Geef dertigers echte aandacht

Geef de dertigers echte aandacht in de kerk. Dat was misschien wel het meest pregnante advies van de expertgroep die door de classes Utrecht en Overijssel-Flevoland donderdag 3 november digitaal bij elkaar kwam.

Ongeveer vijftien mensen waren uitgenodigd om ervaringen uit te wisselen over het thema. De classes hadden hen benaderd, omdat uit vierjaarlijkse rapportages van nagenoeg alle classespredikanten blijkt, dat de dertigers relatief ondervertegenwoordigd zijn onder de kerkgangers en in de kerkelijke besturen. Het webinar was bedoeld om eerste gedachten op papier te krijgen, waarop ringen, werkgemeenschappen en kerkenraden kunnen aansluiten om het thema meer op de agenda te krijgen. ‘Op zoek naar een generatie’ noemde Klaas van der Kamp het onderwerp bij een eerste verkenning.

Nagenoeg alle deelnemers herkenden de waarneming: dertigers zijn minder sterk aanwezig in bestuur en dienst. En men vond elkaar ook in enkele aandachtspunten: geef oprechte aandacht aan de dertigers, twijfel niet aan intenties, steek als oudere generatie ook de hand in eigen boezem, durf de diepte in te gaan met de vragen die onder meer door dertigers worden verwoord. De deelnemers haakten daarmee sterk aan op de inhoud, meer dan op de vorm, waar je in de wandelgangen soms ook verwijzingen naar krijgt. Mensen wijzen dan op pinkstergroepen die jonge mensen aantrekken vanwege het vrije lied en de ontspannen sfeer in de ontmoetingen.

Het webinar maakte duidelijk dat de kerkelijke leiders die bijeen kwamen verschillende ervaringen hebben met dertigers. Eigenlijk, zo zei men, bestaat ‘de’ dertiger niet; en is er dus ook geen eenduidige benadering in beeld. Toen in een ‘break-out-room’ de suggestie werd gedaan als kerk vanuit diverse doelgroepen de problematiek te benaderen (‘verwacht niet dat alle dertigers zich laten aanspreken op wekelijkse kerkgang en loyaliteit’) reageerde een andere deelnemer, zelf een aankomende dertiger, met: ‘Ik schrik hier van. Dertigers zijn ook laks. We moeten hen aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Ze moeten leren prioriteiten te stellen’.  En iemand vulde aan: ‘We leven in een periode van ballingschap. Laten we zelf trouw zijn. En hopen op andere tijden’.

Johan ter Beek (Zwolle) vertelde over onderzoek, dat hij samen met mensen van de EO en van de PKN uitvoert onder de dertigers. Hij maakt onderscheid in diverse subgroepen. Mensen met een kerkelijke achtergrond reageren anders dan mensen die volstrekt seculier zijn. Op drie niveaus laat men zich aanspreken: mensen die ook kerkdiensten benaderen als event, mensen die op hubniveau (kleinere schaal) participeren, en mensen die als een soort hightea meedoen met sociale media. Het blijft daarbij wenselijk onderscheid te maken tussen dertigers in bijvoorbeeld een dorp, een meer orthodoxe omgeving en een volstrekt seculiere omgeving. Als je vanuit de ene setting mensen in een andere setting aanspreekt, ontstaan er al gauw misverstanden.

Diverse deelnemers hebben bijzondere ervaringen opgedaan in de omgang met dertigers. In Holten gaat een predikante alle twintigers langs en probeert ze persoonlijk aan te spreken. Een stevige klus, want het gaat om 230 personen. Velen oriënteren zich op zingevingsvragen die zich op micro-niveau manifesteren, het gaat dan om zaken die direct met het eigen leven te maken hebben. Onderzoek van Johan ter Beek liet zien dat juist bij het ouder worden dertigers qua zingeving ook veranderen en zich meer open stellen voor vragen op macro-niveau: klimaat, vrede en andere maatschappelijke vragen. De twintigers in Holten blijken zelf zoekende en qua kerkelijke setting is de eerste associatie het bezoeken van speciale diensten waar hedendaagse muziek klinkt en een boodschap wordt verkondigd met pit.

Vanuit het onderzoek noemde Johan ter Beek allerlei aandachtspunten voor de dertigers: behoefte aan samenwerking, oecumene, elkaar ontmoeten, inspelen op zingeving, moeheid van overspannen ideeën, hang naar oprechte aandacht, doelgroepmarketing, opvoedingscursussen voor opa’s en oma’s.

