Foto: De leidster van de Wit-Russische regering in ballingschap

Dromen van een veilig Europa

‘Het is onbegrijpelijk dat er in Europa een oorlog wordt gevoerd in naam van broederschap’. Mensen knikten instemmend. De zestiende assemblee van de Europese Kerkenconferentie was nog maar net begonnen op 15 juni of Sviatlana Tsikhanouskaya verwoordde wat vele mensen dachten.

Sviatlana is de leider van de Wit-Russische regering in ballingschap. Ze kwam de zaal binnen met een grote foto van haar man voor haar buik. Hij zit gevangen in Wit-Rusland. Sviatlana heeft in geen drie maanden een teken van leven van hem gehad. Ze vertelde over de situatie in haar land. Het ging over vervolging, moord en mishandeling. Toen ze haar betoog beëindigde, applaudisseerden de afgevaardigden. Ze sprongen op van hun stoel. En met name gedelegeerden uit Oost-Europa slikten een brok in de keel weg. Goos Minderman van de Remonstrantse Broederschap zat naast me: ‘Zij is één van de meest inspirerende leiders die er op dit moment in de wereld te vinden zijn’, fluisterde hij me toe.

De kerken in Europa, 114 in totaal, komen dezer dagen bijeen in Tallinn, in Estland, voor een vijfjaarlijkse ontmoeting. Het is de vraag of de kerken een verschil kunnen maken in Europa. Zijn de kerken in staat de droom van vrede in Europa te voeden? Of keert Europa terug naar kilte van 1964, toen het de Europese Kerkenconferentie zelfs niet lukte om een land te vinden waar iedereen in vrijheid kon komen en men een assemblee hield op een boot (de MV Bornholm) midden in de Oostzee.

De assemblee wordt gehouden in het Kultuurikatel in het havengebied van Tallinn. Het gebouw was tot 1979 in gebruik als een energiecentrale. De krachtcentrale is omgebouwd tot een cultuurhuis. Het industriële interieur doet een appel op de bezoekers in de trant van: Er is werk aan de winkel. Voor de CEC gaat het dan om zaken als het zoeken naar vrede in Europa. In 1959 was dat zelfs de reden om de CEC op te richten. Hoewel de muur in 1989 is gevallen, is de noodzaak van een Europees forum van kerken nooit helemaal verdwenen. Gewelddadigheden bleven elkaar afwisselen, van Noord-Ierland tot de Balkan. En het continent is ondanks groei van de EU nog steeds verdeeld tussen een rijker deel en een armer deel.

Naast de openingslezing is er de eerste dag een viering met een liturgie waarin elementen van de belangrijkste tradities terug te vinden zijn: de protestantse, de anglicaanse en de orthodoxe. De Rooms-Katholieke Kerk is geen lid van de CEC, maar werkt via de Europese bisschoppenconferentie Comece wel nauw samen met het oecumenische forum. Samen brachten CEC en Comece in 2001 een Charta Oecumenica uit, een gezamenlijk theologisch manifest. Het is de bedoeling om in 2025 (1700 jaar nadat de geloofsbelijdenis van Nicea verscheen) met een hernieuwde tekst te komen. De Charta komt ongetwijfeld voorbij tijdens de ontmoeting in Tallinn. Net zoals thema’s in de trant van klimaatverandering, vluchtelingenstromen, secularisatie en kunstmatige intelligentie.

Het belangrijkste thema is de vrede in landen als Wit-Rusland en Oekraïne. Het is de uitdagingen voor de kerken om hardop te dromen. Dat wordt een hele klus. Op weg van de vergaderzaal naar de kerk liep ik samen op met een Hongaarse afgevaardigde. ‘Een mooi begin’, zei ik. ‘Maar jammer dat ze iemand vragen vanuit de politiek’, zei hij. Ik realiseerde me dat er nog veel gesprekken nodig zijn om de droom over een veilig Europa gemeenschappelijk te hebben.