Kerk kan gesprek faciliteren

De kerk hoeft niet de laatste waarheden te verkondigen, maar zou een plek kunnen zijn waar mensen in gesprek raken. Het gesprek heeft een hogere waarde dan het antwoord op de vraag. Woorden van die strekking bracht Leendert Verbeek, commissaris van de koning in Flevoland, in tijdens een gesprek met vertegenwoordigers van verschillende kerken op 30 september 2021.

Ruim twintig vooraanstaande pastoors, dominees en voorzitters waren naar het provinciehuis gekomen om als kring van kerken in Flevoland van gedachten te wisselen met de commissaris. Verbeek vertelde hoezeer de priester en predikant gelijken op de commissaris van de koning. Beide groepen staan in een ambt en ze spreken tot de verbeelding van mensen. Ook al hebben mensen weinig idee wat een pastor of een commissaris doet, er is tegelijk ontzag voor de functie. Ze functioneren beide boven de partijen. En daarmee zijn ze van groot belang in de huidige samenleving, waarin zoveel polarisatie valt waar te nemen. ‘Er is sprake van een verlies van een gedeeld verhaal’, zei de commissaris.

Verbeek signaleerde dat we als samenleving het gesprek lijken kwijt te raken. De tolerantie wordt minder. Hij noemde de waarde van de transcendentie, de waarden die ons bestaan overstijgen. De ambtsdrager kan daaraan bijdragen. ‘Het ambt is groter dan de persoon die het ambt bekleedt’. Mensen verlangen naar eeuwigheidswaarden en er is een behoefte om een geestelijk thuis te ervaren boven het hoofd, dat verbindt.

Antjie Krog

Verbeek citeerde de ‘mis voor het universum’ die de Zuidafrikaanse dichteres Antjie Krog heeft uitgeschreven in het boek ‘Onze broze aarde’. Ze brengt daar een variant op het Onze Vader gericht aan de schepping. De tekst luidt:

Onze Broze Aarde die zich onder het universum uitstrekt,
laat Uw Bestaan ons heilig worden,
laat ons U zien als een koninkrijk,
laat ons goed voor U zorgen,
voor Uw oppervlak
als ook voor Uw diepten.
U geeft ons elke dag
ons dagelijks licht, getemperd water, fotosynthese en brood
maar onze vervuiling kunt U niet vergeven,
ook niet hoe we elkaar mishandelen en vernietigen;
leid ons in de verzoeking om U boven alles lief te hebben
U te verlossen van alle etterende ontering.
Want U behoort dit punt in het heelal
en zijn kracht, zijn overvloed en zijn heerlijk evenwicht tot
in de oneindigheid.

O vergeef ons onze schulden
en wees ons genadig.

Verbeek noemde de inzet van de pastores van belang, vooral als men de eigen traditie weet te overstijgen. De kerk kan een open ruimte zijn, zei hij, waar mensen onder leiding van pastores het gesprek kunnen voeren over de dieper liggende waarden. ‘Soms sta je voor een opdracht, waar je niet zelf om hebt gevraagd’, citeerde hij de filosoof Philipp Blom.

Tolerantie

De pastores werden uitgenodigd om te reageren. ‘Ik zou het begrip ‘tolerantie’ willen inwisselen voor het begrip ‘inclusiviteit’’, zei een van de pastores. ‘Bij tolerantie denk ik toch nog aan een situatie waarin de meerderheid zich even inhoudt om de minderheid tijd te geven het inzicht van de meerderheid alsnog over te nemen’. Het gaat in de samenleving niet om het uitstel van een oordeel; het gaat om acceptatie dat andere mensen anders blijven denken tot in lengte van jaren.

‘Ik zou liever niet over een relatie tot iets spreken, maar over een relatie tot iemand’, zei een ander. ‘Ik herken de moeite die het kost om naar een gezamenlijk huis te zoeken, maar ik zou niet weten hoe je dat goed op de agenda kunt krijgen’, klonk een derde geluid. Een vierde geluid: ‘Wat mij betreft mag er nog iets meer doxologie in het gebed van Krog’. Weer een andere pastor zei: ‘Ik merk dat mensen vooral in het kleine verhaal geïnteresseerd zijn’. ‘Ik merk dat mensen steeds meer vervreemden van de samenleving’.

