Viering van bevrijding uit synagoge in Haaksbergen

RTV-Oost ging met de kerkdienst van zondag 3 mei in op Bevrijdingsdag. Vanuit de kleinste nog in gebruik zijnde synagoge van Nederland, die in Haaksbergen, werd een dienst gehouden, waarin voorgingen de leider van de gemeenschap in Haaksbergen Bert Oude Engberink en ds. Klaas van der Kamp.

Het was nog een passen en meten om aan het criterium van de veilige afstand te voldoen. Vanuit de kerkelijke gemeente Haaksbergen waren verder aanwezig ds. Olaf Haasnoot en Nynke van Genderen. Marijn de Jong en Joalien van Houten verzorgden de muziek. En er waren enkele mensen van de Joodse gemeenschap aanwezig.

Het was uitzonderlijk dat er een interkerkelijke viering vanuit een synagoge wordt aangeboden. De organisatoren meenden dat het bijzondere karakter van de mei-periode (75 jaar bevrijding) en de woedende corona-crisis daar aanleiding voor zijn.

De synagoge is Haaksbergen werd in 1828 gebouwd door de Nederlands Israëlitische Gemeente Haaksbergen. Zij heeft als zodanig tot 1968 gefunctioneerd. Na een grondige restauratie werd het gebouw op 6 juni 1982 opnieuw als gebedsruimte en cultureel centrum ingewijd door de liberaal Joodse gemeente Twente. Het oorspronkelijke bij behorend ritueel badhuis aan de noordzijde, bleek bij de overdracht te zijn gesloopt. Met zijn afmetingen van 7 bij 10 meter is het de kleinste nog in gebruik zijnde synagoge van Nederland. Gelukkig is er een ‘kraak’, zodat men de ruimte ook naar boven kan gebruiken.



De orde van dienst is als volgt:

Muziek

Samen zingen: Lied 34a Evangelische Liedbundel

Hinne matov oema najiem
sjewet achiem gam jachad

(vertaling: Ziet, hoe goed en hoe lieflijk is het,
als broeders ook tezamen wonen, Psalm 133)

Welkom en toonzetting

Liturgische groet

Genade voor u, en vrede,
van God onze Vader,
die trouw blijft aan mensen met wie Hij een begin heeft gemaakt,
die zich kenbaar maakt in mensen,
voor ons christenen in het bijzonder in Jezus uit Nazareth,
die spreekt in en door mensen,
met de kracht van Zijn Geest.
Allen: Genade zij ook met u.

Samen zingen: Psalm 98: 1, 2

Zing een nieuw lied voor God de Here,
want Hij bracht wonderen tot stand.
Wij zien Hem heerlijk triomferen
met opgeheven rechterhand.
Zing voor de Heer, Hij openbaarde
bevrijdend heil en bindend recht
voor alle volkeren op aarde.
Hij doet zoals Hij heeft gezegd.

Ja, Hij is ons getrouw gebleven,
Hij heeft in goedertierenheid,
naar de belofte eens gegeven,
het huis van Israël bevrijd.
Zijn volk is veilig in zijn handen.
Hij heeft zijn heerlijkheid ontvouwd.
Zo werd tot in de verste landen
het heil van onze God aanschouwd.

Parafrase tien geboden

Solo Lied 1008: 2

Hoor de bittere gebeden
om de vrede die niet daagt.
Zie hoe diep er wordt geleden,
hoe het kwaad de ziel belaagt.
Zie uw mensheid hier beneden,
wat zij lijdt en duldt en draagt.

Gebed van zorg en vertrouwen
     - met muziek uit ELB 376 'Abba Vader' -

De torarol 

Lezing Exodus 31: 18 (Hebreeuws)

Nadat de Heer dit alles op de Sinaï tegen Mozes had gezegd, gaf hij hem de twee platen van het verbond, de stenen platen, door Gods vinger beschreven.

