Foto: Ds. Grassmann zegent gemeenteleden in Würzburg

Kerkdienst met een persoonlijke zegen in Würzburg

Abendgottesdienst met Segnung. Zo werd de kerkdienst in Würzburg Heuchelhof aangekondigd. Ik wilde er graag heen. Was benieuwd hoe men die zegen vorm zou geven. Op internet stond het bericht dat ds. Kühner - Grassmann zou voorgaan. En dat de periode van april tot september bijzonder was, omdat er avonddiensten waren. Dat gold nog extra voor de dienst waar ik op afkwam: daar was medewerking van het gospel-rock-pop koor Voices; eerst in de dienst en daarna met een mini-concert.

Zo’n vijftig koorleden stonden in een deel van de ronde kerk. In een halve cirkel voor hen zaten nog eens zo’n honderd kerkgangers. Fred Elsner, de dirigent, liet afwisselend volle koormuziek klinken met solisten die een deel voor hun rekening namen. Het was easy-listening-muziek, ook in Nederland bekend. ‘You raise me up’. ‘Amazing Grace’. ‘Shackles’. En als finalelied ‘O happy day’ waarvan de dirigent zelf de solopartij voor zijn rekening nam.

Al aan het begin van de dienst vertelde ds. Kühner - Grassmann dat ze voor deze bijzondere gelegenheid haar man ds. Grassmann had meegenomen. En dat het voor haar persoonlijk een bijzondere dienst was, omdat het de laatste dienst was voordat haar zwangerschapsverlof zou ingaan. De zwarte toga met witte bef plooide naar buiten als getuigenis van het kindje dat over enkele weken het levenslicht zou mogen zien.

De dienst zelf was bondig. Het ging over Psalm 139, over geborgenheid. En de predikante maakte de vergelijking met een echo die ze van haar kindje had gekregen, waarin de zuigeling veilig in de baarmoeder geborgen wachtte, wat zou komen. Na de voorbeden volgde de zegen. De predikante legde het kort uit. De gemeenteleden konden een persoonlijke zegen ontvangen als bemoediging voor het leven. De gemeenteleden konden linksom naar ds. Grassmann of rechtsom naar ds. Kühner - Grassmann. ‘Het maakt niet uit naar wie je gaat. We zijn maar instrument’, legde de predikante uit.

Nagenoeg iedereen haalde een persoonlijke zegen. Je vormde een rij voor de voorganger en als je aan de beurt was zweefden flinterdun de handen boven je haren en sprak de voorganger een verkorte tekst uit van ‘De Heer zij met je, om je de rechte weg te wijzen. De Heer zij naast je om je in zijn armen te sluiten. De Heer zij achter je om je te bewaren. De Heer zij onder je om je op te vangen. Zo zegene je de goede God’. Daarop maakte de voorgang(st)er een kruisteken. Sommige mensen mompelden zoiets als ‘Amen’. Soms kwamen man en vrouw, moeder en dochter tegelijk.

Nieuwe vormen

De jonge theoloog Björn Szymanowski (1991), werkzaam bij het Centrum voor Toegepast Pastoraal Onderzoek, adviseert in het Würzburger Katholisches Sonntagblatt, dergelijke activiteiten in te bouwen in de gewone vieringen. ‘Het oude idee van een gemeente als een op duur gebouwde gemeenschap past niet meer bij het levensconcept van veel mensen’. Hoe je je ook inspant, je zult als kerk niet iedereen bereiken. Szymanowski: ‘Je moet er over nadenken, welke noden de mensen hebben, en welke nieuwe vormen daarop kunnen aansluiten’. Vroeger hoorde je bij een gemeente of je hoorde er niet bij. Nu zijn er veel meer varianten. Men kijkt naar het aanbod. Men volgt datgene wat aanspreekt en komt pas maanden later weer terug. Szymanowski wijst er op dat de jongeren in de Bijbel ook verschillende vormen van navolging kennen. ‘Sommige gingen een klein stukje mee en gingen dan weer eigen wegen’. Niet iedereen, aldus Szymanowski, moet onvoorwaardelijk in het kerkelijke instituut geïntegreerd worden. Belangrijker is het, dat mensen in contact komen met de christelijke boodschap.