Enkele deelnemers met ervaringen in orthodoxe gemeenten vertelden dat dertigers in hun gemeente vragen naar authenticiteit en juist meer zoeken naar verdieping. Waar ouderen zich laten leiden door het gezag van de traditie vragen jonge mensen door. Ze willen het naadje van de theologische kous weten. Bij gesprekskringen zijn ze gangmaker voor verdieping en thuis zoeken ze via internet zelf naar informatiebronnen. Ze vinden het belangrijk dat informatie relevant is. ‘Ze nemen geen genoegen met het antwoord: Zo doen we dat nu eenmaal’, aldus een deelnemer.

Een andere deelnemer vertelde dat een deel van de dertigers kiest voor stevige standpunten. Een hang naar fundamentalisme manifesteert zich.

In Rijssen vertelde weer een andere deelnemer zijn er speciale dertigersavonden opgezet. Daar bespreken de dertigers met elkaar wat er speelt en wat in hun leven haakt. Oprechte aandacht is ook daar het sleutelwoord. Wat is oprechte aandacht?, werd er verduidelijkend gevraagd. ‘Dat je echt wilt horen’, gaf weer een ander als antwoord, ‘wat dertigers bezielt. Je krijgt zo snel verwijten te horen voor de dertigers op basis van waarnemingen waarin dertigers zichzelf niet herkennen’. Weer iemand anders: ‘Dan hoor je zestigers zeggen: Wat jammer dat de dertigers er niet zijn. Dat klinkt dan heel verwijtend. Terwijl het de ouderen ontbreekt aan zelfreflectie. Ik zou willen pleiten voor een bredere aanpak. Het oppakken van het gesprek tussen de generaties. En dat classisbreed’.

In één van de break-out-rooms kwam men terug op de poll, die tijdens het webinar was gehouden. Daaruit bleek dat de gemeenten best af en toe aandacht hadden voor jonge kinderen, maar relatief nog meer aandacht gaven aan ouderen. Hoe zit het eigenlijk met de aandacht voor de singles, de dertigers die geen relatie hebben, c.q. die geen kinderen opvoeden? Die groep is statistisch gezien groot. Enkele predikanten vertelden dat er in hun gemeenten singles zijn, die juist actief zijn in het kerkenwerk. Of hun levenssituaties centraal staan in vorming en verkondiging is wel de vraag.

Poll

Tijdens het webinar werd een poll gehouden waarbij men met ‘ja’ of ‘nee’ kon antwoorden. Enkele resultaten daarvan waren:

* Dertigers genieten van de muziek in de kerk: 21 procent ja, 79 procent nee.

* Mijn gemeente zet kinderen en jongeren op de eerste plaats: 14 procent ja, 86 procent nee.

* De vragen van de generatie van dertigers worden gehoord: 36 procent ja, 64 procent nee.

* Op de vragen of ouderen relatief niet veel aandacht krijgen, reageerde men overwegend met ‘ja’ en op de vraag of de kerkdienst zondags centraal zou moeten staan, reageerde men ook overwegend met ‘ja’.

Nadere impressie workshop

Een nadere impressie is er nog vanuit één van de workshops.

In de groepsbijeenkomst stonden we eerst stil bij de vraag: wie is de dertiger in gedachte houdend dat de mensen die deelnemen aan het gesprek allemaal tot die groep behoren en dus ook min of meer over zichzelf spreken. Als er kritische opmerkingen gemaakt worden, gaat het soms maar zeker niet alleen over de ander.

De eerste opmerking is behoorlijk kritisch: deze generatie is gemakzuchtig. De kerkgang schiet er gemakkelijk bij in, terwijl ook onmiddellijk opgemerkt wordt dat deze generatie ook druk is en verschillende ballen in de lucht moet houden. En zijn alleen dertigers gemakzuchtig als het om kerkgang gaat. Is dit niet een tendens ook voor de oudere generatie? En het is niet alleen gemakzucht. Iemand geeft een voorbeeld. De kerkenraad verwacht dat je twee diensten bezoekt, maar soms moet je voor je gezin kiezen. In de hectiek van de week is een gezamenlijk doorgebrachte avond ook heel belangrijk. Laten we

elkaar niet veroordelen.

