Foto: prof. dr. Thijs Tromp

Groene doelen diaconie 

Er komen steeds meer groene doelen in beeld bij de diaconie. Er zijn altijd al wel collectes geweest voor koeien in Afrika in het kader van het werelddiaconaat. Maar er zijn tegenwoordig ook diaconieën die schoorvoetend collecteren voor mieren en bijen in Nederland.

Prof. dr. Thijs Tromp was op de kerkenbeurs in Houten op 22 maart om iets te vertellen over het project ‘Grond’, waaraan hij voor de PTHU werkt. Duurzaamheid komt steeds meer in beeld bij de kerken. Helderblauw, organisator van de Kerkenbeurs, heeft daarom dit thema als leidmotief meegegeven aan de beurs, waar met name veel kerkrentmeesters op af komen. Tromp ging in op een nieuw onderzoeksproject van de PTHU, waarover hij binnenkort naar buiten hoopt te treden. Het gaat over het thema ‘Grond’, een geschikt thema voor de universiteit, omdat het een fundamenteel onderwerp betreft (‘Ieder mens verhoudt zich tot de grond’), een thema wat op dit moment nog geen object is van allerlei ‘doenerigheid’; je komt zelden projecten tegen in de kerk die zich echt op de grond concentreren.

Het thema is voor de Protestantse Kerk actueel. Er is naar schatting 20.000 hectare grond in bezit bij protestantse kerkrentmeesters en diakenen. Tel je ook de stichtingen erbij en de bezittingen van de Rooms-Katholieke Kerk dan kan je een getal aanhouden van circa 35.000 hectare. Daarmee beheren de kerken ongeveer 2 tot 2,5 procent van het totaal van de landbouwgronden in Nederland. Het thema leent zich voor verdere studie, er kan inzichtelijk worden gemaakt in hoeverre de eco-diversiteit in beeld blijft. Thijs Tromp schreef in het kader van het onderzoek 180 Groene Kerken aan die over eigen grond beschikken. Liefst 140 gemeenten reageerden. Uiteindelijk heeft hij met vertegenwoordigers van 35 gemeenten een gesprek gehad. Hij komt binnenkort met de resultaten en conclusies naar buiten. Nu lichtte hij een tipje van de sluier.

Het gaat slecht met de grond, vatte Tromp de stand van zaken in de wetenschap samen. Het duurt zeven jaar om weer enige balans te krijgen en dertig jaar om de grond weer in het reine te krijgen.

De kerk bezit een deel van het areaal aan gronden door legaten. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn er geen voorbeelden van omvangrijke legaten bekend. Soms kopen diaconieën of kerken grond bij of ze ruilen grond. Je ziet over de hele linie dat men zich nauw verbonden weet met de mensen die ooit de grond doneerden. En je ziet dat ambtsdragers hart hebben voor de grond zelf. Grond wordt soms langdurig verpacht, dan kan je maximaal rekenen op 1,5 procent rendement, je hebt er dan verder weinig over te zeggen als eigenaar. Bij kortlopende contracten kan je eisen verbinden aan pacht en bijvoorbeeld biologische landbouw een plek geven.

Tromp signaleerde een groei aan eco-bewustzijn bij kerken. Op de vraag of de beleggingsstatuten daarbij een rol spelen, die het classicaal college voor de behandeling van beheerszaken verplicht stelt, reageerde Tromp ontkennend. Hij zei amper lokale colleges tegen te komen die blij zijn met automatiseringsprogramma’s als Fris of de opdracht beleggingsstatuten te leveren. ‘Je kan het eco-besef beter van onderaf laten opkomen’, suggereerde Tromp. Het onderzoek van Tromp fungeert in zekere zin als een eyeopener. Diakenen en kerkrentmeesters zien dat de grond een onderdeel kan zijn van duurzaam beleid. Het laaghangende fruit bij milieu-vragen is inmiddels geplukt, de vraag is nu hoe je verder een bijdrage kunt leveren aan een duurzame samenleving. Het beheer van grond kan daar een onderdeel van zijn.

