Foto: Janna Bakering, vertrouwenspersoon protestantse gemeente te Kampen

Visie van een vertrouwenspersoon

Het lijkt zo vanzelfsprekend: binnen de kerk voel je je veilig. Toch kunnen er ook binnen de kerk onveilige situaties ontstaan door grensoverschrijdend gedrag in pastorale en gezagsrelaties. Je kunt denken aan: machtsmisbruik, ongewenste intimiteiten, of zelfs seksueel misbruik. Daarom zijn er in de Protestantse Kerk in Nederland vertrouwenspersonen, bij wie kerkleden terecht kunnen met vragen, vermoedens en meldingen van misbruik. Janna Bakering is vertrouwenspersoon van de protestantse gemeente te Kampen. Hanneke Roest van het kerkblad Mozaïek sprak met haar. We nemen een fragment over.

Wat is uw taak binnen de kerk?

‘Het belangrijkste is dat er een plek is voor gemeenteleden waar zij hun verhaal kwijt kunnen als er sprake is van grensoverschrijding. Een plek waar alles gezegd kan worden, waar geen (voor)oordeel is, maar waar ruimte is. Soms is het voor mensen al genoeg dat ze even van zich af kunnen praten. Gaat het om een serieuze klacht en wil iemand daar iets mee? Dan is de volgende stap een melding doen. Dat kan bij de SMPR Meldpunt seksueel misbruik in de kerk. De vertrouwenspersoon begeleidt het proces van klacht naar melding, en ondersteunt de melder’.

Is er werk aan de winkel? (vraag vrij weergegeven)

‘Als je denkt: grensoverschrijding komt bij ons niet voor, krijg je er een blinde vlek voor. Daarom is preventie zo belangrijk. Open gesprek met elkaar: wij zijn mensen, hoe ga je om met nabijheid? Ik ben zelf psychosociaal hulpverlener. Als ik in mijn praktijk met iemand in gesprek ben, zijn we met z’n tweeën in een ruimte. Het kan ook een kwetsbare plek voor je zijn, als ambtsdrager, jeugdwerker, of wat je ook doet in de kerk. Preventie begint bij jezelf goed kennen. Ik heb zelf ook wel eens ervaren dat nabijheid anders kan uitpakken dan je bedoeling is. Ik legde bij iemand even mijn hand op de schouder, wat mij later kwalijk is genomen. Ik heb dus onvoldoende zicht gehad op wat dat voor iemand deed. Hoe goed je eigen intenties ook kunnen zijn; het gaat om de ander. Daar moet je heel alert op zijn. Het vraagt om bewustzijn, vanuit de ander kunnen denken, reflectie en training’.

Hoe kunnen we preventie in de kerk concreet vormgeven?

‘Het gaat om toerusting van je medewerkers. Ook in het pastoraat kun je soms in een lastige situatie terechtkomen. Hoe ga je daarmee om? Ben je daar op voorbereid? Ik denk dat op het gebied van toerrusting nog wel een taak ligt in onze gemeente. Je hoeft dat niet te zwaar te maken. Ga het gesprek eens aan in de wijkkerkenraad. Zet het eens op de agenda: hoe kijken we naar dit thema. Dat gesprek kan helpen bij bewustwording en reflectie.
Een volgende trap kan zijn dat je als gemeente omgangsregels formuleert: een soort gedragsregels, waarvan je met elkaar afspreekt welk gedag je verwacht van beroepskrachten en vrijwilligers in je kerkelijke gemeente. Je hebt dan ook iets om concreet op terug te gijpen wanneer iemand grenzen overschrijdt.
We hoeven het wiel niet zelf uit te vinden. De drie christelijke meldpunten voor seksueel misbruik hebben stappen plan ontwikkeld om kerken te helpen te werken aan veiligheid. Dar zijn allerlei documenten, werkvormen en tips te vinden: www.veiligekerk.nl’.

Wat zou u willen zeggen tegen iemand die twijfelt of hij / zij grensoverschrijdend gedag heeft meegemaakt? Of die iets meent gezien te hebben bij een ander?

‘Ten eerste: ook al twijfel je, je mag het altijd delen met de vertrouwenspersoon. Neem een niet-pluis-gevoel serieus. Zijn er eventueel meer mensen die signalen oppikken en hoe concreet zijn die? Kun je de persoon om wie je je zogen maakt voorzichtig benaderen, vragen stellen? Zo kunnen eventuele signalen concreter worden. Wanneer je iets vertelt tegen de vertrouwenspersoon zal die altijd om toestemming vragen: mag ik dit delen?
Als je zelf iets hebt meegemaakt wat je als grensoverschrijdend hebt ervaren: blijf er niet alleen mee rondlopen. Klop gerust aan. Delen geeft vaak lucht’.