Vassies

De maand maart is dialectmaand. Er is extra aandacht voor de streektaal. Het zal geen toeval zijn dat er in Riessen donderdag 6 maart een zangavond is. In de Schildkerk zingen de mensen Psalmen en Gezangen in de streektaal. Reden voor mij om vandaag iets over dat genre te zeggen. Want ik heb er bij iedere dienst in de streektaal mee te maken. Dan moeten er vassies overgezet worden.

Ik ben bij de Psalmen heel secuur. Want dat steekt nauw. Ik herinner me dat ik ooit als uitgever een boekje uitgebracht heb in het Urkers met bijbelteksten. Een vriend van mij vroeg een paar exemplaren voor in zijn zaak. Als relatiegeschenk. Twee weken later bracht hij het hele doosje terug. ‘De mensen houden er niet van’, zei hij. ‘Ze vinden het niet eerbiedig genoeg’.  

Ik heb daar van geleerd. Als ik Psalmen overzet in de streektaal blijf ik dicht bij de Bijbeltekst. Als er staat ‘gerechtigheid’ dan vervlak ik dat niet tot ‘te passe ween’ of als er staat ‘Heere der heerscharen’ dan wordt het niet ‘grote God’.  

Het lastigst vind ik nog het gebruik van het hele werkwoord aan het einde van een regel. Een zin als ‘Laten we de Heere oprecht danken’ is ingewikkeld, omdat het laatste woord ‘dankn’ een neusklank is van anderhalve lettergreep. Dichters als Gerrit Morsink maken twee lettergrepen van ‘danken’, maar zo spraken mijn ouders alleen tegen mij als ze kwaad waren. Ik draai in mijn vertaling de woordvolgorde wat om. Ik maak er zoiets van als: Laten we de Here danken, oprecht’. En via ‘oprecht’ kan je dan verder rijmen van ‘slecht’ tot ‘net wat je zegt’.

Soms zou ik willen dat we nog meer het Hebreeuws volgen. Daar doen ze minder aan rijm. Ze zeggen in verschillende bewoordingen twee keer hetzelfde. ‘O God, houdt u niet doof / wees niet stil, o God’. Zo gaat dat bij de Psalmen.  

Bij de Gezangen veroorloof ik me meer frivoliteit. Er is bijvoorbeeld een vassien met de Nederlandse tekst: ‘O, vrede van Tiberias, o heuvels in het rond’. Ik vertaal dat rustig met ‘O vrede van ut Iesselmeer, o meeuwen in de lucht’. Dus ik stap buiten de beeldspraak van het oorspronkelijke vassien en laat me leiden door het gevoel.

Ik vind die ruimte belangrijk. Je kan dan proberen nieuwe woorden en beelden te ontwikkelen. Ik droom er van dat dat nog meer gebeurt. U luisteraar kunt ons daarbij helpen. Een ander woord voor ‘koopkracht’ wordt dan bijvoorbeeld ‘geldveurroad’. ‘Handelsoorlog’ wordt zoiets als ‘kopersruzie’. Een ‘drone’ is een ‘bestuurbare mugge’. ‘Mobiele telefoon’ ‘proatplankien’ en een ‘column’ zoas dit is ‘un prätien’.