Verbeek refereerde aan de periode na de Tweede Wereldoorlog en het functioneren tegenwoordig van de Raad van Europa. Die Raad zorgt voor een voortgaand gesprek. Hij haalde de situatie terug uit zijn eigen jeugd, toen hij op catechisatie vragen begon te stellen over de rol van de kerken in de oorlog. De catecheet vond de vragen zo stekelig dat hij Verbeeks moeder vroeg de jongen thuis te houden. Het was een verkeerde reflex, de catecheet had juist het gesprek moeten aangaan. Het gesprek maakt het mogelijk je gedachten te ordenen.

Crisis als winst

In het tweede gedeelte van de samenkomst keken de bezoekers terug op de corona-crisis. Wat heeft het gebracht? Enkele voorgangers vertelden dat de polarisatie in de gemeente nog niet ten einde is. Voor- en tegenstanders van vaccinatie staan soms lijnrecht tegenover elkaar. Andere kerken hebben een weg gevonden. De coronacrisis heeft ook winst gebracht. Eén van de pastores vertelde over de mogelijkheid toerusting online te verzorgen. Een bezoeker uit Lelystad vertelde over het openstellen van het kerkgebouw. Een blijvende geste, die ook na de ernst van de crisis zal blijven, zo is de verwachting.

Ds. Pieter ter Veen uit Almere vertelde de bezoekers over de voortgang van het Floriade-project. Er worden twaalf gaven van de Geest verbeeldt. De Tiny Chapel komt als paviljoen op het terrein te staan. Er is nog ongeveer 40.000 euro nodig om uit de rode cijfers te zijn.

Groene kerk 

De kerkelijke vertegenwoordigers wisselden ook praktische ervaringen uit. Iemand vroeg naar de mogelijkheden groene kerk te zijn en afval gescheiden in te zamelen. Een ander vertelde: De drempel om groene kerk te worden is laag, maar je moet wel jaarlijks laten zien dat je nieuwe stappen neemt van verduurzaming.

Iemand vertelde over de week tegen de eenzaamheid die juist nu wordt gehouden. Gevraagd naar ervaringen bij anderen, vertelde een afgevaardigde uit Dronten dat men enkele kerkbanken buiten neerzet om mensen te ontvangen.

Klaas van der Kamp nodigde mensen uit om ook het komende jaar nieuws aan te reiken, waar Omroep Flevoland aandacht aan zou kunnen besteden. Hij vertegenwoordigt de levensbeschouwingen in de mediaraad en merkt dat de hoofdredactie open staat voor relevante informatie en ontwikkelingen in de kerken.

Tobias Buchholz vertelde dat de kerken in Almere zijn uitgenodigd om samen op 25 november zich te melden bij de burgemeester voor een gesprek.

7 oktober 2022

In de agenda stond vermeld dat de volgende ontmoeting van de kring van kerken Flevoland gepland staat voor vrijdag 7 oktober 2022 om 14.00 uur. Mogelijk bij omroep Flevoland of anders bij de Floriade.

De volgende personen waren aanwezig: Gert den Boef (Dronten, PKN), Tobias Immanuel Buchholz (Almere, Evangelische Broedergemeente), Hedy Cappon (Emmeloord, PKN), Peter van Dolderen (Almere, Zuiderpoort ECA), Hendrik Heida (Lelystad, Pijler), Ruben Herrebrugh (Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen), Ton Huitink (Dronten, RKK), Fritz Kaiser (Lelystad, Baptisten), Klaas van der Kamp (classis PKN), Klaas de Lange (Lelystad, PKN), Victor Maagd (Emmeloord, RKK), Peter Roosendaal (Anker Lelystad, NGK/CGK), Pieter van der Schaaf (Tollebeek, classis PKN), Kees Smit (Lelystad, GKV), Pieter ter Veen (Floriade-project), Rianne Veenstra (Almere, PKN), Jan Dirk Wassenaar (classis PKN), Anton Wevers (Lelystad, RK Petruskerk), Dirk Wolse (Lelystad Platform Lelystadse Kerken), Karolien Zwerver (Dronten, PKN).

Ds. Hedy Cappon (links) en priester Ton Huitink (rechts)

Ruben Herrebrugh (links), Anton Wevers (midden), ds. Karolien Zwerver (rechts)

Ds. Jan Dirk Wassenaar (links) en Pieter van der Zwaag (rechts)

Gert den Boef (links) en ds. Klaas de Lange (rechts)

Kunstwerk voor de Floriade