Schreeuwen op 't strand

Ds. Mathilde de Graaff kent ze nog allemaal, alle mensen die vanuit de Noordoostpolder naar het inspiratieweekend op Terschelling zijn gekomen in het weekend van 26 tot 28 oktober. Hoewel ze na tien jaar Bant in 2001 is vertrokken naar het derde Waddeneiland van de ‘TV-Tas’ is er tijd om hier nog een kus te delen en daar met een zwaai iemand te groeten.

Ze herinnert zich de discussies op het oude land en hoe het in Bant tot de aankoop is gekomen van wat nu de Bantsiliek heet. ‘Als je wilt weten hoe dat gegaan is om tot een nieuwe kerk te komen kan je daar een paar mensen raadplegen’. Mathilde de Graaff is op Terschelling één van de stuwende krachten achter het inspiratiefestival. Het is een evenement om ideeën op te doen, kennis te nemen van recente kerkelijke inzichten, onderling kennis te maken en je te laten verrassen door toepassingen in de theologie.

Bij het verlaten van de boot op West heeft de organisatie een ontvangstruimte ingericht bij rederij Doeksen. De bezoekers krijgen er een wit armbandje en kunnen kaartjes krijgen voor tientallen activiteiten. Om kwart voor twee begint het echt. Een lange stoet van mensen staat in de opgang voor de Westerkerk. Het loopt anders dan je verwacht. Je wordt niet geacht in de kerk te gaan zitten. Dat zou ook niet kunnen met meer zeshonderd deelnemers. Je wordt door de kerk geleid, ontvangt een welkomstwoord van een plaatselijk predikante met een verwijzing naar enkele woorden die aan de kansel zijn gehangen, een zegen van een tweede voorganger en een opdracht van een derde voorgangster op het eiland. Dan gaat het weer naar buiten. Via één van de straten eindigt de stoet op een hoogte bij West met uitzicht over het wad.

Na de kick-off begint het keuzeprogramma. Je kunt direct al uit dertien thema’s kiezen. Van de Dode Zeerollen (Pieter Bärry Hartog) en de kliederkerkbeleving (Nelleke Plomp) tot  de stand van zaken rond ongeloof (Klaas van der Kamp, klik hier) en een workshop zingen (Hanna Rijksen). De komende twee dagen staan in het teken van voortdurende keuzes tussen Midsland en West, met verdiepingen waar inhoudelijke sprekers aantreden als Stevo Akkerman (Trouw) en René de Reuver (PKN) tot cabaretiers als Kees Posthumus. Vacare heeft een belangrijk aandeel in het meditatieve deel van het programma, de 7evende Hemel zorgt  voor ‘geloof in beweging’. Het Theologenensemble zorgt voor toonzuiverheid.

Belangrijk voor de ontwikkelingen in de kerk is wellicht de inbreng van dr. Jacobine Gelderloos. Met Jolanda Tuma (dorpskerkambassatrice voor Noord-Nederland) geeft ze enkele workshops over de vitaliteit van de kerk in een dorp. Ze vraagt bezoekers onder meer een lijstje te maken van ‘openbare activiteiten’ die nu al gedaan worden in de kerk, ze vraagt naar activiteiten die ‘reuring’ geven in het dorp en ze daagt bezoekers uit om verrassende verbindingen te leggen met vragen als: met welke groepen en organisaties werk je samen in je dorp? Welke groepen kan je benoemen als ‘grensgangers’, hoe ziet de dorpskalender er uit en welke vragen spelen omtrent de leefbaarheid in je omgeving? Met dit soort vragen probeert Jacobine te verleiden tot een perspectiefwisseling, een andere manier van kijken te introduceren om de plek van de dorpskerk alternatief naar voren te brengen. Ze zegt zelf veel te hebben geleerd van het Arthur Rank Center, dat in het Verenigd Koninkrijk al veertig jaar nadenkt over de spirituele en praktische noden van een plattelandsgemeenschap.

Een inventarisatie vanuit de zaal maakt duidelijk dat er diverse ideeën leven in de dorpen. Een afgevaardigde uit Luttelgeest vertelt dat er in het dorp een kapelletje is gekomen op de weg naar de begraafplaats. Twee mannen hebben het initiatief genomen. Ze raakten geïnspireerd tijdens hun reizen door situaties in bijvoorbeeld Polen, waar je vroomheid ziet onderweg. Ze realiseerden zich dat een kapelletje in de polder mensen kan helpen als ze bijvoorbeeld een kaarsje willen aansteken. Voor wie het kapelletje wil zien: het staat sinds 9 mei aan de Blankenhammerweg tegenover de begraafplaats. Hanneke Overduin, de nieuwe pastoraal werker in Bathmen-Okkenbroek, vertelt over het initiatief in Bathmen van ‘de kerk gaat vreemd’, waarbij men als thema dit keer inzette op ‘de keten in de kerk’. Er was muziek voor oud en jong en ook het sociale aspect kwam aan de orde met het thema een engel te zijn voor een ander. Iemand uit Wommels (Friesland) vertelt hoe de kerk deel van een theaterdecor was tijdens zes voorstellingen die in het kader van ‘Leeuwarden culturele hoofdstad’ zijn gehouden. Jolanda Tuma moedigt de bezoekers aan zichzelf als kerk in de dorpsgemeenschap te promoten: ‘Soms hebben we het gevoel dat de kerk nog weinig contact maakt met buiten. We kennen situaties dat alle dorpsverenigingen worden uitgenodigd behalve de kerk. Je moet dus als kerk jezelf ook durven poneren’.