De maatschappij verandert. De kerk niet. Waarom wordt er niet veel meer ingezet op informatie delen op YouTube, waarom zijn er maar een paar podcasts. De kerk is een ouderwets instituut dat niet of onvoldoende meebeweegt met de tijd. De online media worden onvoldoende gebruikt, terwijl daar veel mensen ‘op zitten’.

De dertiger bestaat niet. Is er aan de ene kant de zoeker, die het allemaal niet zo goed weet en het ook belangrijk vindt dat hij/zij gekend wordt in zijn zoektocht. Anderen vinden zich beter bij fundamentalisme. Identiteit wordt door hen gezocht in duidelijke keuzes. Voor hen is de mainstream kerk veel te vaag. In het gesprek wordt duidelijk dat de vragen in onze kerk

ook verschillend zijn. In sommige kerken is een grote groep dertigers, terwijl in de andere nog twee gezinnen over zijn. Mensen benadrukken het belang van samen kerk zijn. Iemand zegt: ik wil best wat langer reizen als ik dan een kerk kan bezoeken met meer leeftijdsgenoten. Zoeken gemeenten elkaar voldoende op, ook buiten de grenzen van de eigen denominatie? Is er wel zicht op de vragen en noden van de dertiger en zijn gezin? Ga waar de dertigers zijn. Laat niet leiden door de vraag hoe je ze behoudt, maar wat je voor elkaar kunt betekenen. Behalve samenwerking met andere gemeenten en andere kerken wordt ook de samenwerking met pc-scholen genoemd. Daar komen de dertigers met hun kinderen. Wie weet wat hen beweegt? Zorg dat je elkaar spreekt.

De vraag wat je nodig hebt als dertiger is nog niet zo snel beantwoord. Een paar opmerkingen: wees zuinig op de gemeenten waar wel dertigers aangehaakt zijn. Zoek de dertigers op waar ze zijn. Durf de muren van je eigen gemeente te verlaten. Oefen geen druk op de dertiger uit. Als je gemeente klein is, durf dan ook klein te zijn. De landelijke kerk wordt om aandacht gevraagd en niet om alle ideeën die aan de realiteit voorbijgaan. Reflectie wordt gemist. Als je nadenkt over de dertiger praat dan altijd met hen en niet over hen. Als je kinderen en jongeren wilt bereiken, denk dan ook eens aan het toerusten van

opa’s en oma’s.

Reacties aanvullend achteraf ontvangen

Ik zit nog even te kauwen op de meeting van gisteravond. Ik waardeer het zeer dat jullie dit als classes georganiseerd hebben. Het geheel was me misschien net allemaal te vluchtig, hoewel dat misschien juist ook wel weer de 30'ers en 40'ers typeert... en het jullie ook siert dat jullie je houden aan de tijd die ergens voor staat!

 

Door de vluchtigheid, of snelheid, bleef ik nog een beetje zitten met het vervolg. Als jullie een ronde gaan maken langs ringen etc., dan zou het mooi zijn als het niet over dertigers en veertigers gaat, maar dat ze zelf ook meedoen. Ik merk dat ik wat moe wordt van alle opmerkingen over deze groep binnen de kerkgemeenschap, terwijl er nauwelijks gesproken wordt met... Het is vast iets van alle tijden, maar het maakt het gesprek niet beter. 

 

Verder denk ik dat we als kerk meer moeten met het gedachtegoed van Herman Paul, over kerkgang als praktijk en hoe we ons leven met andere praktijken hebben ingevuld. De kerkgang als vast ritme is in grote delen van de kerk ook verdwenen onder de ouderen (alleen hun groep is nog groter) en dat zet zich denk ik 'simpelweg' voort. Wat daarbij zeker niet helpt is dat mijn generatie zich moeilijk bindt (relaties, werk - dat zie ik overal - en wat dat betreft mogen we ook kritisch op onszelf zijn).  

 

Nog een praktijktip: Ooit heeft hier ter plaatse een grootschalig 'onderzoek' dmv interviews plaatsgevonden onder de generatie 20-45 over wat zij verlangen van de kerk... ook nog een idee.

Nog een reacties

Hieronder nog een impressie waarin enkele aanpassingen zijn aangebracht, zodat het iets algemener is.

