Foto: Katerina Pekridou tijdens een vergadering in Brussel (rechts Charles Reed, bestuurslid van de Anglicaanse Kerk)
Kerken nog te veel op fotomoment gericht in contact met de overheid
Kerken moeten scherper letten op de politieke ontwikkelingen in Europa en in hun eigen land. Dat is de conclusie van Katerina Pekridou, de beleidsmedewerker van de Europese Raad van Kerken (CEC) voor theologie en studie. Zij schrijft daarover in de bundel ‘Christianity in Western and Northern Europe’ onder de titel ‘The European Union’. Het boek geeft een overzicht van het christelijk geloof op het Europese continent.
Pekridou stelt vast dat overheden de neiging hebben zich steeds meer te bemoeien met de verschillende sectoren van het leven, waaronder de ruimte voor religie. Er is weinig tegengas tegen die ontwikkeling. Door een afnemend aantal leden lukt het kerken minder om zichtbaar te zijn in het geheel van de samenleving. De beperkende maatregelen ten tijde van covid laten zien hoe ver het overheidsingrijpen kan gaan.
Pekridou betoogt dat de kerken weinig investeren in de vertegenwoordiging van de kerken bij de Europese Unie. Men beperkt zich tot de gesprekken die plaatsvinden in het kader van artikel 17, waarin de overheid de opdracht heeft contact met de kerken te onderhouden. Dergelijke ontmoetingen ziet men als eenmalige gebeurtenissen. De geleerde Lucian Leustean spreekt in dit verband over ‘foto-momenten’. Er is weinig oog voor consequenties op de lange termijn. De kerken hebben weinig capaciteit en daardoor beperken ze zich in de thema’s en richten zich vooral op de belangenbehartiging. De kerken neigen er toe meer in termen van vergaderingen en teksten te denken dan in concrete resultaten. ‘Het ontbreekt de kerken aan een veranderingstheorie en stapsgewijze strategieën die tot concrete resultaten zullen leiden’.
Pekridou citeert zogenaamd Pew-onderzoek over de periode van 2007 tot 2017. Daaruit blijkt dat de regeringen en ook particulieren en sociale groepen in het genoemde decennium diverse beperkingen hebben opgelegd aan religies. Overheden verbieden bepaalde religieuze kleding en het publiek uitoefenen van religieuze gebeden. Het rapport beschrijft de kleiner wordende ruimte voor religie in Europa.
Een recent voorbeeld van hoe kerken paal en perk kunnen stellen aan overheidsbemoeienis levert Denemarken. Daar wilde de overheid alle niet-Deense gemeenten hun preken laten vertalen in het Deens. Daarachter speelde het idee dat men haat-zaaiende teksten van moslims wilde voorkomen. Maar met de allergie naar de moslims werden Duitse, Roemeense en Engelse gemeenten meegetrokken in de consequenties van de maatregel. De CEC richtte zich tot de overheid. Het voorstel werd ontmaskerd als onredelijk en een negatief signaal gevend naar religie in het algemeen.
Stefan Paas
De bundel wijdt in totaal 18 hoofdstukken aan het christendom in West- en Noord-Europa. Daaronder zijn ook kleinere gebieden, zoals Liechtenstein en natuurlijk Nederland. De Nederlandse bijdrage is vanuit de rooms-katholieke wereld (Tilburg) verzorgd door Karim Schelkens en Joep van Gennip. De Zweedse theologe Eva Christina Nilsson heeft de typering voor haar rekening genomen van de protestantse traditie. Stefan Paas is de enige theoloog werkzaam aan een Nederlandse onderwijsinstelling, die een tekst heeft geschreven; hij werkte het kernthema ‘Missie en Evangelisatie’ uit voor de bundel. De Zweedse theologe Jayne Svenungsson trekt enkele algemene conclusies.
De uitgever van Edinburgh University Press schrijft bij de bundel: ‘Hoewel de oorsprong van het christendom in het Nabije Oosten ligt, hebben Europa en het christendom een uitzonderlijke relatie, aangezien de meeste Europeanen het christendom zien als een westerse – of preciezer, als een Europese – religie. De regio heeft in de 21e eeuw een snelle sociale verandering doorgemaakt, veroorzaakt door factoren zoals energiecrisis en milieubewustzijn, armoede en uitsluiting, dalende geboortecijfers en toegenomen migratie, veranderende houdingen ten opzichte van seksualiteit, gender en gezinsleven, en uitdagingen voor Europa's idee van zichzelf en plaats in de wereldorde. Te midden van al deze flux richt dit boek zich op één specifiek probleem: het snel veranderende profiel van het christelijk geloof dat het leven van het Europese continent een millennium en langer heeft gevormd’.
Een hardcover-editie van het boek bewerkt door Kenneth R. Ross, Annemarie C. Mayer en Todd M. Johnson kost 150 euro.
Voor het Engelse artikel dat Pekridou schreef: klik hier.