Daarbij passen minder klassieke geloofsaanbiedingen. Op de ene plaats is dat een kerstdienst voor niet-christenen. Voor de ander een zegendienst voor pasgeborenen van wie de ouders niet weten of ze een kind willen laten dopen. Of een askruisje voor onderweg. Of een project ‘Surf & Soul’ zoals men dat in het aartsbisdom Berlijn met elkaar verbindt. ‘Alle mensen die zich door één van deze vormen laten aanspreken, behoren tot de navolgelingen van Jezus’, aldus Szymanowski.

In Würzburg vertelde één van de bezoekers dat dergelijke zegeningsdiensten een keer per jaar worden gehouden. De zegen zet mensen - afgeleid van het Hebreeuwse ‘barach’ - letterlijk in hun kracht. De joden kennen vanuit die gedachte ook de ‘berachot Adonai’, de zegeningen voor God. Daarmee dank je en prijs je God. ‘Danken’ wordt op internet etymologisch verbonden met ‘denken’. Alleen al het denken aan God is een vorm van lofprijzing.

Geloofskompas

In Rooms-Katholieke Kerken door heel Duitsland vindt men folders van ‘Glaubens-Kompass’. De kerk wil daarmee mensen basiskennis aanreiken van het geloof. Bij de thema’s zit ook een folder van de zegen. Het woord ‘segnen’ wordt daarin niet direct verbonden met ‘barach’ maar met het latijnse woord ‘signare’ wat zoveel betekent als ‘bekruisigen’, ‘van een kruis voorzien’. Het kruisen kan gepaard gaan met het sprenkelen van wijwater.

De zegen is voor mensen in zuid-Duitsland een ingeburgerde gedachte. Je vindt zegenspreuken op oude huizen. Ze wijzen op God als beschermer van het gebouw tegen gevaren van onweer en brand.

In het magazine Grüss Gott van de evangelische kerk stond een artikel afgedrukt over de organisatie ‘Segen.Servicestelle’. Enkele predikanten bieden mensen aan hen te begeleiden in een zegen op een speciale plaats. ‘De mensen hebben nu eenmaal minder contact met hun thuisgemeente. Ze reizen veel meer dan vroeger’, legt ds. Karsten Schaller het aanbod uit. Als er dan een speciale levensomstandigheid zich aandient, zoeken ze er een plaats bij die daarbij past. Bij het artikel staat een foto gedrukt van ds. Josias Hilbert Hegele die een echtpaar in de echt verbindt met het zicht op de eeuwige sneeuw. Vooral plaatsen in de open lucht zijn populair.

De Bijbel kent vele vormen van zegenen. Een zegen bij de maaltijd. Een zegen voor een zwangere vrouw. Een vernieuwde doopszegen. Een zegen voor onderweg. Een zegen als afscheid van het leven. Een zegen heeft niets met magie te doen, maar wenst de ander wel het goede toe. De zegen ontvangende persoon of het voorwerp dat wordt gezegend wordt herleid naar de oorspronkelijke bedoeling.

Caelius Sedulius, omstreeks 450 overleden, verwoordt een zegen als volgt:

De Heer zij voor jou,
om jou de juiste weg te tonen.

De Heer zij naast jou,
om jou in de armen te sluiten
en jou te beschermen
tegen gevaren van links en van rechts.

De Heer zij achter je,
om je te bewaren
voor verraderlijk gedrag van boosaardige mensen.

De Heer zij onder jou,
om je op te vangen, als je valt,
en om je uit de strikken te trekken.

De Heer zij met je,
om je te troosten,
als je treurig bent.

De Heer zij om je heen,
om je te verdedigen ,
als anderen over je heen vallen.

De Heer zij boven je,
om je te zegenen.

Zo zegene je de goede God.

Amen.

Foto: een votivbeeld, een soldaat vraagt om een zegen, mogelijk gekoppeld aan een belofte