Foto: Fugo-voorzitter Wilbert van Iperen overhandigt priester Martin Los een afscheidscadeautje, rechts kijkt toe ds. Trinette Verhoeven (luthers classispredikant in protestantse classis Utrecht) en links Youssef Milad, afgevaardigd vanuit de Koptisch-Orthodoxe Kerk

Christenen als familie van elkaar

Soms komt de lezing volgens een leesrooster onverwacht dichtbij. Zo ging het op 24 september bij het afscheid van priester Martin Los van het oecumenische Fugo-overleg (een informeel overleg van kerkelijke gezagsdragers die binnen het bisdom Utrecht aanwezig zijn). Op het rooms-katholieke leesrooster stond de lezing uit Lukas, waarin de moeder en broeders van Jezus bij de Heer kwamen en hem probeerden te spreken. Jezus antwoordde toen: ‘Mijn moeder en mijn broeders zijn zij, die het woord van God horen en ernaar handelen’.

‘De tekst’, zo legde priester Martin Los uit, ‘geeft weer wat ik in het Fugo-beraad heb ervaren. Het is geen beleidsorgaan, maar een ontmoetingsplaats. We zijn hier niet om te debatteren, maar om naar elkaar te luisteren’.

Los ging verder in op het begrip ‘familie’. Het is typisch Nederlands, zo zei hij, om te spreken over ‘een gezin’. We maken de kring daarmee klein. Bij andere volken wordt vaak gesproken over ‘de familie’ en daar horen ook ooms en tantes, neven en nichten bij. Op het oude boerenerf rekende men er ook de knechten en meiden toe; en de alleenstaande huisvrienden. Bij dat familiewoord krijgt ook het begrip ‘verwanten’ een bredere context. Kinderen groeien er op met neefjes en nichtjes en bereiden zich voor op het leven in de grote mensenwereld.

Het gaat in de tekst dus niet per se om het gezin, maar om de familie. (Een issue wat bijvoorbeeld speelt als protestantse en rooms-katholieke theologen over de exacte vertaling van het bijbelfragment discussiëren, komen er familieleden bij Jezus of eerste- en tweedegraads verwanten, noot redactie). De familie maakt zich zorgen op het moment dat de faam van Jezus zich verspreidt over heel Galilea. Critici zeggen, dat Jezus bezeten is van de duivel. De familie hoort de geruchten en vraagt zich aanvankelijk af: Waar haalt hij het vandaan aan kennis en inzicht? Hun betrokkenheid brengt hen er toe om Jezus te bezoeken en waar nodig in bescherming te nemen. Zo kan je van bezorgdheid terecht komen in bevoogding, aldus priester Martin Los.

Jezus wijst vervolgens zijn familie niet af, maar hij bereidt de familie uit. Alle synoptische evangeliën hebben deze teksten opgetekend. Daaraan kan je aflezen dat het al tot het oer-evangelie in de Schriften behoort. Jezus wijst met de uitspraak over de moeder en de broeders van Jezus concreet mensen aan in zijn omgeving. Mensen van vlees en bloed. ‘Zo’, aldus de rooms-katholieke priester, ‘mag het klinken in deze kring: Heden is dit Schriftwoord in uw oren vervuld’.

Bij de samenkomsten van het Fugo-beraad komt in de regel de theologie naar voren aan de hand van een concreet thema. In dit geval was de basis voor het gesprek een recente verklaring van het Rome-Reformatie-beraad, waarin protestantse en rooms-katholieke theologen zich uitspreken over de breuk tussen Rome en Reformatie. Het woord ‘familie’ komt ook voor in de tekst van twee A-4-tjes, ondertekend door mensen als Arjan Plaisier (auteur), Fokke Wouda, Gerard de Korte, Hans Burger en Almatine Leene (om enkele van de ruim twintig ondertekenaars bij verspreiding te noemen, van wie een kwart rooms-katholiek en driekwart protestant, vooral uit orthodoxe en evangelische kring). ‘Laten we echter allen bedenken dat we Christus niet voor onszelf hebben en dat we niet kunnen leven los van de grote familie van Christus’.

De leden werden uitgenodigd om bij de tekst een zin of gedachte te kiezen waarover men het gesprek zou willen voortzetten. De één koos de bestaande eenheid in ‘de ene Heer, de ene doop en het ene geloof’ als basis voor het besef dat er al sprake is van eenheid van kerken in de persoon van Christus. Het zijn alleen de kerken zelf die die eenheid niet omarmen en de consequenties daaruit trekken.

