Foto: omslag van de uitgave 'Filosofische verbeelding'

Filosofische verbeelding voor jonge mensen

Kinderen (en eigenlijk ook ouderen) leren nadenken. Zo zou je de ambitie van Jos van Remundt kunnen omschrijven met de uitgave van zijn nieuwe boek ‘Filosofische verbeelding’. De docent levensbeschouwing, die ooit jonge leraren opleidde in Deventer, heeft het boek geschreven samen met Sytske Blaauw; zij helpt leerlingen uit de bovenbouw van het basisonderwijs en het middelbaar onderwijs met leren leren, plannen, leerstrategieën en mindset.

Filosofische verbeelding is geschreven vanuit een westerse oriëntatie. De ondertitel verraadt dat ook: ‘Heeft de westerse filosofie nog toekomst?’, een wat melancholische verduidelijking. Het boek laat een brede belezenheid zien en een groot vermogen te duiden en toegankelijk te ordenen. Hoofdstromen zijn het Jodendom, het Katholicisme, de Islam, de Reformatie en het Humanisme. Door opdrachten te geven wordt de lezer gestimuleerd zelf positie te kiezen in trage levensvragen en wereldbeschouwingen. Een prachtige doelstelling die niet alleen levensbeschouwelijke groepen, maar ook seculiere, helpt om de waan van de dag te overstijgen.

De schrijvers plaatsen talloze filosofen in de tijd waarin ze leven en ze tonen een doorgaande lijn door de eeuwen heen. Er zijn tijdtabellen opgenomen om een idee van de gang door de geschiedenis te geven. Onderwerpen die de schrijvers extra ter harte gaan, krijgen bijzondere aandacht: zaken als postmodernisme, slavernij en positie van de vrouw.

Reformatie

Natuurlijk heb ik het onderdeel van de Reformatie gespeld. Dat is een wat onbarmhartige exercitie van close-reading, omdat Jos van Remundt zelf rooms-katholiek is (één van de liberale soort) en het spannend is als zijn visie van buitenaf op het protestantisme wordt getoetst door iemand die helemaal binnen de cirkel van het calvinisme leeft. Dat geeft al gauw gespreksstof en een verschil aan interpretatie.

Neem bijvoorbeeld de weergave van de fusie van de protestantse denominaties in 2004. Tijdens de eenwording van de Samen-op-Weg-kerken was ik hoofd corporate communicatie. Het is vervreemdend te lezen dat dat proces ‘juist de verdeeldheid binnen deze kerken heeft blootgelegd’. De schrijvers doen een uitspraak als: ‘Men had kunnen voorspellen dat enkele decennia later deze fusiekerken geleidelijk aan leden zouden verliezen door kerkverlating en vergrijzing’. Ik vraag mij af of die ontwikkeling een relatie heeft met de fusie; dat zou immers impliceren dat je de ontwikkeling bij andere kerken die niet gefuseerd zijn niet zou zien.

Een tweede voorbeeld. Nog zo’n uitspraak, nu over de Nieuwe Bijbelvertaling, die in 2004 uitkwam. Ik was toen uitgever van het project NBV. ‘De Statenbijbel en de Lutherse Bijbel zijn op zich al vertrouwde werken en doordat ze hun monopolie verloren onder invloed van de vele nieuwe Bijbelvertalingen, gaf dat juist een bijdrage aan de afbraak van de uiteenlopende culturen binnen het protestantisme’. Me dunkt, de cijfers spreken anders. De NBV is vooral de vervanger van de NBG’51 vertaling en de Groot Nieuws Bijbel. Die vertalingen zijn dan ook na 2004 niet opnieuw uitgekomen. Voor de Statenvertaling heeft het weinig invloed gehad; daar kan je de verschijning van de Herziene Statenvertaling juist als impuls van bijbeluitgaven zien. In het algemeen laten de cijfers zien dat het aantal verkochte bijbeluitgaven gedurende zeker tien jaar meer is dan verdubbeld, dus voor een mineur-duiding is geen reden. 

De moeite waard

Neem je even weer wat meer afstand dan is de uitgave ‘Filosofische Verbeelding’ zeker de moeite waard. Het boek verleidt je tot eigen gedachten, het geeft overzicht en de soms ietwat al te associatieve gedachten, leveren je wel vrijmoedigheid op om zelf ook verbindingen te gaan leggen. De schrijvers slagen er in met talloze namen te jongleren, van Darwin tot Aristoteles, van de Verklaring van de Rechten van de Mens tot de Geloofsbelijdenissen van de vroege kerk. Het komt de eruditie van de lezers ongetwijfeld ten goede als ze dit boek van a tot z lezen of dankzij de vele tussenkopjes, kadertjes en foto’s al speurend kennis nemen van allerlei onderdelen. En het boek bereikt een compleetheid en toegankelijkheid die je in weinig andere inleidingen in het filosofisch denken op die manier zult vinden.

Het boek biedt zicht op een nieuwe werkelijkheid, waarin de kerken het monopolie op bovennatuurlijk denken hebben moeten loslaten. Seculiere jongeren in de breedte van de samenleving zullen minder snel een catechismus inzien of een alfa-cursus volgen. Zij zullen evenwel zich niet zo maar willen overgeven aan nieuwe vormen van woke-denken. En een filosofische oriëntatie kan helpen om zich boven de waan van de dag uit te laten tillen. 

Het boek 'Filosofische verbeelding' kost 34,50 euro en is onder meer te bestellen via de website van de uitgever Eburon. Klik hier. 

Foto's onder: Ik kreeg het boek van de auteur, omdat er een foto van mij is opgenomen. Die foto staat hier onder. Het dateert uit de tijd dat ik algemeen secretaris was van de Raad van Kerken in Nederland. Eén keer per jaar kwam Jos van Remundt met pabo-studenten naar Amersfoort. Het gaat om studenten uit de regio Deventer van een neutrale opleiding. Ze kregen van onze Raad van Kerken een rondleiding langs diverse godshuizen in de kei-stad: we bezochten een moskee, een synagoge, een protestantse kerk en een orthodoxe kerk. Bij de Raad van Kerken was er een lunch waarbij we reflecteerden op zingeving. Doel van de ontmoeting was enerzijds 'neutrale' studenten in contact brengen met zingeving en anderzijds de Raad gevoeligheid laten houden van de argumenten en gevoelens die leven in de breedte van de samenleving. Hieronder een foto van het bezoek aan de oud-katholieke kerk in Amersfoort, waar de priester uitleg geeft bij het gebruik van wierook.