Foto: Met de kerk tot op de laatste plaats gevuld vierde men het achtste eeuwfeest in Diepenheim

Borgmannen, herenbanken met dames voor en heren achter, en acht eeuwen geschiedenis

Stijlvol. Representatief. Historisch en toch actueel. Kerk voor de hele omliggende leefgemeenschap, of zoals men het zelf noemt als thema voor een dienst 'In verbondenheid op weg'. Dat zouden woorden kunnen zijn die het eerst opkomen als we terugkijken op het 800 jarig jubileum van de kerkelijke gemeente in Diepenheim. Een heel weekend, van 25 oktober tot 27 oktober, kon het stedeke en het uitgebouwde dorp daar getuige van zijn.

Op zondag was de oecumenische viering, waarin de verschillende elementen bij elkaar kwamen. In de herenbanken hadden naast hedendaagse autoriteiten, zoals burgemeester en commissaris van de koning, mensen plaatsgenomen van de oude adel. De dames zaten gescheiden van de mannen op de voorste herenbanken, de heren daarachter met de rug tegen het eiken houten bankinterieur. Voorin de kerk waren glazen vitrines opgebouwd, met aan de ene kant het oude Avondmaalszilver en de doopschaal en aan de rechterkant heuse borgmannenbekers en een acte van koning Willem de Derde. Midden voor de preekstoel de oude kanselbijbel open naar de gemeente. De kerk van binnen versierd met veel rood en wit, de kleuren die de verbondenheid uitdrukken met het wapen en het huis te Diepenheim. Buiten dezelfde kleuren in het groen, daar feestelijk versierd door de noabers.

Gravin Regenwice

De feestelijkheden zelf waren al op vrijdag begonnen, met 160 kinderen van de basisschool die de kerk bezochten. Zaterdag was er een parade vanaf het plein onder de platanen, met de harmonie voorop, daarna volgden zeven personages, paardensportvereniging, Stedeker daansers en schutterij. Barones de Vos van Steenwijk heette iedereen welkom op het plein voor Huis te Diepenheim. Zij kreeg ook het eerste boekje overhandigd van de uitgave ‘800 jaar kerkelijke gemeente Diepenheim’.

‘Vanaf haar ontstaan in 1224 functioneert de kerkelijke gemeente Diepenheim als plaats van samenkomst voor geloofsbeleving en spiritualiteit, vreugde en verdriet. Daarnaast als bron van geestelijke en diaconale zorg voor elkaar en dat nu met de Johanneskerk uit 1679 als middelpunt’, schreef de kerkenraad voor in de historische weergave van het boekje.

De huidige predikante ds. Rienke Vedders – Dekker maakte zowel met een tekst in het boekje als met haar overdenking in de kerkdienst duidelijk hoezeer de kerk wil ademhalen in het geheel van het gewone leven.

Rond 1180 liet graaf Hendrik van Dale, Heer van Diepenheim, een burcht bouwen op de plaats van het huidige Huis te Diepenheim. In opdracht van zijn vrouw gravin Regenwice, werd bij de burcht een kleine slotkapel gebouwd, omschreven als ‘eijn lemen huseken’, op de plek waar nu de Johanneskerk staat. Het begin van het kerkelijk leven, vallend onder de parochie te Markelo. Een statige gast, mevrouw Regenwice (renatus), had een rol als speciale gaste voor de voorbede en herinnerde aan de oorsprong van het kerkelijke leven.

De dienst zelf werd getoonzet door een groot koor met het lied ‘Morning has broken’ in de Engelse versie van Cat Stevens, waarvan de tekst als 'Dit is een morgen als ooit de eerste' ook is opgenomen in het liedboek uit 2014. De diverse gasten werden welkom geheten, onder hen drie predikanten, te weten ds. Rob Nijhuis (consulent vanuit Markelo 2022-2024), ds. Arie Braakman (oud-predikant in de periode 2006-2022) en ds. Hans van der Wal (oud-predikant in de periode 1987-1993). Er waren afkondigingen, zoals te doen gebruikelijk in een kerkdienst. De opmerking dat de bezoekersgroep op 3 november het eenjarig bestaan viert, riep bij menige gast een glimlach om de mond, enerzijds omdat het schril afsteekt bij de 8 eeuwen waarop het kerkelijk leven al aanwezig is in Diepenheim, tegelijk omdat het laat zien dat het kerkelijk leven doorgaat op een eigen manier in deze tijd. Dat werd nog eens onderstreept, toen gezegd werd dat er na 8 eeuwen nu voor het eerst een vrouwelijke predikante ziel en zaligheid aanwakkert in Diepenheim. Het begon met een vrouw in 1224 (gravin Regenwice) en het is nu een predikante die de liturgie gaande houdt (ds. Rienke Vedders - Dekker).