Een ander koos de zin: ‘Het is de kerk (sc. de Rooms-Katholieke Kerk) die in ons werelddeel vooral zichtbare gestalte heeft aangenomen in de kerk van Rome…’ De reactie kwam van iemand die signaleerde dat er met name onder protestanten blijkbaar een soort besef van oorspronkelijkheid is die een voortdurende honger naar oecumene voedt. Van orthodoxe zijde (de Kopten en de Russisch-Orthodoxe Kerk waren bij het gesprek aanwezig) sprak men van ‘verlangen’. Zij hebben zelf dialogen met de Rooms-Katholieke Kerk en die gaan verder terug in de geschiedenis dan het startpunt in de verklaring. Zij denken bij de breuk aan het schisma in 1054 en aan de discussies over het filioque toeleidend naar Chalcedon. Dergelijke kerken blijven buiten beeld in het uitzetten van de piketpaaltjes van het Rome-Reformatie-beraad.

Een lutherse afgevaardigde citeerde uit het rapport de overeenkomst die in 1999 tussen de Romana en de Lutherana is gesloten over de rechtvaardiging. De lutheranen hadden verwacht dat deze tekst al snel zou worden gevolgd door meer eucharistische gastvrijheid, maar dat is tot nu toe niet zo geweest. Een afgevaardigde van de Oud-Katholieke Kerk vertelde dat zijn kerk twee weken geleden had ingestemd met de verklaring uit 1999 en daar nog wat kanttekeningen bij heeft gemaakt. De Engelse Kerk, de Anglicana, plaatste eerder een handtekening.

De aanwezigen wisselden ervaringen uit van de eigen kerk. De Anglicaanse afgevaardigde vertelde dat de kerk het dertigjarig jubileum viert van vrouwen die geordineerd zijn. De Oud-Katholieken vieren deze maand een zelfde jubileum, maar dan voor 25 jaar vrouwenordinatie. De Rooms-Katholieke Kerk beleeft komende maand de finale van het synodale proces, waar ook het Fugo-beraad tekst voor heeft aangeleverd. Het Fugo-beraad besloot in november verder met elkaar in gesprek te gaan over de nieuwe tekst van Charta Oecumenica, een soort uitgangspunt waar de kerken in Europa zich op verbinden met elkaar.

Priester Martin Los wordt vervangen in het Fugo-beraad door priester Martijn Pouw. Martijn Pouw (geboren 1977) was aanvankelijk advocaat. Hij werd op 5 mei 2018 als priester gewijd en is verbonden aan het werk van Opus Dei. Hij schreef een proefschrift in Rome over het priesterschap van alle gelovigen zoals het door Luther en Calvijn onder woorden is gebracht. Hij groeide op in Naarden. Hij vertelde eerder in interviews hoe hij geleidelijk door het werk van Opus Dei is gegrepen en numerair lid is, dat wel zeggen iemand die celibatair leeft en volledig beschikbaar is voor Opus Dei. In 2005 werd Pouw officieel lid, dat was nog in de tijd dat hij advocaat was.

Het bisdomblad Op Tocht schrijft over priester Martijn Pouw (maart 2019): ‘Hij wil zich inzetten voor evangelisatie in brede zin. Pouw: ‘Maar ik heb nog veel te leren. Wat zijn de zorgen, de vreugdes en de vragen? Wat is de beste manier om apostolaat te beoefenen? Wat mij betreft kleinschalig en op een natuurlijke manier, dat is de werkwijze van het Opus Dei. We willen de sfeer van een christelijk gezin creëren. Vriendschap sluiten en openstaan voor mensen. Ons geloof is positief, Christus is positief dus het is belangrijk de vreugde van het geloof uit te stralen, zoals paus Franciscus zegt. Dat betekent geduld hebben, net als Christus. Hij kon fel van leer trekken, tegelijk was Hij liefdevol en uitnodigend. Uiteindelijk moet Christus handelen: door ons, met ons en in ons. Dat moet je nooit uit het oog verliezen. Met Hem kunnen wonderen gebeuren, ook hier en nu’.


Foto onder: Priester Martijn Pouw, de nieuwe oecumenisch gedelegeerde van het bisdom Utrecht