Stimulans voor geloofsgesprek

Het is nog wat krapjes in de synodezaal van Nieuw Hydepark in Doorn. Dat merk je bij een vergadering als op 15 november. Op het programma stond ‘s middags de presentatie van de classispredikanten en ‘s avonds de bespreking van de zegening van homoseksuele relaties. Bij dat laatste thema waren er amper stoelen genoeg.

Als classispredikant van Overijssel-Flevoland kreeg ik twee minuten voor een presentatie. Ik heb geprobeerd een karakteristiek te geven van de classis door te refereren aan de oude wortels die te dateren zijn tot 832, toen de Heliand verscheen en door de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen te koppelen aan onze regio (klik hier).

Als je naar huis reist, mijmer je na. En dan gaat het vooral over de vraag: Wat is essentieel voor mijn eigen classis? Waar kunnen kerkenraadsleden op inhaken? Het belangrijkste thema is dan het geloofsgesprek. De synode heeft een jaarthema gekozen om als gemeenten en ringen over te spreken. Prof. dr. Maarten Wisse heeft er een tekst bij gemaakt onder de titel ‘De Bijbel in het midden’.

Geloofsgesprek

De titel heeft een tweevoudige lading. Het gaat over de Bijbel als basis voor het gesprek. En het gaat over de Bijbel als een testimonium wat eigenstandig betekenis heeft; je kan als lezer nooit het absolute gelijk claimen bij een interpretatie. Wisse zei daarover: ‘We mogen toegeven dat er sommige dingen zijn die we als lezer niet kunnen plaatsen. Daarin staat de Bijbel zelfstandig tussen ons in’. En: ‘We brengen onze eigen vooronderstellingen in bij het lezen van de Bijbel. Maar de Bijbel praat niet direct terug. Dat wat de Bijbeltekst niet kan doen, mogen wij naar elkaar doen. We mogen elkaar aanspreken op de interpretatie’.

De synodeleden hebben allerlei opmerkingen gemaakt, en zelf ook een half uur genomen voor een Bijbelstudie over Prediker 3. Het is de bedoeling dat er een boekje komt, waarin de opmerkingen zijn verwerkt. Dat boekje zal in april 2019 bij de synode worden gepresenteerd. Plaatselijke gemeenten, en ringen (ze werden met name genoemd in de synode) kunnen het materiaal als uitgangspunt nemen om zelf het onderlinge geloofsgesprek te voeren. Wie  niet kan wachten, kan al even kijken bij de synodestukken waar materiaal van Wisse is te vinden, de voorlopige versie van 'Bijbel in het midden'. 

Meepraten over pionieren

Een ander punt waren de pioniersplaatsen. Mensen die geïnteresseerd zijn in de verdere ontwikkeling van pioniersplaatsen kunnen inspreken op de plannen op een viertal locaties. Voor velen zal Apeldoorn wellicht de plaats zijn het dichtst in de buurt; daar kan men op 7 februari 2019 terecht (De Hofstad, Hofveld 52). Andere mogelijkheden zijn (Drachten, 10 januari, Amsterdam 22 januari en Dordrecht 5 februari; klik  hier voor achtergronden en opgave).

Misschien is het goed om nog iets over de relevantie te zeggen. Er zijn op dit moment 250 nieuwe uitingen van kerkzijn in de Protestantse Kerk. Daarvan zullen er 30 tot 50 doorgroeien tot een volwaardige nieuwe kerkplek. Deze groep van kerken vraagt om aanvullende afspraken op landelijk niveau om een bestaan te verzekeren naast de 1600 ‘gewone’ gemeenten die er in de PKN zijn.

Martijn Vellekoop, coördinator van missionair werk (pioniersplekken) legde uit dat het thema volgend jaar in besluitvormende zin op de agenda zal terugkeren. ‘We hebben het er over, niet om als kerk hip te willen zijn. Maar omdat we ontdekt hebben in pioniersplaatsen dat oplossingen zoals we gewend waren niet volstaan. We doen het vooral voor mensen die niets met geloof hebben. Ze houden ons vanuit de samenleving een spiegel voor en vragen of het enigszins anders mag. We zijn met één been uit de boot gestapt als Petrus. We worden nu gevraagd om ook met het andere been uit de boot te stappen’.

