Foto: Een met AI gemaakte foto door Jessica Braakman bij haar notitie over 'thuiswerken' 

Kerk haakt in op trend thuiswerken

De kerk kan inspelen op de mogelijkheden die voor thuiswerken zijn ontstaan sinds de corona-crisis. Voor thuiswerkers kan de kerk een waardevolle ontmoetingsplek zijn, niet alleen op zondagen, maar ook doordeweeks. Dit kan helpen om sociale interactie mogelijk te maken. Daarnaast kan de kerk inspelen qua programma op de mogelijkheden van thuiswerkers. Er kunnen open koffieochtenden zijn of lunchbijeenkomsten of wandelgroepen. Voor wie zich eenzaam voelt door het thuiswerken of verloren, kan de kerk een plek zijn waar men terecht kan voor gesprekken en steun.

Dat schrijft Jessica Braakman, lid van het breed moderamen van de classis Overijssel-Flevoland, in een notitie bedoeld om het gesprek te starten op 14 februari 2025 over de nieuwe trend van thuiswerken (klik hier voor de notitie). Aanleiding voor de notitie was een publicatie van het Nidi (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut), waarin de trend wordt beschreven. Nederland is koploper – stelt de organisatie – qua mensen die het privilege van thuiswerken zich eigen hebben gemaakt. In 2024 werkt een kwart van de Nederlanders meerdere dagen per week thuis en een op de tien werkt een dag per week thuis; 59 procent van de werknemers werkt niet thuis.  

Braakman legde de vinger bij de kwetsbaarheid van de thuiswerkers. Men levert in op sociale contacten. Een bm-lid vertelde dat hij wel eens last heeft van de eenzaamheid achter de computer. Hij pakt daarom graag af en toe de telefoon ter hand en vindt het ook prettig pittige situaties aan te pakken met een bezoek naar een gemeente. ‘Je moet af en toe tijd maken voor een gewoon gesprek’.

Een ander vertelde dat de digitale mogelijkheden de flexibiliteit van werken leven vergroten. Hij zag vooral de winst van het thuiswerken. Hij merkte wel op, dat je zelf meer discipline moet hebben om het werk te structureren. Een predikant vulde aan, dat een nieuwe generatie gewend is aan de ruimte en er als vanzelf een weg in vindt.

Jessica Braakman maakte in haar introductie duidelijk hoezeer je als kerk kunt inspelen op de trend. Ze sloot haar artikel dan ook af met een AI-ontwerp van een kerk waarin diverse werkplekken zijn ingericht. ‘Zorg voor een koffieautomaat in de kerk’, vatte de voorzitter dit onderdeel samen met een one-liner.

Tweedeling

Het Nidi (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut) waarschuwt voor een tweedeling in de samenleving tussen een groep van thuiswerkers en een groep van mensen die deze ruimte niet krijgt. In eerste instantie reageerden bm-leden gereserveerd hierop: ‘Iedereen lijkt tevreden in zijn eigen bubbel’. Een predikant had het thema van de tweedeling besproken in een catechesegroep en stelde: ‘Daar denken mijn catechisanten heel anders over’. Iemand met een hogere opleiding kijkt al gauw neer op iemand met LBO-niveau, vertelden de catechisanten. ‘Je moet niet te snel zeggen: Ze hebben er zelf voor gekozen’. 

Een bm-lid vertelde dat het best lastig is de verschillende niveaus van opleidingen te bereiken in een kerk. ‘Als ik eerlijk ben, vind je bij ons in de bestuurlijke organen vooral hoger opgeleiden’, zei iemand. De classispredikant vertelde dat nogal wat pastores tijdens vierjaarlijkse bezoeken klagen over een gebrek aan theologische belangstelling en een overdosis aan ‘handen uit de mouwen’ in de gemeente. De vraag kwam aan de orde, of dat ook niet te maken heeft met een tweedeling en of je als voorganger dan niet juist de taak voor jezelf moet stellen om praktisch handelen te voorzien van een theologisch kader. Je niet afzetten dus, maar juist implementeren en verheffen.

Groeiende gemeentes

Het breed moderamen besloot naar aanleiding van de statistiek die uitwijst dat twaalf procent van de gemeenten in Overijssel-Flevoland groeit, het gesprek daarover voort te zetten met het classicaal college voor de behandeling van beheerszaken (CCBB) en de classicale vergadering. Het gaat dan om vragen als ‘welke strategie hanteren we als kerkelijke gemeente in een nieuwbouwwijk en hoe geven we solidariteit een plek met gemeenten waar zich rap groeiende nieuwbouwwijken bevinden?’ Het CCBB krijgt de vraag voorgelegd hoe men met vacatures omgaat en of er ruimte is voor een zeker ondernemend kerkzijn, vanuit de gedachte dat de kosten voor de baten uitgaan, zeker waar het nieuwbouwsituaties betreft.

