Empathie voor kleinschalige opvang van vluchtelingen
Hoe start je als kerkelijke gemeente met de opvang van statushouders? Je moet het gewoon doen. Er is in Kampen, dat als model geldt van kleinschalige opvang, spontaan begonnen met de opvang van Oekraïners die men al kende van voor de oorlog met Rusland. Er is natuurlijk wel nagedacht over één en ander, maar er waren geen uitvoerige stappenplannen die men uit de kast haalde. Wil je nu als kerk ook meer doen voor Oekraïners, voor de noodopvang en voor statushouders dan kan je contact zoeken met de gemeente om te peilen welke dilemma’s de gemeente heeft en je kan daarop aansluiten. Gemeenten zijn in ieder geval verplicht bepaalde aantallen vluchtelingen onder te brengen en je verneemt ongetwijfeld welke aandachtspunten men heeft in jouw woonplaats.
De Protestantse Kerk heeft via Kerk in Actie enkele digitale informatiebijeenkomsten uitgezet. De eerste daarvan was woensdag 31 augustus. Laura Prat Bertrams, projectleider lokale aanpak ontheemden van de burgerlijke gemeente Kampen, was de voornaamste informatiebron tijdens de bijeenkomst. Ze vertelde over de ervaringen in Kampen voor 27 mensen die vanuit het hele land deelnamen aan de eerste van vier digitale informatiebijeenkomsten. Onder hen waren mensen uit Deventer en Genemuiden, maar ook uit Middelburg, Oegstgeest en Houten, om enkele willekeurige plaatsen te noemen.
Laura Prat Bertrams vertelde dat er 18.000 statushouders zijn in asielcentra, die plaatsen bezet houden voor nieuwkomers. Er moet meer doorstroming komen. Initiatieven zoals in Kampen, die zijn opgezet vanuit kerken, kunnen zorgen dat de verstoppingen een einde krijgen. In Kampen is één en ander vrij spontaan begonnen met de opvang van Oekraïners. Ze zijn inmiddels ondergebracht in kleine groepen variërend van 3 tot 16 personen. Ze wonen in tuinhuisjes, bedrijfskantines, containers op een woonerf, een voormalige rooms-katholieke kerk onttrokken aan het parochiewerk.
‘Het ging met een snelheid die we als overheid nooit hadden kunnen realiseren’, vertelde de Kamperse ambtenaar. De praktische consequenties volgden later en zijn in gesprek tussen kerken en overheid opgepakt. Het gaat dan om vragen als ‘hoe kunnen we de kinderen naar school laten gaan?’ en ‘hoe kunnen we goede zorg bieden, waaronder de zorg voor een tandarts waar veel vraag naar is?’ De gemeente ging ook meedenken in vragen van bijvoorbeeld brandveiligheid.
Op de vraag aan welke voorwaarden een tijdelijke opvang moet voldoend is Laura terughoudend. COA heeft een uitvoerige checklist. In Kampen hanteert men criteria als een eigen opgang, bepaalde privacy, zelfstandige sanitaire voorzieningen. Het gaat eigenlijk steeds om zaken die evident zijn op het moment dat je opvang start. Je loopt er als vanzelf tegen aan.
In Kampen hebben de kerken een uitvoerig systeem van buddy’s opgezet. Er is iemand uit de Kamper gemeenschap die eerste aanspreekpunt is van een vluchteling. Dat geeft een natuurlijke adem aan het integratieproces. En er ontstaan zelfs vriendschappen uit die je bij professioneel vluchtelingenwerk niet op die manier terugvindt. Welke professional vindt het vanzelfsprekend om op zaterdagochtend mee te gaan naar het voetbalveld, zei iemand tijdens de web bijeenkomst.
Een lastig punt is de financiering. De gemeente Kampen is daarover in gesprek met de landelijke overheid. Er zijn vragen die openliggen. Krijg je voor drie of zes maanden financiering van het land? En wat moet er dan gebeuren na zes maanden tijdelijke opvang? Het kan toch niet zo zijn dat goedwillende vrijwilligers op dat moment een rekening krijgen gepresenteerd voor hun empathie op dit moment? Laura Prat Bertrams vertelde dat de gemeente Kampen daarover in overleg is met het ministerie en de verwachting is dat er verdere afspraken gemaakt kunnen worden.
Enkele deelnemers aan de chat vroegen naar support, zodat de burgerlijke gemeente in hun woonplaats geen ‘nee’ maar kan zeggen op het moment dat er een initiatief ligt van de kerken. Laura Prat Bertrams moedigde de betreffende kerken aan. Ze noemde het een soms raar misverstand dat je als overheid initiatieven vanuit de kerk niet zou mogen steunen met raad, daad en geld vanwege de scheiding van kerk en staat. ‘Ik merk niet het verschil tussen kerken en welzijnsorganisaties’. Ze zei ook: ‘Ik kan me niet één battle herinneren waarin we een verschillend belang zouden dienen. Het gaat ons allemaal om het belang van de vluchtelingen’.
Het COA verdeelt de vluchtelingen over de gemeenten. Je kan als kerk niet bij voorbaat afdwingen dat je alleen christenen opvangt. Het is niet nodig om zaken te regelen zoals schoonmaak. Het hele onderliggende idee van opvang is toch dat je mensen in hun autonomie respecteert. Buddy's adviseren wel, maar uit allerlei onderzoeken en ervaringen blijkt dat mensen zeer hechten aan de autonomie, bijvoorbeeld doordat ze zelf de boodschappen voor de eigen huishouding verzorgen.
Praktische vragen lossen zich vanzelf op. Ze ontdekten in de regio Kampen dat Oekraïners de gewoonte hebben om om drie uur ’s middags een warme maaltijd te gebruiken. Dat gaf aanvankelijk enige onrust. Want ze ontdekten dat leerlingen op scholen in de regel om twaalf uur een lunch gebruiken en de Oekraïners hadden niets. Dat soort zaken pakken de buddy's op en na de nodige uitleg is de situatie gekanteld. In het concrete voorbeeld nemen de Oekraïense leerlingen tegenwoordig ook een lunchtrommeltje mee naar school dat qua inhoud zeker kan wedijveren met de catering van de autochtone bevolking.
Wilt u een volgende informatiebijeenkomst digitaal bijwonen? Klik hier voor de mogelijkheden.
Foto boven: Laura Prat Bertrams van de gemeente Kampen tijdens de web bijeenkomst
Foto onder: Je merkt dat iedereen vertrouwd is met digitale bijeenkomsten, toch was het nog even glimlachen toen een van de deelnemers even wegliep om zich voor de telefoon te verontschuldigen dat hij geen telefoongesprek kon vieren en daarbij de microfoon open liet staan...