- Ik moest tijdens het webinar denken aan een gesprek met een jonge vrouw van eind twintig tijdens een bezoek. Zij waardeerde de oprechte aandacht erg. Ik mocht bij haar zelfs langer dan een halfuurtje aan tafel zitten. In dat gesprek kwam naar voren dat ze 'het trekken' aan de jongvolwassenen om maar weer naar de kerk te komen niet zinvol achtte. Daar moesten we onze energie maar niet te veel insteken, want het zou vooral teleurstelling opleveren. Het leek haar juist goed, wanneer we bezig waren met onze eigen geloofsverdieping, daar energie van zouden krijgen en dat dan weer uitstralen. 

- Verder, denk ik, dat 'oprechte aandacht' inderdaad een mooi advies is voor kerkenraden. Ik zie het kerkenwerk met jonge mensen als 'een hartelijk en oprecht moment van contact' en de hoop daarbij is op het spoor te komen welke activiteiten we als kerk kunnen organiseren, die aansluiten bij de behoefte van deze leeftijdsgroep. Die momenten van oprecht en hartelijk contact zijn mooi en waardevol. Regelmatig hebben de 18-30 jarigen geen behoefte aan activiteiten vanuit de kerk. Bijna altijd sluit ik dan het gesprek af met 'als je ooit een vraag of idee hebt, waar de kerk je bij kan helpen, laat het ons weten, want we willen er graag ook zijn voor jou'. Dat heb ik hen dan namens de kerk toch mogen zeggen! Zo'n bezoek is een mooie manier om oprechte aandacht te tonen, maar het vraagt wel veel tijd en organisatie. 

- Wat ik trouwens interessant vond om te ontdekken in mijn werk is dat sommigen van de 18-30 jarigen zelf niks meer met de kerk/geloof hebben, maar heel bewust lid blijven en geld blijven geven, omdat ze zien dat de kerk voor anderen veel betekent en ze willen dat dat in stand wordt gehouden. Leden zijn dan bewuste donateurs van de kerk. 

- Nog een gedachte naar aanleiding van wat ik hoorde van een ander hoorde in het webinar; iemand miste soms wat zelfreflectie bij de oudere generaties. Wat zou het mooi zijn als je het geloofsgesprek tussen de generaties bijvoorbeeld 'aan tafel' in huizen, kerkgebouwen etc. zou kunnen stimuleren. We denken nog best vaak voor elkaar, over elkaar, maar het gesprek mét elkaar geeft vaak de meeste verbinding (en oprechte aandacht voor elkaar). 

Hieronder volgt de aanleiding voor de expertmeeting en het doel, uitgesproken door Klaas van der Kamp, aan het begin van het webinar. 

1. LEERSITUATIE 

Als classispredikanten bezoeken we alle kerkenraden en pastores eens in de vier jaar. Daar komt een verslag van. In bijna alle verslagen wordt geconstateerd dat in de gemeenten de leeftijdsgroep van 20 tot 45 jaar ondervertegenwoordigd is.

Dat heeft grote consequenties. Het impliceert dat de dertigers ook ondervertegenwoordigd zijn in het bestuur van de kerk. En minder aanwezig onder de voorgangers. Daarmee dreigt een groep buiten beeld te raken. En ook hun vragen. Dit lijdt tot verarming van de kerkelijke verkondiging.

In het webinar willen we jullie, mensen met affiniteit met de leeftijdsgroep, aan het woord laten. Fijn dat jullie ons tijd geven. We hopen aandachtspunten aangereikt te krijgen voor de leeftijdsgroep door verschillende modaliteiten heen. En tips, ideeën hoe we diverse achtergronden in contact kunnen brengen met de kerk. Uiteindelijk hopen we enkele teksten en werkvormen te maken voor ringen en werkgemeenschappen, zodat het thema breder in de kerk op de agenda komt.

Waar gaat het om? Het gaat om inhoud. Dat allereerst. En het gaat ook over vorm. Soms wordt er verwezen naar meer Pinksterachtige gemeenten die jonge mensen trekken. Er is daar moderne muziek, een professionele performance. En het gaat ook om de groep van dertigers opgegroeid in de kerk, die een relatie aangaat met partners die geen enkele kerkelijke affiniteit meer hebben? Welke verwachtingen hebben zij?  