Ds. Wilhelmus Chevallerau

De predikante greep in haar overweging terug op eerdere eeuwfeesten. Ds. Wilhelmus Chevallerau sprak in 1779 de feestrede uit en herinnerde aan de volledige stamkroniek van het Huis te Diepenheim. Ds. Johannes Jacobus Damsté sprak een eeuw later de feestrede uit. Hij was sterk sociaal gericht en hij mopperde over de gebrekkige kerkgang onder de mensen. Ds. Vedders benadrukte de rol die de kerk altijd heeft willen  innemen in het geheel van de samenleving. Daarbij pasten de lezingen uit Psalm 100 en Mattheüs 5, waar het gaat over het zout der aarde. De betrokkenheid kon zich uiten in compassie met de mensen die aan pest leden en in sociale zorg. ‘Omzien naar elkaar zit in het DNA van een christen’, vatte de pastor loci samen. Ze citeerde Bonhoeffer die al eens verwoordde in de nazi-jaren in Duitsland dat je geen recht hebt om Gregoriaans te zingen als je het niet opneemt voor de Joden in de samenleving. Ze sloot de overdenking af met een gedicht ‘Even iets van God’. Greet Brokerhof en Jacques Roeleveld schrijven daarin onder meer: ‘Een arm om je heen als je moe bent of koud. Een mens die je troost en die veel van je houdt……(…)…. Soms zie je even in je leven zomaar iets van God’.

Het jubileumboekje zegt over de huidige positie van de kerk: ‘De protestantse traditie wordt gekenmerkt door een sterke betrokkenheid op de samenleving. De zorg voor de samenleving dient een speerpunt van de kerk te zijn. Het is belangrijk om een gemeenschap van de Heer te zijn in een geseculariseerde samenleving. Hierbij hoort een vorm van kerk-zijn die bij een netwerksamenleving past, namelijk door verbindingen aan te gaan met ‘oude en verrassende bondgenoten’, religieus en niet-religieus’.

Borgmannen

Bezoekers konden na afloop van de viering nog even rondkijken in de Johanneskerk. Voorin de kerk bij de vitrine waar de borgmanbekers te vinden waren, waren Diepenheimers met historisch besef bereid een toelichting te geven. ‘Borgmannen waren edelmannen die een bijzondere rol vervulden bij het verdedigen van de burcht. In ruil voor hun trouw kregen ze huizen, hoeven of boerderijen in leen en mochten de opbrengsten van deze erven als hun inkomsten beschouwen. Uit het instituut van de borgmannen groeide in Diepenheim een invloedrijk college dat, als enige in Nederland, tot op de dag van vandaag nog bestaat. Zo hadden de borgmannen tot ver in de 19^e eeuw het recht van collatie. Dat is het recht om de pastoor, later de dominee, en ook de burgemeester(s), koster en schoolmeester aan te stellen. Eind 19^e eeuw raakte het in ongebruik’.

Nadat het gelegenheidskoor de Keltische zegen in het Engels had laten uitvloeien over de gemeente, kreeg Joke van Egteren namens de kerkenraad nog even het woord. Ze bedankte iedereen en nodigde de mensen uit vaker te komen met de woorden: 'U bent volgende week weer welkom, zelfde plaats, zelfde tijd'.  

Foto: Een borgman toont de borgmanbekers die vanuit het Rijksmuseum in Enschede te zien waren in de kerk te Diepenheim

Foto: representatieve adel in gesprek met representatief bestuur vertegenwoordigd door Bert Hooijsma, jarenlang voorzitter (inmiddels oud-voorzitter) van de kerkenraad

Foto: als je snel binnenkomt, zou je misschien denken dat de oude rooms-katholieke kruiswegstaties aan de muur hangen, maar dat is het niet; het gaat om een verbeelding van de ontstaansgeschiedenis ten tijde van gravin Regenwice, het mozaïek kwam te voorschijn vanuit de opslag bij iemand privé en heeft een ereplek gekregen in de kerk

Foto: ds. Rienke Vedders - Dekker, de huidige predikant en eerste vrouwelijke predikante van Diepenheim, bereidt zich voor op de verkondiging; de stola rood, om het feestelijke karakter van de viering uit te drukken.