Zegen van algoritmes

Er is geen reden om met scepsis te kijken naar de digitale technologie. Het gaat om een vierde industriële revolutie, waarmee talloze innovaties mogelijk worden gemaakt. De techniek verandert het leven van de mensen en daaraan zitten vele aantrekkelijke kanten.

Peter-Paul Verbeek (1970), universitair-hoogleraar filosofie van de mens en techniek en wetenschappelijk co-directeur van het Design-Lab van de Universiteit van Twente, was donderdag de spreker bij het trendbureau Overijssel in de Statenzaal van het Provinciehuis. Zijn onderzoek richt zich op de relaties tussen mens, technologie en samenleving en richt zich op filosofie, ethiek en innovatie.

Zoals je bij veel trendsetters merkt, was het bij Peter-Paul Verbeek: Je moet niet aan het vooruitgangsgeloof komen. Er kunnen wel negatieve trekjes zitten aan digitale innovaties, geef je er toch maar aan over, en stuur de ontwikkelingen bij op het moment dat je iets mis ziet gaan. Zo ongeveer luidt het devies van de trendwatcher. We zijn op weg naar een samenleving 5.0., nadat er eerdere industriële revoluties zijn geweest. Dankzij de ploeg konden we de productie van landbouwgronden vermenigvuldigen. Dankzij de boekdrukkunst kon de kennis democratiseren. Dankzij de stoommachines zette zich de industriële revolutie door. De computer zorgde voor automatisering. En nu is er een revolutie in de digitalisering. Er ontstaat een digitale samenleving, waarin technologie een nieuwe invloed krijgt op mens en maatschappij. Algoritmes, intelligente omgevingen en expertsystemen domineren het denken. Japanners spreken van een super smart society.

Verbeek draaide de vraag om tijdens zijn publieke college. Het is bij de Radbout-universiteit voorgekomen dat men de vraag stelde of je patiënten slechts het consult van een fysieke arts moest gunnen of ook de digitale screening moest gunnen. Duidelijk is inmiddels wel dat de digitale screening vaak nauwkeuriger is dan de meer persoonlijke en daarmee subjectieve benadering. Een dokter laat zich eerder voor de gek houden dan een computer.

Mensen hebben al gauw iets conservatiefs. Dat was ook zo toen de boekdrukkunst werd uitgevonden. Mensen waren bang dat de kracht van het geheugen zou afnemen als allerlei teksten op papier kwamen te staan. In een zekere zin is dat ook gebeurt. Maar er gebeurde veel meer. Kennis bleef niet langer beperkt tot een elite. Kennis democratiseerde.

Verbeek pleitte er daarom voor digitale mogelijkheden volop te gebruiken en ondertussen de processen zo te sturen dat ze aansluiten bij de wensen van mensen.  ‘Ga van beoordelen naar begeleiden’. Ga van ‘moreel ontwerpen naar moreel opvoeden’.

Verbeek gaf vervolgens enkele meer politieke invalshoeken. Hij sprak over politiek als macht. Politiek heeft invloed op het handelen van mensen. Politiek kan de digitale maatschappij ‘nudgen’, de goede kant opduwen. Politiek heeft verder met interactie te maken. Digitale technieken kunnen de interactie stimuleren. Politiek heeft tenslotte met allerlei issues van doen. De digitale samenleving maakt daar deel van uit.

Ik volgde de bijeenkomst en had er wel wat vragen bij; het zijn eigenlijk de vragen die je altijd kunt stellen bij het ongeremde vooruitgangsgeloof dat je op zoveel plaatsen hoort klinken. Gaat Verbeek niet al te zeer uit van een studeerkamersituatie, waarin de nadenkende mensen als vanzelf het goede kiezen alsof er geen financiële belangen zijn van mensen en ontwikkelingen die niet gestuurd worden door het weldenken van mensen, maar door het uitzijn op persoonlijk gewin en winstmaximalisatie.

Het trendbureau is een typisch Overijssels verschijnsel. Je merkt dat er nog relatief weinig voorgangers van kerken gebruik maken van de gratis faciliteit die de provincie aanreikt. Dat is jammer, want het gaat bij een thema als de samenleving 5.0 over toepassingen en ontwikkelingen die wellicht vanuit theologische invalshoek reflectie zinvol maken. Wie zich wil laten verleiden kan een blik werpen op de website https://www.trendbureauoverijssel.nl/. Daar is informatie over bijeenkomsten te vinden (gratis toegankelijk) en er zijn diverse rapporten op te vragen met trendonderzoek in de provincie Overijssel (gratis).