De bovenliggende hand

‘De hand die geeft, ligt altijd bovenop’. Ds. Willem van ‘t Spijker, voorzitter van de Nederlandse Zendingsraad en directeur van de afdeling Zending van de Christelijke Gereformeerde Kerken, sprak tijdens het FUGO-beraad over de recent gehouden assemblee van de Wereldraad van Kerken in Karlsruhe. In FUGO ontmoeten kerken elkaar uit de regio Flevoland, Utrecht, Gelderland en Overijssel.

De Wereldraad komt eens in de zeven jaar bij elkaar voor een grote vergadering. Dit jaar vond de zogenaamde assemblee plaats in Karlsruhe, in Duitsland. Dat is in de buurt van ons land en er waren dan ook tientallen Nederlanders afgereisd naar de oploop van kerken, waar liefst 320 van de 356 lidkerken officieel aanwezig waren met twee vertegenwoordigers, daaronder de Protestantse Kerk in Nederland.

Willem van ‘t Spijker schilderde het dagritme van de assemblee die meer dan een week duurde. Er was iedere ochtend ruimte voor driekwartier lofprijzing en Bijbelstudie. Daarna was er een plenaire zitting, waarin een kundig spreker een dagthema aansneed. Vervolgens ging men verder in themagroepen in kleinere kring en tegen de avond was er een dagsluiting. Van ‘t Spijker had genoten van de spiritualiteit en de ontmoetingen.

Witte Zuidafrikaan

Hij vertelde onder meer hoe hij getroffen was door het verhaal van een afgevaardigde uit Nieuw-Zeeland. De situatie in Nieuw-Zeeland is enigszins vergelijkbaar met die van Zuid-Afrika. In die zin dat je er witte Europeanen vindt, die zich blijvend vestigden in het land en die de kerk in het nieuwe land onmiddellijk voor de vraag stelden hoe ze zich wensten te verhouden tot landgenoten en geloofsgenoten die al generaties in het land wonen. Ga je als witte Zuidafrikaan aan één tafel bij het heilig avondmaal met zwarte geloofsgenoten of doe je dat niet? En hoe ga je om met de bronnen en grondstoffen die je in de nieuwe omgeving vindt? Als er sprake is van één witte zendeling en een verder overwegend autochtone kerk sta je anders voorgesorteerd dan wanneer er sprake is van een hele groep westerse christenen die zich waant als het Joodse volk dat na de woestijnreis nieuw beloofd land ging bewonen.

Van 't Spijker vertelde dat de kerk in Nederland tot op de dag van vandaag worstelt met die vragen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met zendingsgeld dat je overmaakt naar broeders en zusters in het buitenland? Vraag je om een zorgvuldige rapportage om te zien of de middelen goed zijn besteed? Of vraag je om een getuigenis van God dat de nieuwe kerken op eigen originele wijze onder woorden mogen brengen zonder rekening te hoeven houden met de westerse rekenschema's?

Het bracht mensen in het FUGO-beraad tot de opmerking dat er zoiets kan zijn als oecumene van kennis; daarmee wordt bedoeld dat je de aanwezige kennis evenwichtig waardeert, dat je als westerse christenen ook leerling wilt zijn en luistert naar wat andere continenten te zeggen hebben. Van 't Spijker vertelde dat hij van een collega hoorde over de kerk in Brussel. Daar kent men drie soorten kerk: de nationale kerk, de internationale kerk en de migrantenkerk. Het is de vraag of je bij zo’n indeling nog toekomt aan een evenwichtig horen van mensen uit de verschillende denominaties.

Klimaatramp

Willem van 't Spijker vertelde hoe de persoonlijke ontmoetingen indruk maakten. Als je aan één tafel eet met iemand die van een eiland in de stille Zuidzee komt en die vertelt hoe zijn eiland langzaam onder water komt te staan, krijg je een ander gevoel bij de temperatuurstijging dan wanneer je een stukje over het thema in de krant leest. Jonge vertegenwoordigers van de kerken hadden tijdens de assemblee besef getoond van de urgentie waarmee er wereldwijd op dergelijke ontwikkelingen moet worden gereageerd. Ze spreken dan ook niet over een klimaatcrisis, maar over een klimaatramp.

Het is belangrijk dat de verhalen van de assemblee verder worden verteld. De kerken in Nederland kunnen veel leren van wat er elders aan kerk en geloof wordt beleefd. Ooit behoorde Nederland tot de founding fathers van de Wereldraad, maar het is net, zo werd gezegd tijdens de vergadering, alsof er na het verdwijnen van het Hendrik Kraemer Instituut in Oegstgeest een ‘gap’, een vacuüm is ontstaan in de kennis. De Protestantse Kerk bijvoorbeeld doet wel veel aan kerkvernieuwing, maar daarbij laat men de handreikingen die er zijn vanuit de wereldkerk soms al te gemakkelijk liggen.

Martin Los, de vertegenwoordiger van de Rooms-Katholieke Kerk in het FUGO-beraad, vertelde dat de huidige paus probeert om het zelfbewustzijn in het zuiden recht te doen. Verreweg de meeste bisschopsbenoemingen die hij doorzet, is met mensen die het ambt bekleden in de regio waar ze zijn geboren. Dat weerspiegelt steeds meer de verschuiving die er plaatsvindt van een westerse kerk naar een zuidelijke kerk. 

Foto boven: ds. Willem van  Spijker
Foto onder: Enkele leden van het FUGO-beraad: links ds. Wilbert van Iperen (classispredikant Veluwe), midden priester Martin Los (Rooms-Katholieke Kerk) en koffie inschenkend ds. Trinette Verhoeven (classispredikant Utrecht).