‘De onbekende soldaat’

Deze houtsnede werd gemaakt door Henk Melgers (Groningen, 1899 – Amsterdam, 1973). Hij
was van 1925 tot 1936 lid van De Ploeg, de kunstenaarsvereniging die kunstliefhebbers in Stad
en Ommeland vertrouwd wilde maken met moderne kunst. Dit werk is te zien op de expositie
‘Kleur’ in het Groninger museum in de zaal met kunst in zwart-wit. In de vaste tentoonstelling
over De Ploeg is kleuriger werk van Melgers te zien.

Melgers begon zijn opleiding in 1916 aan de academie Minerva en ging in 1920 naar Amsterdam
waar hij zich aansloot bij De Onafhankelijken. Toen hij in 1925 terugging naar Groningen werd
hij lid van De Ploeg. Johan Dijkstra was zijn broeder in de kunst; hun onderwerpen vonden ze in
het boerenleven en het boerenland. In 1927 verhuisde Melgers naar het Noord-Drentse Zeegse
en in dat jaar sloot hij zich ook aan bij de pas opgerichte Socialistische Kunstenaars Kring (SKK)
die kunst dichter bij het volk wilde brengen. In 1930 is hij met de SSK vertegenwoordigd op een
expositie ‘Socialistische Kunst Heden’ in het Stedelijk Museum. Hier was deze houtsnede ‘De
onbekende soldaat’ te zien, die in 1936 ook weer opgenomen werd in een grafiekmap ‘Tegen
oorlog en fascisme’ van het Rode Prenten Kollektief. Melgers illustreerde ook voor kritische
bladen als ‘De Notenkraker’. Opmerkelijk is dat hij zich in 1942 met De Onafhankelijken liet
registreren bij de Kultuurkamer.

‘De onbekende soldaat’ is net als de houtsnede ‘Waanzin’ een politieke prent die gericht is tegen
de oorlog die toen nog altijd De Grote Oorlog van 1914 -1918 was. Die oorlog was voorbij maar
wie om zich heen keek kon zien dat het niet de laatste oorlog zou zijn. De beeldtaal is ontleend
aan de sinistere beelden van de veldslagen aan het westelijk front. De gasmaskers verwijzen
naar de ‘moderne’ chemische oorlogsvoering, net als de verminkte gezichten. Heel wrang dat de
walgelijke loopgravenoorlog ook een sterke impuls zou geven aan de plastische chirurgie.

Net als heilige teksten is kunst een spiegel waarin we onszelf kunnen zien. Met ‘de onbekende
soldaat’ staan we oog in oog met onszelf. Geen flatteus spiegelbeeld. Zo ben ik niet. Die soldaat
was ook niet zo totdat bij hem iets werd losgewoeld dat hij niet eerder had ontdekt. Wanneer
stopt de waanzin van de oorlog? Misschien als die onbekende soldaat vrede sluit met zichzelf