Het is opvallend hoe positief de ambtsdragers spreken over de agrariërs, de pachters, stelt Tromp vast. Het zijn ook de boeren zelf die nadenken over bio-verantwoorde manieren van productie.

Pensioenfondsen

Maiko Izendoore, werkzaam bij Witteveen, Bos en Coup, hield tijdens één van de presentaties op de beurs een verhaal over het Fonds Religieus Erfgoed. Dat is een nieuw fonds, waarvoor het jaar 2024 een pilot-jaar is. Verschillende pensioenfondsen hebben de koppen bij elkaar gestoken en zien mogelijkheden geld te beleggen in de herbestemming van kerkgebouwen. Om te kijken in hoeverre het idee levensvatbaar is, begint men dit jaar met het aanwerven van tien, twintig kerkgebouwen. Bij deze stap hoort ook het aanzoeken van enkele rijke families. Deze families krijgen de vraag voorgelegd of ze geld willen investeren in kerkgebouwen. Het is bekend dat enkele rijke families daartoe genegen zijn. Zij willen best risico’s aangaan en daarmee de markt verkennen, waar officiële pensioenfondsen nog in de verkennende fase zitten en voorzichtig de situatie analyseren.

Maiko Izendoore rekende het gehoor voor dat er komende 25 jaar in Nederland circa 4000 kerkgebouwen aan de eredienst worden onttrokken. Er is 14,7 miljard euro nodig om al deze kerken een herbestemming te geven. De overheid zal 2 miljard voor zijn rekening nemen. Dan nog blijft er een gat van bijna 13 miljard euro over. Het is voor pensioenfondsen bespreekbaar om daarvoor geld beschikbaar te stellen. Ze doen dat niet separaat, maar willen daarin samenwerken. Op die manier voorkom je dat een individueel pensioenfonds alleen de kers van de taart plukt. Een forum van pensioenfondsen kan representatiever werken; zeer rendabele locaties overnemen, en ook mindere. Het Fonds Religieus Erfgoed, zo zei de vertegenwoordiger van Witteveen, Bos en Coup, sluit aan bij nieuwere inzichten over rendement. Men zit meer op de lijn van ‘impact beleggen’. Het gaat dan niet alleen om financiële waarden, maar ook om het maximeren van maatschappelijke waarden. Daarbij hoort ook de veiligstelling van kerkgebouwen op het platteland, zodat je cherrypicking in de grote steden voorkomt.

Maiko Izendoore rekende voor dat de verhouding investering / rendement staat als 1 / 2. Met andere woorden iedere euro investering komt in veelvoud terug bij de investeerder, omdat er ook immateriële waarden worden vrijgemaakt dankzij de investering. Het gaat dan om sociale verbinding, lokale werkgelegenheid, recreatiemogelijkheden etc. De verhouding 1 / 2 is zeer lucratief als je je realiseert dat de rijksoverheid al investeert in wegen als de verhouding 1 / 1 is.

Het Fonds Religieus Erfgoed maakt een mix van kerkgebouwen en probeert maximaal kerkgebouwen veilig te stellen voor een volgende generatie. Men sluit aan bij de kerkenvisies die zijn opgesteld. En op dit moment is er al overleg met allerlei koepels van kerken, voor de PKN zijn er mensen bij betrokken vanuit de VKB en de CCBB. Het is de bedoeling dat het pensioenfonds de kerkgebouwen blijvend in bezit houdt voor tenminste 30, 35 jaar.

Communicatie

Op de beurs waren diverse bedrijven die zich richten op automatisering en communicatie. Een goed voorbeeld is DonkeyMobile. Het bedrijf uit Bodegraven bestaat ruim vijf jaar en heeft inmiddels 430 plaatselijke gemeenten als klant. Ook het bisdom Rotterdam behoort tot de klantenkring en de koepelorganisatie VKB (Vereniging Kerkrentmeesterlijk Beheer). Het bedrijf biedt een app aan, waar je diverse functionaliteiten kunt uitoefenen. Je kunt als afnemer je mobiele telefoon gebruiken om in verbinding te komen met de kerk. De entree is via een tijdlijn. Je vindt er uitnodigingen om iemand van de gemeente naar een ziekenhuis te brengen, een agenda relevant voor jouw betrokkenheid bij de kerk en je hebt een gift-gedeelte, waar je saldo kunt reserveren voor collectes en andere bijdragen. Het bedrijf biedt de eerste maandag van de maand steeds een demo-avond aan, waar mensen kennis kunnen nemen van de mogelijkheden. De eerstvolgende bijeenkomst is op 8 april. Het bedrijf werkt onder meer samen met het NBG, zodat men ook een leesplan kan aanbieden voor de veertigdagentijd waaraan je kan deelnemen.

