Kerken kunnen niet om coronakeuzes heen

VOOR LAATSTE BERICHTEN EN ADVIEZEN: KLIK HIER.

Het aantal maatregelen in kerken tegen het coronavirus wordt opgeschroefd. Waar eerder nog ietwat lachend en onzeker werd gereageerd, zie je op steeds meer plaatsen bewuste keuzes om de risico’s te beperken. Handen schudden is niet meer zo handig. De desinfecterende zeep staat klaar. In een christelijk-gereformeerde kerk op de Veluwe kregen de bezoekers het verzoek om een meter uit elkaar te gaan zitten en de collectezak werd niet doorgegeven door de rijen tijdens de dienst, maar er was gelegenheid een bijdrage te doen bij de uitgang.

Desgevraagd vertelt één van de predikanten in de regio Overijssel-Flevoland dat ze het thema in de eigen kerkenraad aan de orde heeft gesteld of de vieringen in de lijdenstijd moeten worden aangepast. In verschillende kerken intensiveren de diensten in de laatste passieweek. ‘Ik weet niet of het per se nodig is elementen als de viering van de maaltijd en het uitwisselen van de vredegroet te handhaven. Misschien moeten we dat een jaar overslaan en naar een andere invulling zoeken’, aldus de predikant.

Een andere predikant stelt de vraag wanneer je zou moeten besluiten in het geheel geen samenkomsten meer te hebben, of te moeten afzien van een gemeenteavond of een toerustingsavond. En welke alternatieven er dan voor handen zijn. Wat dat laatste betreft wijst hij zelf op de mogelijkheid om video-diensten te houden. Een andere predikant noemde in dit verband de voortreffelijke kwaliteit van de live-stream-uitzendingen. Er zijn op dit moment geen plannen om het advies uit te brengen kerkdiensten 'zonder gemeente' te laten plaatsvinden. Zoiets zou pas in beeld komen als het besmettingsgevaar verder toeneemt. Op het moment van schrijven is er zelfs in Brabant nog geen signaal afgegeven dat kerkdiensten opgeschort zouden moeten worden. Vanuit de classis letten we daarbij op de algehele lijn van de overheid, en in dezen ook op de lijn die men trekt in de gebieden met de meest intensieve besmetting.

Zelf hoop ik zondag in Nijverdal voor te gaan. De kindernevendienst maakt er gebruik van het paasproject 'Tussen hemel en aarde'. Daar staat voor 15 maart een uitwerking met snoephartjes. 'De kinderen krijgen twee snoephartjes. Het ene hartje mogen ze zelf houden, het andere hartje delen ze uit aan iemand uit de gemeente die ze niet kennen'. Een mooie gedachte, maar omwille van het coronavirus overleg ik nog met de leiding van de kindernevendienst over een mogelijke aanpassing. Je zou bijvoorbeeld het uitdelen achterwege kunnen laten en met de kinderen in gesprek gaan over een alternatief voor het geven van handen: het maken van een hartje met twee handen. 

De Protestantse Kerk heeft eerder al enkele richtlijnen uitgebracht rond het coronavirus (zie hieronder). In het laatste publieke schrijven komt scriba René de Reuver terug op het virus. ‘Het coronavirus bepaalt ons erbij dat wij het leven niet beheersen. Wij hebben het leven niet in onze greep. Er overkomt ons meer dan we ons doorgaans bewust zijn. We zijn en blijven met al onze kennis en kunde kwetsbare mensen’.

Het algemene advies van de PKN geeft overigens aan dat het doorgeven van de collectezakken geen risico oplevert, omdat de kans klein is dat het virus zich verspreidt via voorwerpen. De kerk reageert ingetogen. Minister-president Rutte heeft het schudden van handen indringend ontraden. 'Wij schudden in Nederland geen handen meer'. Je merkt in de praktijk dat het wennen is. Soms kruisen mensen die het geen-handen-geven serieus nemen de armen voor de borst, zoals protestanten dat doen die meelopen bij de eucharistie in de rooms-katholieke kerk en geen hostie vragen, maar een kruisje. Soms ook zie je dat mensen zoiets als een hartje voor de borst vormen, een gewoonte die ze onder meer van het voetbal hebben afgekeken. 

Op 9 maart 12.00 uur werden in de regio Overijssel-Flevoland meldingen gedaan van het coronavirus in de volgende plaatsen:
Hellendoorn (2), Dinkelland (2), Zwolle (1), Almere (1), Zeewolde (1),Tubbergen (1), Almelo (1).

Hieronder een eerder bericht met daarin verwerkt de richtlijn van de landelijke PKN

Kerken reageren ingetogen op eerste berichten coronavirus in Nederland

De landelijke organisatie van de Protestantse Kerk heeft enkele richtlijnen gepubliceerd van hoe je zou kunnen reageren op de meldingen van het coronavirus. Vertegenwoordigers van kerken in de regio hebben de thematiek informeel aan de orde gehad. Over het algemeen reageren de protestantse gemeenten, classes en landelijke organisatie terughoudend.