Wie veel met jeugd werkt, kan de kliederkerk bezoeken, sirkelslag young en Godly Play. ‘Godly Play’ - om op dat laatste door te gaan - is een speelse weg van geloofscommunicatie. Het laat op een creatieve manier zien hoe kinderen, maar ook volwassenen, het bijbelverhaal kunnen beleven. Kinder-  en jeugdwerker Diane Koehoorn, zelf betrokken bij de baptistengemeente in Meppel, laat tijdens het inspiratiefestival aan volwassenen zien hoe zo’n spel gaat. Ze vertelt het verhaal van Abram en Saraï die uit Ur naar beloofd land trokken. Ze begint met een zak te openen, waarin zand ligt. Veel zand. En ze strijkt dat uit op de jute zodat het een woestijn lijkt. Ze legt twee blauwe koorden langs de zandbak en plaatst er twee blokjes bij, Ur en Haran. Vervolgens tovert ze twee poppetjes tevoorschijn die de tocht door de woestijn maken en uiteindelijk in Kanaän komen, waar Abram enkele altaren opricht. Diane stapelt drie stenen op elkaar om de altaren te verbeelden. Nadat ook Abraham is begraven onder het zand, stelt Diane de groep reflectievragen: Welke plek spreekt jou het meest aan? Kan je elementen weglaten uit het verhaal? Na het gesprek is er ruimte voor verwerking met verf of klei.

Al even creatief is de workshop ‘Jona in de walvis’ op het strand bij Midsland. Anneke van der Velde, oud-gemeenteadviseur van de oude classes Kampen en Zwolle en tegenwoordig onder meer specialiste bij de PKN voor pionierswerk, verzorgt samen met Louis Bakker, oud-gemeenteadviseur uit Friesland, een lezing van het bijbelboek Jona die al brevierend op het strand wordt uitgevoerd. Na elk hoofdstuk is er een opdracht verbonden met één van de vier elementen. ‘Waarvoor was je ooit zelf op de vlucht in je leven?’ ‘Heb je jezelf wel eens opgesloten gevoeld in de buik van een vis, zodat je geen kant op kon?’ ‘Wat zou je willen dat God wegvaagde uit je leven?’ Bij de laatst genoemde vraag moet je een trefwoord op een papiertje schrijven en het in de vuurkorf gooien. De strandscene eindigt positief: ‘Welke boodschap zou jij de wereld op dit moment willen geven?’ Je mag het in een enkel trefwoord uitschreeuwen over het strand.

Eén van de afsluitende kerkdiensten vindt op zondag plaats in ET-10. Mathilde de Graaff gaat voor samen met mensen van de 7ehemel. De dienst is 'theaterviering' gedoopt. Je merkt het alternatieve karakter onder meer aan het kyrie, waarbij twee mensen op het podium komen, met het gezicht naar 'het altaar' een clownsneus opzetten, en nadat ze omgedraaid zijn, slaakt de één een zucht. De ander doet het na. En daarna wordt de gemeente uitgenodigd met een gebaar om ook te zuchten. De audio-inspanning herhaalt zich met een nog diepere zucht. En daarna een brommen. En tenslotte is er de zucht van opluchting. Met vier, vijf geluidsexpressies heeft het kyrie invulling gekregen. De preek bestaat vanzelfsprekend eveneens uit theater. En de viering wordt afgesloten met een dans. 'Trek de stoute schoenen aan en wandel met Mij' wordt er gezongen; een tekst van Joyce Schoon (voor oud-gedienden: jawel, familie van de Israëlkenner en Nes Ammim-ganger Simon Schoon) en de muziek zal menigeen bekend in de oren klinken als 'chassidisch traditioneel'.  

Foto boven: Eén van de leden van de 7evende hemel verbeeldt zoiets als verwondering en eerbied.

Ds. Anneke van der Velde (gele jas) breviert met een groep het boek Jona; lezen over de golven en de storm terwijl de wind door je haren blaast.

Ds. Mathilde de Graaff, ooit in Bant, nu al waar geruime tijd op Terschelling-West; de inspirator van het festival, in gesprek met Stevo Akkerman van het dagblad Trouw, die daags na het festival zijn column aan het festival wijdde en publiek uitlegde waarom hij te laat arriveerde.

Ds. Tieneke van Lindenhuizen uit Oldenzaal bij de openingsceremonie op de dijk. 

Hanneke Overduin, de nieuwe pastoraal werker in Bathmen-Okkenbroek, is met haar man Theo bij de workshop over de dorpskerken en vertelt over het initiatief 'De kerk gaat vreemd'. 

Dik Kremer, voorzitter van de kerkenraad van de Oosterkerk in Zwolle, een toevallige ontmoeting bij ET-10, het hart van het festival, waar een boekenmarkt is en plek om elkaar te ontmoeten; aan gespreksstof over Zwolle geen gebrek, natuurlijk komen ook de voorgestelde transities in de provinciehoofdstad ter sprake. 

Ds. Annerie Snier, vervangend predikante uit Ootmarsum, gekleed om weer naar buiten te gaan de zilte buitenlucht tegemoet. 

Mensen uit de Stiftskerk van Weerselo zullen zich ds. Reintje Stomphorst herinneren. Ze verzorgt een avondgebed in de rooms-katholieke kerk van Midsland op zaterdagavond. Ze is er ook om iets te vertellen van de getijdengemeenschap De Binnenkamer, ze neemt deel aan de kloostergemeenschap in de Cloud die zich rond Nieuw Hydepark heeft gevormd. 

De groep zit klaar voor een ervaring van het Godly Play. Rechts zichtbaar nog net de afgevaardigde vanuit Oldemarkt.