Het bedrijf Bestuursgemak levert een andere service. Het biedt een de mogelijkheid om alles wat met vergaderingen te maken heeft in een digitale omgeving aan te reiken. De uitnodigingen komen binnen bij de deelnemers, de notulen kunnen als vanzelf worden gearchiveerd. Je betaalt 49 euro per maand voor een bestuursorgaan en kunt de functionaliteit uitbouwen al naar gelang de behoefte.

Wouter Voshol werkt bij Kerk@cetera. Het bedrijf biedt een kerkelijk bureau op afstand. Dus kerkelijke gemeenschappen die het lastig vinden zaken op orde te houden als ledenadministratie en alles wat verder door een kerkelijk bureau wordt aangereikt, kunnen zich aansluiten bij dit bedrijf.

Wie de eigen website wil laten updaten kan terecht bij een jonge groep mensen die een moderne website aanbieden onder de naam ‘Aanjagers’.

Voor kerkelijk drukwerk kan men terecht bij het bedrijf Kerkelijk drukwerk.nl.

Wie kritisch wil kijken naar energie kan kussens aanschaffen die je elektrisch verwarmd en op kerkbanken kunt leggen.  

Voor kerkelijke kantines was er de organisatie coffeetocare.nl.

De kerkelijke uitgever Kokboekencentrum.nl was aanwezig met een stand, waarin de bezoekers de ‘Theologie scheurkalender 2024’ gratis konden meenemen. De uitgeverij maakte tegelijk reclame voor de website Theologie.nl.

Regio 

Vanuit de classis Overijssel-Flevoland waren er diverse bedrijven op de beurs.

Het bedrijf Backstage B.V. uit Zwolle richt zich op beeld, geluid en kerktelevisie.

KAAder Kerkadvies uit Kampen geeft her- en nevenbestemmingen voor kerkgebouwen, passend bij onder meer de uitwerking van kerkenvisies.

De organisatie Kerkdienstgemist.nl behoeft amper toelichting. Het bedrijf biedt voor talloze gemeenten kerkdiensten die men kan bekijken. Het bedrijf heeft Deventer als thuishaven.

De organisatie NIAG-Kerken Verantwoord Verwarmen komt uit Dronten en houdt zich bezig met energiebeheer en duurzaamheid.

Pluimers Isolatie B.V. heeft Rijssen als thuishaven.

Smash-AV uit Kampen houdt zich bezig met beeld, geluid en kerktelevisie.

Schaapsound uit Zwolle valt in hetzelfde cluster van beeld, geluid, kerktelevisie.

Wolf Energiesystemen uit Kampen houdt zich bezig met energiebeheer en duurzaamheid.

Foto: Met een koptelefoontechniek die beursdirecteur Marco van de Wetering uit Londen haalde is het mogelijk sprekers in de publieke ruimte van de beurs een presentatie te laten geven; als beursbezoeker ga je midden op de beurs gewoon onder het gehoor zitten met een koptelefoon op. 

Foto: duurzaamheid was het centrale thema van de beurs

Foto: Bertil Prins van SKG (rechts) in gesprek met Joost Schelling, directeur van de VKB (Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer); ongetwijfeld kwam het duurzaamheidsprogramma van de SKG (Stichting Kerkelijk Geldbeheer) aan de orde, waarover op 6 mei 's avonds een webinar wordt gehouden

Foto: Hoe effectief is stoel- en bankverwarming? Tijdens de beurs in Houten kon je even proefzitten