Lezing Exodus 34: 1- 9
De Heer zei tegen Mozes:
‘Hak twee stenen platen uit,
gelijk aan de vorige.
Dan zal ik op die platen de geboden schrijven
die ook op de eerste stonden,
die jij stukgegooid hebt.
Morgenvroeg moet je gereed zijn,
want dan moet je de Sinaï op gaan.
Kom daar, op de top van de berg, bij mij.
Laat niemand met je mee naar boven gaan,
op de hele berg mag niemand te zien zijn,
en ook de schapen, geiten en runderen mogen niet in de nabijheid van de berg grazen.
Mozes hakte twee stenen platen uit,
net als de vorige,
en ’s morgens ging hij in alle vroegte de Sinaï op,
zoals de Heer hem had opgedragen.
De twee stenen platen droeg hij bij zich.
De Heer daalde neer in een wolk,
hij kwam naast Mozes staan en riep de naam Heer uit.
De Heer ging voor hem langs en riep uit:
‘De Heer! De Heer! Een God die liefdevol is en genadig,
geduldig, trouw en waarachtig,
die duizenden geslachten zijn liefde bewijst,
die schuld, misdaad en zonde vergeeft,
maar niet alles ongestraft laat
en voor de schuld van de ouders de kinderen en kleinkinderen laat boeten
en ook het derde geslacht en het vierde’.
Onmiddellijk viel Mozes op zijn knieën en boog zich neer.
‘Als u mij goedgezind bent, Heer’, zei hij,
‘trekt u dan met ons mee, ook al is dit volk onhandelbaar.
Schenk ons vergeving voor onze schuld en zonde
en maak ons tot uw eigen bezit’.

Samen zingen: Psalm 99: 6, 4

In een dichte wolk / sprak Hij tot zijn volk.
Wat Hij metterdaad / openbaarde, staat
in hun hart gegrift / als zijn heilig schrift,
’t Woord, door God gegeven / is voor hen het leven.

Maak Hem altezaam / groot, verhef zijn naam.
Buig u voor Hem neer, / kniel voor Israëls Heer.
Aan zijn voeten reik / Hem uw huldeblijk.
Heilig, hoog in ere / is de Heer der heren.

Gesprek en overdenking 
   
Muziek van piano en blokfluit 

Zingen: Lied 263: 1, 4 (ELB, melodie Hatikva); solo en samen 

Door de wereld gaat een woord
en het drijft de mensen voort:
‘Breek uw tent op, ga op reis
naar het land dat Ik u wijs’
Refr. Here God, wij zijn vervreemden
door te luistren naar uw stem.
Breng ons saam met uw ontheemden
naar het nieuw Jeruzalem.

Door de wereld klinkt een lied
tegen angsten en verdriet,
tegen onrecht, tegen dwang
richten pelgrims hun gezang.
Refr. Here God, wij zijn vervreemden
door te luistren naar uw stem.
Breng ons saam met uw ontheemden
naar het nieuw Jeruzalem.

Lofprijzing
De adem van al wat leeft, prijst Uw naam,
Eeuwige onze God.
De ziel die in ieder mens aanwezig is,
roemt en verheft voortdurend Uw Naam, onze Koning.
Vanaf het begin der tijden tot in eeuwigheid bent U God.
Buiten U hebben wij geen koning,
redder of helper die ons verlost,
die ons redt, die ons verzorgt
en die vol mededogen bij ons is op elk moment van nood en benauwenis:
wij hebben geen andere koning dan U.
God van de eersten en van de laatsten,
God van alle schepselen,
God van alle tijden,
die wordt geprezen in ontelbare liederen,
die Zijn wereld met liefde leidt en Zijn schepselen met mededogen.

Solo lied 978: 1
Aan U behoort, o Heer der heren,
de aarde met haar wel en wee,
de steile bergen, koele meren,
het vaste land, de-onzekere zee.
Van U getuigen dag en nacht.
Gij hebt ze heerlijk voortgebracht.

Lofprijzing 
De Eeuwige sluimert niet en Hij slaapt niet.
Hij wekt de slapenden en doet hen die in diepe slaap zijn, ontwaken.
hij doet de stommen spreken, bevrijdt de geboeiden, steunt hen die vallen
en helpt hen die neergebogen zijn overeind.
U alleen danken wij.