De landelijke organisatie verwijst allereerst naar het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). De rijksoverheid heeft overzicht over het geheel van ontwikkelingen en reikt suggesties aan waar kerkelijke autoriteiten gebruik van kunnen maken, om tot eigen afwegingen te komen, zie: https://www.rivm.nl/coronavirus/covid-19/vragen-antwoorden.

Handen schudden

‘Gelet op het feit dat de overdracht van het virus vooral plaats vindt via de mond en de handen’, aldus het bericht van de landelijke organisatie van de PKN, ‘kunt u er voor kiezen om dit contact voorlopig achterwege te laten. U kunt er ook voor kiezen om desinfecterende gel beschikbaar te stellen voor de aanwezigen’.

Avondmaal

‘Met betrekking tot het Avondmaal is het wellicht aan te raden om niet te drinken uit één gezamenlijke beker, maar een andere vorm te kiezen’, zegt de PKN. De woordvoerder voegt er onmiddellijk aan toe: ‘Let wel: het is een vrijblijvend advies, er wordt niet getreden in de verantwoordelijkheid van de kerkenraden. Binnen de kaders van de kerkorde bepaalt de kerkenraad of en op welke wijze de Maaltijd van de Heer ter plaatse wordt gevierd. In onze kerken zijn er verschillen in de wijze van viering die allen theologisch gelegitimeerd en  liturgisch verantwoord zijn. Het is aan de kerkenraad de afweging te maken in hoeverre men het zoveel mogelijk voorkomen van besmettingsgevaar wil laten prevaleren boven bijvoorbeeld de wijze waarop men gewend is het Avondmaal te vieren’. Het spreekt vanzelf dat de mensen die brood en wijn uitdelen hun handen van te voren goed wassen. Men kan denken aan het gebruik van desinfecterende gel.

Bezoekwerk 

Er is op dit moment geen aanleiding anders om te gaan met bezoekwerk, dan met een gewone griep het geval zou zijn, zegt de PKN. Een goede hygiëne, zoals hierboven aangeduid, volstaat als de bezochte niet lijdt aan het coronavirus. Mocht dat wel het geval zijn dan is het wijs, zolang het om de milde variant gaat en als er contact moet zijn, dit even te beperken tot de telefoon. Wordt de ziekte erger en is pastorale zorg noodzakelijk, dan is overleg met de behandelend arts de juiste weg. 

De PKN realiseert zich in het bericht, dat de situatie kan veranderen. Daarom staat er bij: ‘Als de situatie daartoe aanleiding geeft zal deze informatie aangepast worden (28 februari 2020 10.00 uur)’.

Regio

Natuurlijk is het thema in diverse pastorieën, kerkenraden en werkgemeenschappen besproken. De indruk bestaat dat men het beste enigszins terughoudend kan reageren als kerk. Indien er concrete maatregelen nodig zijn, zal dat via de overheid en de media wel verder naar buiten komen. Eén van de predikanten in Overijssel-Flevoland benadrukte het belang van de voorbeden in de liturgie voor slachtoffers. Een ander dacht verder na over de situatie wat er zou moeten gebeuren als er in de directe omgeving een infectiebron zou zijn. Hij verwees naar Italië, waar de overheid gevraagd had aan honderden kerken om de deuren gesloten te houden vanwege het coronavirus. ‘In zo’n situatie, kan ik me voorstellen dat we de livestream in onze gemeente gebruiken om bijvoorbeeld een aangepaste dienst breder te verspreiden. Maar ik kan me op dit moment eigenlijk niet goed voorstellen dat het zo ver komt’.

Via de media kwam het bericht naar buiten dat een kerk in Tilburg aan de Heuvel de vlag van verbondenheid heeft aangebracht aan de toren als teken van compassie. Het is een initiatief van kunstenaar Zeus Hoenderop. Met de vlag wil hij verbondenheid met slachtoffers van het coronavirus uitdragen. Eén van de pastores ergerde zich aan de rol die de media spelen. Hij noemde het een 'verhyping' van een thema, waar je beter in rust en met overleg naar kunt kijken. 

In de diverse artikelen komt de noodzaak van het handen wassen naar voren. Het verleidde één van de pastores tot de verzuchting: 'Dat doen ze in katholieke kringen nog niet zo slecht, ze hebben een wijwaterbak bij de deurpost van de kerk staan'. Een ander antwoordde onmiddellijk: 'Is zo, maar dat kan met al die vingers die er in roeren ook een poel van bacteriën worden. Dan toch liever een kraantje bij de ingang'. 


Illustratie van website (algemene bron)