Criteria voor teamvorming pastores

Het breed moderamen van de classis Overijssel-Flevoland gaat aandachtspunten geven die de teamvorming onder predikanten en pastores in de classis kunnen stimuleren. Aanleiding is een bezinning op 11 november 2022 over het thema ‘teamvorming’ nadat men signaleerde dat diverse grote plaatsen moeite hebben met de samenwerking.

Ter vergadering werden diverse criteria genoemd die succesvolle samenwerking kunnen stimuleren of hinderen. Daar is allereerst de combinatie van karakters; de compabilité des humeurs, zoals één der bm-leden het met een Franse uitdrukking verwoordde. De verenigbaarheid van karakters is zelden een expliciet criterium bij het opstellen van een profielschets voor een nieuwe predikant. En het klikgesprek met toekomstige collegae vindt in een laat stadium plaats en is vaak weinig meer dan een kennismaking. Je zou mogen verwachten dat er voorafgaand aan een vacaturestelling goed is gekeken naar de behoeften en het verwachtingspatroon van het team, waartoe de nieuwkomer gaat behoren.

Een tweede criterium is het mandaat, de opdracht, de plek waar je je rekenschap geeft van wat je doet en het besef waarvoor je verantwoordelijkheid draagt. Je ziet in de praktijk nogal eens dat iemand zich identificeert met een specifieke wijk of een specifieke taak zonder zich in een zelfde mate verantwoordelijk te weten voor het geheel van de gemeente. Als er daarover strubbelingen ontstaan in het team, is het soms lastig om als zelfsturend team de balans te hervinden. 

Een derde element betreft de veranderingen die zich in een gemeente afspelen en de notie dat er bij een vacature mogelijk andere verwachtingen kunnen leven naar een nieuwkomer dan de verwachtingen die eerder een rol speelden. Enkele situaties waarin er sprake is van gespannen verhoudingen in een team zijn ontstaan in een periode dat de kerkenraad zelf veranderingen doorvoerde. Een deel van het verandermanagement is niet gecommuniceerd, niet afgerond en wordt als claim op de nieuwe predikant gelegd, die dan de nieuwe invulling op anderen moet veroveren. Hij moet messiaanse trekken aan de dag leggen om aan die onuitgesproken verwachtingen te voldoen en dat blijkt slecht uit te werken. 

Het breed moderamen sprak over het expliciet agenderen van de teamsamenwerking en het periodiek uitdiepen van de mogelijkheden met behulp van iemand die van buitenaf als coach optreedt. ‘Kerkenraden schakelen vaak in een te laat stadium hulptroepen in als de verhoudingen al gespannen zijn’, aldus één van de adviseurs van het breed moderamen. ‘Je moet het team ook coachen als het goed gaat’.

Het komt nogal eens voor dat verantwoordelijkheden niet duidelijk liggen. Wie is er nu precies verantwoordelijk voor welk onderdeel? Als er vragen zijn van buitenaf, weet men niet bij wie men terecht kan. Of twee personen voelen zich tegelijk aangesproken en ook dat kan spanningen oproepen.

Het ligt in kerkelijke kringen gevoelig als je in dit soort zaken over leiderschap spreekt. ‘De gelijkheid van het ambt, door ons beleden, is dan een hindernis’, zei iemand. ‘Waarom zou je niet – net als in de Verenigde Staten differentiëren tussen junior-predikant en senior-predikant?’ ‘Zijn we niet al te egalitair?’ De vraag kwam op op basis waarvan je vervolgens mensen senioriteit toekent. Doe je dat op basis van anciënniteit, op basis van sociaal besef, op geestelijk leiderschap of op nog weer andere kwalificaties? Zou het helpen als je leiderschap koppelt aan het leviet-zijn, ‘dienend leiderschap’ dus, zoals het ook in het bedrijfsleven in toenemende mate wordt geproclameerd. Is het nodig om traktementen te laten meelopen, of zou je de betaling juist beter op hetzelfde niveau kunnen houden en het leiderschap eventueel ook kunnen laten rouleren?

Wie grijpt er in, op het moment dat je vastloopt als team, is een volgende vraag. Een kerkenraad zou het misschien moeten doen, maar heeft niet altijd de alertheid en de mogelijkheden om in te grijpen. De primus inter pares uit de groep zelf, mist op zo’n moment het gezag om de zaak weer op de rails te krijgen.

Het breed moderamen besloot een werkgroep uit eigen kring de opdracht te geven een document te maken, dat kan worden meegezonden met het materiaal dat gemeenten krijgen in het kader van het beroepingswerk. Een belangrijk advies in het algemeen zal zijn af en toe de samenwerking te evalueren met behulp van iemand van buitenaf.

Preekconsent

Het breed moderamen besprak diverse gemeentelijke situaties. Er komt een positieve reactie vanuit het BM inzake twee aanvragen voor preekconsent voor kerkelijke werkers.

De samenvoeging van twee wijkgemeenten kan doorgang vinden, waarbij de betrokkenheid van de gemeente expliciet wordt verwoord.

Het BM honoreerde ook het verzoek van een gemeente die nog één keer iemand wil aanstellen voor het kerkenwerk alvorens afrondend een verzoek in te dienen om in een andere gemeente te mogen worden opgenomen.  

Het is de bedoeling dat het BM volgende keer spreekt over de zelfstandigheid van de diaconie en de mogelijkheid diaconaal vermogen in te zetten voor het welbevinden van de kerk.

Eén van de leden van het breed moderamen haalde een opmerking naar voren over de energieschaarste. De gevolgen voor de kerkrentmeesters en daarmee voor de gemeenten zijn groot. De prijzen zijn drie, vier keer over de kop gegaan. Hij noemde een gemeente in de buurt waar de energiekosten van 25.000 euro naar 80.000 euro per jaar zijn gegaan. Een andere gemeente heeft besloten niet meer in de kerkzaal de viering op te zetten, maar in een lokaal bij de kerk.

Ds. Liekele Hoekstra bezocht voor de laatste keer het breed moderamen. Hij gaat met emeritaat. Er werd in het BM gesproken over de vacatures die zowel in de classis als nu ook in het BM bestaan. De meerderheid voelde niet voor een vereenvoudigde manier om nieuwe mensen te zoeken in het geheel van de classis; ze wezen op het belang de lijn van de kerkorde en de eigen plaatselijke regeling te blijven volgen.

Het breed moderamen stemde in met het voorstel om de ringen die nog geen profiel hebben vanuit het BM te stimuleren tot bezinning en ontmoeting te lanceren. Het gaat om de ring Kampen, de ring Vollenhove en de ring Zwolle. Als thema wordt het onderwerp ‘dertigers’ aangeboden.

Het breed moderamen besloot de contactpersonen uit de classis nadrukkelijker bij de voorbereidingen van de kringen van kerken in Overijssel en in Flevoland te betrekken, zodat het collectieve geheugen van de classis zich vergroot.

Er gaat een brief naar de werkgemeenschappen van predikanten en pastores. Daarin komen twee thema’s aan de orde. Allereerst wordt geadviseerd kerkelijke werkers en zorgpastores voluit uit te nodigen voor de werkgemeenschap. Vervolgens wordt het protocol voor de consulent aangereikt.

Foto's: 
Boven overzicht van breed moderamen 
Onder ds. Liekele Hoekstra, voor de laatste keer in het breed moderamen