Zelfs al was onze mond vol liederen
en onze tong vol vreugdekreten
zoals de zee vol golven,
al waren onze lippen vol lof
zoals de onmetelijke ruimte;
al straalden onze ogen als de zon en de maan,
al waren onze armen uitgespreid
als de vleugels van een arend in de lucht,
al waren onze voeten licht als die van de herten,
dan nog konden wij niet voldoende onze dank uiten aan U,
Eeuwige onze God en God van onze voorouders en Uw naam prijzen,
om één van de ontelbaar vele keren dat U goed heeft gedaan
aan onze voorouders en aan ons.

Solo Lied 978: 2
Gij roept het jonge leven wakker,
een tuin bloeit rond het open graf.
Er ruisen halmen op de akker
waar zich het zaad verloren gaf.
En vele korrels vormen saam
een kostbaar brood in uwe naam.

Lofprijzing 
Uit Egypte heeft U ons verlost, Eeuwige God
en uit het slavenbestaan heeft U ons bevrijd.
In tijden van honger heeft U ons gevoed:
in tijden van overvloed heeft U ons in evenwicht gehouden.
U heeft ons gered van het zwaard,
aan epidemieën laten ontkomen
en weer overeind geholpen na ernstige en zware ziekte.
Tot nu toe heeft Uw erbarmen ons bijgestaan
en liet Uw liefde ons niet alleen.
Verlaat ons nooit, Eeuwige onze God.
Daarom: heel ons lichaam dat U heeft gevormd,
onze geest en onze levensadem die U ons heeft ingeblazen,
de tong die U ons gaf,
zij danken en prijzen,
bezingen en verheffen Uw Naam, onze Koning.
Elke mond dankt U, elke tong zweert U trouw,
elke knie buigt zich voor U,
zelfs de machtige knielt voor U.

Solo Lied 978: 3
Gij hebt de bloemen op de velden
met koninklijke pracht bekleed.
De zorgeloze vogels melden
dat Gij uw schepping niet vergeet.
’t Is alles een gelijkenis
van meer dan aards geheimenis.

Lofprijzing 
Elk hart vreest U, ieder deel van ons lichaam bezingt Uw Naam.
Zoals er geschreven staat: ‘Al mijn beenderen roepen U toe:
‘Wie is als U, Eeuwige, die de arme redt van de machtige
en de behoeftige van die hem wil beroven?’
Wie is als U, wie kan met U worden vergeleken
en wie kan zich met U meten?
God die groot is, machtig en ontzagwekkend,
hoogverheven God, Schepper van hemel en aarde,
wij loven, bezingen, vereren en prijzen Uw heilige Naam.
Zoals David zei:
‘Mijn ziel prijst de Eeuwige en al wat in mij is Zijn heilige Naam’.

Solo Lied 978: 4
Laat dan mijn hart U toebehoren
en laat mij door de wereld gaan
met open ogen, open oren
om al uw tekens te verstaan.
Dan is het aardse leven goed,
omdat de hemel mij begroet.

Dankwoord

Zegen
De Eeuwige zegene U en behoede U
De Eeuwige doe zijn aangezicht over U lichten en zij u genadig
De Eeuwige verheffe zijn aangezicht over U en geve u vrede
Allen zeggen: Amen

Samen zingen: Lied 708: 1, 6, 15 

Wilhelmus van Nassouwe
ben ik van Duitsen bloed,
den vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood.
Een prinse van Oranje
ben ik vrij onverveerd,
den koning van Hispanje
heb ik altijd geeerd.

 Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God, mijn Heer!
Op U zo wil ik bouwen,
verlaat mij nimmermeer!
Dat ik toch vroom, mag blijven,
uw dienaar ’t aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.

Voor God wil ik belijden
en zijne grote macht,
dat ik te genen tijden
den koning heb veracht,
dan dat ik God den Here,
de hoogste Majesteit,
heb moeten obediëren
in der gerechtigheid.

Foto voorpagina: Bert Oude Engberink
Foto boven: Marijn de Jong

Wie de televisiebeelden wil zien, kan hier klikken

Joalien van den Houten

Bert Oude Engberink (rechts) en Klaas van der Kamp in gesprek

Nynke van Genderen leest uit Exodus (Sjemoot)

Ds. Olaf Haasnoot geeft een zegen