komt.

Dit wachten op God is niet iets wat wij, westerse mensen, uit onszelf kunnen. Ik vind het soms al lastig om in de rij voor de kassa te wachten. Kennelijk ben ik niet de enige, want de zelfscankassa’s zijn met een opmars bezig.

Wachten op God

Gelukkig heb ik hulp! Ik ben lid van het Karmel Convent Noord Titus Brandsma. Dit is een lekenbeweging binnen de Orde van de Karmelieten. Eén keer per maand komen we bijeen en beoefenen we de karmelspiritualiteit: rust, stilte, aandacht, Lectio Divina, een viering waarin veel stille momenten zijn. Ook Titus Brandsma (1881-1942) behoorde tot de orde van de Karmelieten. Voor de mysticus Titus was God in alle tijden, in alle mensen en in heel de schepping als bron aanwezig. Volgens Titus is het aan ons om op God te wachten met als doel Gods handelen te kunnen herkennen en te onderscheiden.

In deze adventsperiode helpen de profeten ons ook met wachten en verwachtingsvol uitzien naar de komst van God. Bijvoorbeeld Micha: “Eens zal de dag komen dat de berg met de tempel van de Heer rotsvast zal staan, verheven boven de heuvels, hoger dan alle bergen. Volken zullen samenstromen, machtige naties zullen zeggen: ‘Laten we optrekken naar de berg van de Heer, naar de tempel van Jakobs God. Hij zal ons onderrichten, ons de weg wijzen en wij zullen zijn paden bewandelen.’

Halthouden

Zijn woorden doen denken aan de woorden van de profeet Jesaja. Hoopvolle woorden over een toekomst van vrede en recht. Het woord van God komt de geschiedenis van de mensen binnen. Micha roept ons op om in ons leven een ‘move’ te maken, om de boel om te gooien, om een andere beweging in ons leven te maken. Niet alsmaar doorrennen maar halthouden, wachten op wat van Godswege komt.

Dat is Advent: wachten en vol afwachting uitzien naar God die onder ons komt wonen.