Oekraïne, een stukje van Europa

Afgelopen week was de assemblee van de Europese kerken. De kerken kozen scherp positie tegenover Rusland. Rusland maakt Oekraïne kapot. Ik woonde de assemblee bij in Tallinn, in Estland.  Tallinn is een oude Hanzestad. Dat merk je aan de namen van poorten, zoals Kiek in de Kök, en Lange Herman.

Vertegenwoordigers van 114 kerken kwamen in Tallinn bij elkaar.  ‘Dat wordt een hele inspanning, papa’, zei één van de kinderen, ‘want mensen uit 114 kerken betekent veel luisteren en weinig zeggen’.  Het heeft me er niet van weerhouden zelfs lid te worden van het bestuur. ‘Is dat niet zonde van je tijd?’, vroeg een journalist: ‘Poetin leest jullie teksten niet eens.’

Dat snap ik. Niemand stuurt een mailtje naar Poetin met de tekst: ‘Nu moet je stoppen met de oorlog, want de kerken zijn tegen’. De arm van de kerk reikt zo ver niet.  Maar er gebeurt wel iets anders. De kerken leveren een bijdrage aan de democratie. Ze laten zien hoe mensen denken. En daar houden politici rekening mee. Ursula van Leyen laat de teksten van de Europese Commissie voorbereiden. Ambtenaren doen dat. En ze baseren zich onder meer op datgene wat ze in het publieke domein vinden. De teksten in de publieke ruimte komen van vakbonden, milieuorganisaties, wetenschappers, media en kerken. Die groepen zorgen samen voor wat we tegenwoordig ‘framing’ noemen.

De media in Rusland deden al ver voor de inval in Oekraïne aan framing. Ze gebruikten woorden voor ontwikkelingen in het Donbasgebied als anti-Russisch’ en ‘fascistisch’. De 25-jarige studente Ksenia Eggert uit Leuven heeft er onderzoek naar gedaan. De kranten spraken over geweld alsof de Tweede Wereldoorlog nog bezig was. Poetin kon zijn tanks laten lopen op wegen geplaveid door het maatschappelijk middenveld. Eerst nestelden de woorden zich in het hoofd. Daarna kregen ze vorm via daden.

Daarom is het zo belangrijk als kerken bij te dragen aan positieve meningsvorming. Het is nuttig in Brussel de eigenschappen van de Geest te verwoorden: zachtmoedigheid, vrede, zelfbeheersing. Pieterjan de Vlieger werkte ooit mee aan een studie over invloed van christenen op het Europese parlement. Kerken hebben invloed, zei hij, net zoals andere instanties. Ik wil dat positief duiden. Iedereen die constructief meedenkt over Europa is welkom. Want onverschilligheid is het kussen waarop de duivel zijn hoofd laat rusten.