Foto: prof. dr. Edward van 't Slot uit Westenholte hield een lezing over 'bezield & gedreven'; ds. Gertine Blom (naast hem), predikant te Sauwerd, gaf een reactie, net als ds. Harmen Jansen, emeritus (niet op de foto)

Innerlijke kracht die de predikant drijft 

Er is een kracht die je drijft als predikant. Je kan het ‘evangelie’ noemen, of ‘Geest’ of ‘God’ of zelfs ‘de kerk’. Het gaat als predikant niet alleen om een externe motivatie, maar er zit ook een vuur in jezelf. Bij de opleiding proberen we contact te maken met die bron. Dat vertelde prof. dr. Edward van ’t Slot bij het afscheid van ds. mr. Sjaak Verwijs van de Bond van Nederlandse Predikanten in Utrecht op 15 november 2024. Het leidmotief in de bijeenkomst was ‘Bezield en gedreven’.

Edward van ’t Slot sprak over de diepe verworteling die de gedrevenheid van de pastor voedt. Het is belangrijk daarmee contact te maken. Een gedreven mens, die zich bewust is van de roots, zal minder snel angstig zijn of zich bedreigd voelen. En daardoor kan je weer beter functioneren als pastor.

Van ’t Slot vertelde over de filosoof Friedrich Nietzsche, die bekend staat om zijn nihilistische benadering en toch tekst wijdde aan een wandeling op het strand bij een ondergaande zon. Ook hij besefte dat er meer is dan woorden kunnen bevatten. Van ’t Slot probeert in zijn werk die diepere lagen aan te boren. Doe je dat niet, dan loop je het risico op de rug van een tijger te zitten; de ziel kan ook een afgodenfabriek zijn. Er kiert transcendentie door de werkelijkheid heen. Kierkegaard moedigt aan je daar voor open te stellen en geduld in acht te nemen om het te herkennen. Van ’t Slot koppelde het aan de theologie van Andrew Root, de lutherse theoloog die recent Nederland bezocht. Bij hem speelt het begrip ‘wachten’ een sleutelrol. ‘Wacht niet heel de werkelijkheid op de aanwezigheid van God?’, stelde Van ’t Slot. Het is de theoloog die daarop reflecteert.

Vleugje overmoed

Gertine Blom, predikant in Sauwerd, in het ambt gekomen op 25-jarige leeftijd, reageerde op het betoog. Ze vertelde over haar biografie. ‘Het was roeping en een vleugje overmoed’, die haar tot het predikantschap brachten. Ze had de ambitie ‘de sleur weg te preken en nieuwe vormen te brengen’. Nu ze een aanstelling in de provincie Groningen heeft, kijkt ze anders naar de invulling van het predikantschap. Jonge mensen geven soms de voorkeur aan een hippe wijkgemeente in Groningen. Zij werkt in een dorp en probeert vooral goed te kijken naar wat mensen bezielt. Ze heeft geleerd te letten op de kleine dingen. ‘Als ik kleiner wordt, komt er meer ruimte voor de Heilige’.

Harmen Jansen, emeritus-predikant, keek terug op zijn loopbaan als predikant. Hij voelde zich integraal voorganger. Maarten den Dulk noemde eens diverse rollen die je hebt, zoals voorganger, pastor, groepswerker, organisator, burgemeester. Hij heeft voor zichzelf willen waken voor een fragmentarisering van de rollen. Hij reflecteerde er over in een jaargroep, omdat je het ambt collegiaal beoefent; tegelijk dacht hij er over na in de studeerkamer; het predikantschap heeft ook ‘eigenwijze’ trekjes.

De nieuwe directeur Roel Knijff kwam aan het woord. Hij vertelde dat de BNP geen publieke tekst had ondertekend over het asielbeleid van de regering. Dat had niet zozeer te maken met een inhoudelijke beoordeling van de tekst, als wel de vraag naar de rol die je als BNP hebt in te nemen. De BNP is er voor pastores – predikanten en kerkelijke werkers – in de brede zin des woords. De groep deelt iets wat op een dieper niveau ligt dan een statement: een innerlijke bezieling.

Procedures

Sjaak Verwijs sprak ook zelf. Hij liep zijn biografie door; het begon met een roepingservaring 50 jaar geleden. Sjaak benoemde het begin in 1975 als theologiestudent, later gevolgd door een rechtenstudie. Op 42-jarige leeftijd werd hij predikant in Zandvoort. Daarna kwam hij bij de Bond van Nederlandse Predikanten. Hij probeerde in harmonie te werken, en waar nodig schroomde hij de procedures niet. Hij benoemde enkele belangrijke uitgangspunten voor zijn werk: het principe van hoor en wederhoor, de gelijke behandeling, de vrijheid van meningsuiting. Zijn verhaal was doorkneed met enkele one-liners: ‘Recht is een vorm van naastenliefde’, en ‘De Bond of zoiets zal er zijn tot de jongste dag’. Hij gaf aan inmiddels een promotie-onderzoek op het gebied van kerkrecht weer te hebben opgepakt.

De bijeenkomst werd afgerond met een viering. De afscheid nemende directeur kreeg naast de bijeenkomst in de Geertekerk een klein boekje uitgereikt, waarin ervaringen van mensen waren opgenomen met wie hij nauw heeft samengewerkt. Secretaresses herinneren zich hun eerste indruk van Sjaak, toen hij bij de Bond kwam; iemand schrijft over het Georganiseerd Overleg Predikanten (waar het gaat over de arbeidsvoorwaarden); iemand van het bestuur gaat in op gezamenlijke ervaringen; een jurist geeft aan hoe er onderlinge samenwerking was; en de bundel wordt afgesloten met de beleving van een predikant.

Foto: Riek van Haeringen uit Dronten werkt als supervisor en was ook bij het afscheid

Foto: Hans Runherd (rechts), oorspronkelijk uit Lemele, is bij veel gemeenten bekend als vraagbaak in Utrecht op alles wat met traktementen te maken heeft; hij steekt zijn hand uit naar ds. Rinze Marten Witteveen, emeritus uit Haarlem

Foto: In de Geertekerk in Utrecht nam Sjaak Verwijs afscheid; ds. Trijnie Bouw, preses van de protestantse synode, sprak de woorden uit die in het dienstboek zijn opgenomen bij het afscheid van een dienaar des Woords