Foto: Ds. Jan Dirk Wassenaar die als predikant een bijdrage levert aan een film over de watersnood van 1825 in de kerk van Sandfirden. Hij had er een speciaal tenue voor bij elkaar gezocht om historisch verantwoord in beeld te komen.

Veel voorgangers sneden bij watersnood in 1825 schuldvraag aan

Het was de grootste natuurramp van de negentiende eeuw in ons land: de watersnoodramp in 1825, nu precies tweehonderd jaar geleden. Toch hoor je nogal eens de opmerking: ‘Ik heb er nog nooit van gehoord’. Na de ramp in 1953 zijn eerdere  overstromingen helemaal op de achtergrond geraakt. Toch is er veel literatuur over. En heeft het voor mensen in West-Overijssel en Friesland veel impact gehad. In Overijssel zijn 300 mensen verdronken; in Friesland tientallen.

Ds. Jan Dirk Wassenaar hield een bondige presentatie over de ramp in 1825 tijdens de digitale nieuwjaarsinstuif. Hij heeft er precies op tijd studie van gemaakt. Inmiddels zijn er al tien tijdschriften die werk van hem zullen opnemen, pakweg tien plaatsen waar hij een lezing gaat houden (waaronder Blokzijl en Zwartsluis) en in een televisie-documentaire over de watersnood komt Jan Dirk Wassenaar in beeld en aan het woord.

Jan Dirk Wassenaar verdiepte zich in de theologische verwerking van de ramp. Hij stelde vast op basis van gebeden, gedichten en preken dat er al gauw een moreel element is ingebracht. Mensen moet vromer leven als ze dit soort rampen willen voorkomen, was het motto. De Anglicaanse voorganger A.S. Tellwall uit Amsterdam noemde de straf terecht en was daarmee dagenlang het gesprek van de dag. Veel mensen dachten er in die tijd zo over, legde Wassenaar uit.

Hij noemde twee aspecten die er bij komen: de kritische toon gaat bijna altijd gepaard met een oproep tot liefdadigheid. Ja, de preekopbrengst van de kritische preek ging vaak in zijn geheel naar de slachtoffers. Een tweede punt dat de Hellendoornse predikant opviel, was de verbinding die predikanten aangingen met de overheid. Het Nederlandse koninkrijk was nog piepjong en men wilde meewerken aan een gevoel van eenheid - dat Nederland door noeste arbeid welvarend kon zijn.

Diverse reacties van de nieuwjaarsvierders gingen over de schuldvraag. We zijn daar nu vanaf kansels voorzichter in, aldus de gespreksleider ds. Gijsbert Rohaan. In de recente coronacrisis ging het zelden over straf. Als het een straf is, zou ik eerder verwachten, dat niet Gaza, Oekraïne en Sudan met oorlog gestraft moeten worden in deze tijd, aldus een voorganger uit de Noordoostpolder, dan zou ik eerder aan West-Europese landen denken.

In evangelische kringen spreekt men wel over een God ‘die de naties schudt’, vertelde een andere predikant. Het schudden is dan een soort wake-up-call. In mijn gemeente, zei een andere predikant, zie ik dat soort patronen niet. Men zal ervaringen niet te snel koppelen aan een God die dat soort rampen laat ontstaan. De vraag is dan niet ‘waarom’, maar misschien ‘waartoe’.

Wie de tekst van Jan Dirk Wassenaar wil lezen, kan hier klikken.