Archieffoto van een safari langs diverse pioniersplekken enkele jaren geleden 

Verlangen inspiratie pioniersplekken zichtbaar te maken

Overijssel-Flevoland kent 14 pioniersplekken. Maar wat weten we eigenlijk van deze gemeenten? Waar zijn ze te vinden en hoeveel is er bekend? Het breed moderamen van de classis sprak vrijdag 7 juli over deze experimentele vormen van kerkzijn. De conclusie luidde dat mogelijk bm-leden samen met de classispredikant en leden van een lokale gemeente een plek kunnen bezoeken om belangstelling te tonen voor de nieuwe vormen van kerkzijn vanuit de bestaande Protestantse Kerk in Nederland?

De meeste pioniersplekken zijn in Overijssel-Flevoland te vinden in een stedelijke omgeving. Vaak zijn ze gestart, omdat er iemand geïnspireerd was en vanuit het eigen charisma op creatieve manier invulling gaf aan het geloof. Nu de pioniersgemeenten voorbij de periode van lancering zijn, komen er vragen op eigen aan een tweede generatie. En dan gaat het om vragen die te maken hebben met structuur en organisatie. Het is niet vanzelfsprekend dat een gemeente de stappen weet te ondernemen die nodig zijn om ook in die tweede fase verder te kunnen werken. ‘Misschien heb je wel vijftig pioniersplekken nodig om ten minste zeker te zijn dat er tien kunnen verder werken’, verzuchtte iemand.

De start van een pioniersgemeente heeft met enkele criteria te maken, zegt de website. Er moet sprake zijn van afstemming met de omgeving. Men werkt vanuit een gedeeld geloof. En er dient sprake te zijn van een duurzaam perspectief. Het breed moderamen sprak over dat laatste punt door. ‘Hoe kan je bewerken dat een persoonlijk initiatief leidt tot een situatie waarin ook anderen een vorm van eigenaarschap ontwikkelen?’

Enkele leden van het breed moderamen noemden initiatieven die niet direct als pioniersgemeente zijn opgenomen op een website, maar die qua omschrijving wel voldoen aan de criteria. Het meester Geertshuis in Deventer werd genoemd, waaruit men voluit diaconaal werkt en waar de gezamenlijke maaltijd leidt tot nieuwe vormen van gemeenschapsvorming. Een ontmoetingsplaats in Den Ham kwam aan de orde, waar jonge mensen van diverse kerken elkaar ontmoetten. Het gaat daar niet om randkerkelijken, maar juist om jongeren vanuit hervormde, gereformeerde of vrijgemaakte huize die samen optrekken.

De voorzitter vatte het gesprek samen met de woorden, dat je pioniersplekken meer in steden vindt dan in dorpen, vaak in plaatsen waar al een vorm van kerkelijk leven aanwezig is en waar de pioniersplaats als een soort zijbedding ruimte vraagt. Bij de vervolgvragen ontstaat er in enkele gevallen een zekere spanning tussen charisma en instituut en dan is het de vraag hoe de kerk daarin positie kiest.

Het breed moderamen kan daarin een eigen verantwoordelijkheid kiezen door belangstelling te tonen voor nieuwe initiatieven en enkele van de pioniersplekken uit te vergroten. ‘We kunnen in de etalage zetten wat er aan nieuw elan is’.

Reddersdriehoek

Het breed moderamen sprak over een situatie waarbij iemand bij herhaling contact zoekt, terwijl er in eerste instantie al is aangegeven dat de classis niet het instrumentarium heeft om verder te helpen. De voorzitter van de visitatie legde uit hoe je bij dergelijke vragen buiten de zogenaamde reddersdriehoek moet blijven. Dat is de driehoek van slachtoffer, aanklager en redder. Hij las een fragment voor van Friedmann waarin iemand over een brug loopt en iemand anders tegenkomt. De ander vraagt of de passant met beide handen een touw wil vasthouden. Vervolgens springt hij over de rand van de brug en als hij halverwege bungelt schreeuwt hij: ‘Nu is mijn leven in jouw handen’. Als bereidwillige hulpverlener kan je geen kant meer op. Je kan het touw niet loslaten, want dan valt het slachtoffer. Maar het ontbreekt je ook aan kracht om het slachtoffer naar boven te trekken.