Het bm is van plan in de loop van het jaar opnieuw de 62-plussers (predikanten en kerkelijke werkers) bij elkaar te roepen om hen voor te lichten over mogelijkheden van kerkelijk werk na het pensioen. Bij het afstemmingsoverleg (waar voorzitters van de diverse classes en leden van de landelijke organisatie elkaar ontmoeten) was ook over de inzet van emeriti gesproken. Naast de positieve ervaringen waren er klachten over emeriti die een nieuwe dienstdoende predikant voor de voeten lopen. ‘Soms blijven ze zich bemoeien met het wel en wee van hun oude gemeente’. Soms adviseren ze zelfs gemeenteleden in bezwaarprocedures, waar opvolgers en kerkenraad last van hebben. Deze verkeerde uitwassen zullen worden meegenomen in de voorlichting.

Het bm stemde verder in met plannen om dit voorjaar een studiemiddag op te zetten over de veilige kerk. Wat het bm betreft mag de datum naar voren gehaald worden (aanvankelijk was het voorstel 6 juni 2025), om gemeenten te helpen alle veranderingen rond vertrouwenspersonen en VOG te implementeren.

Gemeentelijke situaties

Het breed moderamen besprak een aanvraag van een kerkelijk werker om preekconsent. Het lastige in de casus was, dat de betrokkene claimt bevoegdheden te hebben, maar vooralsnog geen papieren daarvoor heeft kunnen overleggen. Het bm stelde dat het organiseren van je bekwaamheden hoort bij de basis van wat je mag verwachten bij een aanvraag.

Er zijn circa veertig vacature-plaatsen in Overijssel-Flevoland. Het bm besprak de langst openstaande vacatures. Het blijkt dat de gemeenten in de regel voorzieningen hebben getroffen voor het kerkenwerk waar ze wel enige tijd mee verder kunnen, bijvoorbeeld door de inzet van emeriti en tijdelijke hulpdienstcontracten. 

Er was speciale aandacht voor een tweetal gemeenten waar de visitatie in de afrondende fase bezig is en een tweetal gemeenten waar spanning op de kerkelijke boog staat. De ene gemeente heeft met verschil in visie te maken waar het gaat om het beroepen van een predikant, de andere gemeente heeft met cultuurveranderingen te maken in de kerkenraad bij wisseling van een substantieel deel van de ambtsdragers. 
 
Landelijke ontwikkelingen

Vanuit het voorzittersoverleg werden de plannen toegelicht voor de wijzigingen in de ambtsuitwerking. Onder het motto ‘Ruimte voor Woord en Geest’ is ds. Arie van der Maas aangesteld om hieraan als projectleider invulling te geven. Hij zal uitwerkingen maken omtrent onder meer competenties en profielen. De synode krijgt deze aangereikt en uiteindelijk zal er daarmee meer duidelijkheid komen omtrent de positie van de kerkelijke werker.

Het afstemmingsoverleg sprak verder over een notitie ‘kwaliteitsborging voorgangers’. Ds. Dick Steenks en ds. Wilbert Dekker hebben een notitie geschreven, om de variaties in diensten van predikanten op orde te brengen. Ze gaan in op het verschijnsel ‘predikanten zonder eigen gemeente die hulpdiensten verrichten’, ‘interimmers die geen interimmer zijn’, ‘voorgangers zonder enige bevoegdheid’, ‘singuliere gaven’ en andere situaties.

Steenks en Dekker komen tot drie aanbevelingen. Ze vragen om een duidelijke beroepsregistratie. Ze pleiten er voor deze registratie te laten aansluiten bij ‘NLQF5-registraties’ en ze vragen om nuancering in de campagnes voor ‘werkers in de wijngaard’, liever zien ze een roep om meer gekwalificeerde werkers. De notitie wordt als denklijn meegenomen bij de kerkelijke bezinning op het ambt.

Er was ook een notitie over ‘onveilige situaties in (het bestuur van) de classis’. Deze zal in een volgende vergadering worden geagendeerd. Men wil voorkomen dat er te veel formeel kraakbeen wordt aangebracht, waardoor de juridisering verder zou oprukken.

Classicale ontwikkelingen

Het bm bereidde de vergadering voor van de classis op 4 maart in Nagele. Er zijn nog twee vacatures waarvoor men gericht werft: vanuit de classis Ommen en de classis Hardenberg (liefst diakenen en ouderlingen-kerkrentmeesters).

Er zijn jaarverslagen van de classicale colleges voor opzicht en voor bezwaren en geschillen, die worden toegevoegd aan de agenda van de classis.

Het hoofdthema is het beroepingswerk. Er is ruimte voor gemeenten (met een aanbeveling voor vacante gemeenten om daar gebruik van te maken) om de vergadering bij te wonen. Een scriba deelde mee dat er inmiddels 9 extra aanmeldingen zijn vanuit 40 vacante gemeenten.

Nog steeds duiken er archieven op vanuit de oude (kleinere) classis. De classis rond Rijssen en de classis Kampen zijn daarvan voorbeelden.

De bezinning in de maart-vergadering van het bm zal gaan over de relatie ambtsdragers – ambtenaren (Dienstenorganisatie). Aanleiding is de groeiende invloed van ambtenaren op het beleid en de agenda van de kerk.