 

 

2. LEVENSKARAKTERISTIEKEN

Toen ik uitgever was voor Jongbloed en het bijbelgenootschap hebben we diverse jongerenbijbels gemaakt. Daar gingen we er van uit dat er iedere tien jaar een nieuwe generatie begon. Dus als je een reflectiegroep om een uitgave wilde hebben, kon je voor een uitgave van 18 jarigen al geen mensen inzetten die 40 jaar waren.

Een jonge vrouw of man van dertig, zoals op de foto, staat anders in het leven dan een vrouw of man van 50 jaar. Geloof – zo schrijft Kees van Ekris – wil niet slechts klinisch overgedragen of aanvaard worden, het wil indalen in de existentie van mensen. Om in te kunnen dalen in de existentie van mensen moet het leven van deze mensen in alle facetten gekend worden. Jezus knoopte daarom steeds aan bij het dagelijks leven van de mensen om hem heen. Denk aan de gelijkenissen. Hij stelde de vraag: Wat drijft de mensen? Wat geeft vreugde, wat verdriet?

Piet de Jong, dominee destijds in Rotterdam, zei: Als ik een preek schrijf, en een voorbeeld geef, zet ik die voorbeelden altijd om naar de leeftijd van de dertiger. Ik heb het dus niet over opa die met de kleinkinderen speelt, maar over een vader die zijn kind van 2 van de BSO haalt.  

3. LEVENSMOZAÏEK 

Jonge mensen staan anders in het leven. Johan ter Beek, onder ons aanwezig, schreef me dat hij een speciaal project heeft gericht op de dertigers. Hoe zoeken zij naar zin en naar God? ‘Het is onze indruk dat deze groep meer "fluïde" beweegt te midden van het grote aanbod voor alles wat "betekenis" is of wat deze betekenis juist wegneemt’. Er zijn veel 30-ers individueel op zoek. Ze zoeken micro naar eigen identiteit, talent en werk, gezondheid en relaties. Ze zoeken ook "meso en macro" naar duurzaamheid, recht, opvoeding, zuiverheid. En daarbij is ook weer verschil tussen christelijke dertigers en seculiere zinzoekers. De dertiger zoekt naar dat wat past bij zijn eigen authentieke "ik". En ondertussen is er veel fragmentarisatie. Is er ook angst en onzekerheid. Men maakt nog eenmaal een wereldreis en dan moet men voor de keuzes staan. De jonge man, de jonge vrouw moet carrière maken, de ware partner vinden, er wordt gekozen voor kinderen. En als het allemaal niet direct lukt, ligt de burn-out op de loer.

 

 

4. DERTIGERS IN DE BIJBEL

Als je de Bijbel openslaat en in een concordantie zoekt naar het woord ‘dertig jaar’ kom je tenminste drie personen tegen van wie expliciet vermeld is dat ze dertig zijn. Ik weet niet of jullie idee hebben wie dat zijn? Het gaat allereerst om Jezus. Lukas schrijft in hoofdstuk 3, 23: ‘Jezus begon zijn verkondiging toen hij ongeveer dertig jaar was’. En het staat vermeld van Jozef, toen hij onderkoning werd. Genesis 41, 46: ‘Dertig jaar was Jozef toen hij voor de farao, de koning van Egypte verscheen’. En dertig is de leeftijd van de priesters die voor het eerst toegelaten worden tot de tempeldienst. Dertig is de leeftijd dat je verantwoordelijkheid neemt voor het leven en voor mensen en voor de kerk. Mag deze ontmoeting een oefening zijn voor het moment dat we de dertigers aanspreken en zeggen: Hier heb je de sleutel van de kerk. Het is nu aan jou.

POLL

Om het gesprek op gang te brengen, werden er enkele vragen voorgelegd aan de expertmeeting. Hier de vijf vragen die in een poll werden voorgelegd aan de deelnemers. 

Dertigers genieten van de muziek in de kerk ja/nee

Mijn gemeente zet kinderen en jongeren op de eerste plaats ja/nee

De vragen van de generatie van dertigers worden gehoord ja/nee

Ouderen vragen te veel aandacht in gemeente ja/nee

Het accent op de zondagmorgen is voor mij belangrijk ja/nee

BREAK-OUT

In break-out-rooms werd er doorgesproken over drie vragen: 

* Hoe zou jij de generatie van dertigers typeren?

* Heeft de kerk oog voor hen?

* Wat hebben we nodig om dertigers te bereiken?