De voorzitter van de visitatie kondigde aan dat er een notitie komt waarin wordt uitgelegd dat het zinvol kan zijn om als visitatie een rol te spelen op het moment dat een predikant met ziekteverlof gaat. Een dergelijke rol veronderstelt dat de predikant zelf ook genegen is om gesprekken aan te gaan.

Hulpdiensten

Het breed moderamen evalueerde de inzet van hulpdiensten. Tot nu toe was het de lijn dat men als gemeente een keer kan verlengen en dan stopt de mogelijkheid hulpdiensten in te zetten. De kerkorde gaat uit van een contract van twee jaar met maximaal één keer een verlenging van twee jaar. De vraag die opkwam is: Wat doe je als men eerst een contract aanbiedt voor een jaar? Mag je dan slechts één keer verlengen met twee jaar en is het dan einde verbintenis? Of mag je binnen de genoemde vier jaar eindeloos veel contracten aanbieden? In Utrecht komt men nog met een richtinggevende tekst daarover. Vooralsnog gaat het breed moderamen uit van de mogelijkheid meer dan twee contracten aan te bieden, zolang men de termijnen van twee en vier jaren respecteert.

De invulling van de classicale vergadering kwam aan de orde. In november is er een vergadering waarop het breed moderamen de veilige kerk gaat agenderen. Er leven veel vragen over de veilige kerk in de kerkenraden. Vandaar dat de classicale vergadering een open karakter kent; de kerkenraden zullen worden aangeschreven en een uitnodiging ontvangen. De eerste consideraties op de kerkorde, die over de veilige kerk gaan, zijn vanuit diverse gemeenten kritisch als het gaat om de aanstelling van vertrouwenspersonen. Sommige kerkenraden zien dat als vorm van betutteling of als teken dat de kerk erg ver meegaat met maatschappelijke analyses, alsof de ambtsbelofte zelf geen drempel zou opwerpen tegen grensoverschrijdend gedrag.

Migrantengemeenten

De pastoreslunch in juni werd positief geëvalueerd. Het breed moderamen vindt een dergelijke ontmoeting eens per twee jaren zinvol. Misschien zou de bijeenkomst direct na Pasen kunnen worden opgezet, zodat de vroege vakantiegangers ook kunnen komen. Verder ziet men het belang de classis zelf met meer gezichten aanwezig te laten zijn. De ontmoeting is niet alleen een brede samenspraak van de werkgemeenschappen, het is ook het contact met de classicale vergadering zelf.

Het breed moderamen besprak de contacten met de migrantengemeenten. De ervaringen met migrantengemeenten zijn zeer divers. Er is niet één type van ‘de migrantengemeente’. De sfeer in de gemeenten wijkt af van wat er in de meeste protestantse gemeenten gebeurt. Dat impliceert dat een contact altijd iets van maatwerk met zich meebrengt. Het breed moderamen wil er begin 2024 ruimte voor geven tijdens de classicale vergadering door bijvoorbeeld iemand te nodigen vanuit de koepelorganisatie en iemand die meer vanuit een concrete gemeente inbreng heeft.

Inspiratie

Op de impressie uit het vorige breed moderamen was reactie gekomen. Het ging over de spanningsboog tussen kerkorde en inspiratie, kort samengevat met ‘vinkjes of vonkjes’. De reactie kwam vooral in kritische zin, omdat de indruk werd gewekt dat de vinkjes belangrijker waren dan de vonkjes. Het breed moderamen stelde vast dat die indruk moet worden weggenomen; het is eerder zo dat het nieuwe beleidsplan juist wil zoeken naar meer vonkjes en naar de beleving van onderaf. Blijkbaar is het zaak dat ook goed te communiceren.

Er is duidelijkheid gekomen over de fondsen van de classis: de CRO-pot en de pot rentebaten. Het komt er op neer dat er geen pot rentebaten is. Deze pot was alleen administratief opgevoerd. De CRO-pot bevat voor Overijssel-Flevoland zo’n 124.000 euro. Over de besteding is eerder gesproken; het geld wordt ingezet om plaatsoverstijgende initiatieven van het grondvlak mogelijk te helpen maken.