Jacobine Gelderloos

Een apart onderdeel in de synode vormde de presentatie van de uitgave over de dorpskerken van Jacobine Gelderloos. Het thema is voor Overijssel-Flevoland van belang, omdat we op diverse plaatsen regionale kerkverbanden zien ontstaan. We spreken er zelf onder meer over in de regio Steenwijkerland eind november. Synodeleden kregen een exemplaar van het boek en ik heb een extra exemplaar meegenomen om te overhandigen aan de commissaris van de koning om hem alert te maken voor de belangen (en kosten) van het openhouden van de dorpskerken.  

René de Reuver leidde de presentatie in en stelde dat er door de overheid nog nooit een dergelijk onderzoek is verschenen naar de consequenties van het sluiten van de dorpkerk, terwijl evident is dat het belangrijk is voor een dorp. Het boek vraagt om een perspectiefwisseling; centraal staat de leefbaarheid van het dorp. 

De dienstenorganisatie is dit najaar een dorpskerkbeweging begonnen. Jacobine Gelderloos, die daarop is gepromoveerd, is ook de trekker. Er staan verschillende bijeenkomsten gepland in den lande. Er is een nieuwsbrief, waar deze week een nieuwe editie van uitgaat in een oplage van 450 exemplaren. Gelderloos pleit voor een ‘rurale ecclesiologie’, waarbij de kerk de deuren vaker openzet dan gebruikelijk; van kerstkuiers tot exposities en 4-mei-vieringen. Er is ook veel overlap met maatschappelijke thema’s aldus Gelderloos: diaconie en zorg; liturgie en cultuur; geloofsonderricht en educatie; rentmeesterschap en duurzaamheid. Het is van belang die dwarsverbanden in de gaten te houden, aldus Gelderloos.  

Liedboek

Een ander punt. We worden vanuit de regio uitgenodigd om te reageren op het liedboek uit 2013. De uitgave is ter beproeving aangeboden aan de kerk. Het is aan generale synode om in april te besluiten het liedboek met 1400 teksten en liederen definitief als aanbevolen uitgave de gemeenten aan te bieden.  

De kerkorde art. 9.5. geeft aan dat de eenheid moet worden bevorderd door het aanbieden van een bijbelvertaling en een of meer gezangboeken. Die dienen bij voorkeur in eredienst te worden gebruikt. Voor de Bijbel is dat de NBV. Nu is het psalm- en gezangboek aan de beurt.

Ord. 5.3.9 zegt dat de classicale vergaderingen daarin moeten worden gehoord. Alle gemeenten zijn aangeschreven en de classicale vergaderingen dienen het materiaal te ordenen en te classificiseren. Er is een ‘light-methode’ gehanteerd voor de raadpleging van gemeenten. Ze hebben een digitale reactie kunnen geven en het is aan de classis om dat in een kader te zetten.

Vanuit de synode werd gevraagd of men deze methode van een digitale raadpleging vaker wil hanteren. Het moderamen gaf aan dat de ervaringen tegen het licht zullen worden gehouden en als de indrukken positief zijn, zou zo’n methodiek bij minder gevoelig liggende thema’s vaker toegepast kunnen worden, aldus voorzitter ds. Saskia van Meggelen.

Kerkorde

Op de vrijdag kwam er een afronding van het intensieve kerkorde-traject. De regels zijn eenvoudiger gemaakt, flexibeler en laten meer ruimte voor plaatselijke variatie. Het is de bedoeling dat er gereageerd wordt op de laatste thema’s. Ondertussen nemen Leo Koffeman en Tobias Bos het voortouw bij het schrijven van een commentaar op de nieuwe kerkorde. Dat is voor mensen die actief zijn in het bestuurlijke werk erg handig. Er is geen datum genoemd waarop de toelichting klaar is.

Homoseksualiteit

Voor de pers was het thema van de zegening van homoseksuele relaties het meest intrigerend. Synodeleden hadden al eerder aangegeven dat een mogelijke aanpassing de gelijkschakeling van heteroseksuele relaties en homoseksuele relaties ten goede zou kunnen komen. De synode was op dit punt voorzichtig en handhaafde de oorspronkelijke tekst, waarin de kerkenraad beslist over het wel of niet ingaan op verzoeken tot zegening van homoseksuele relaties. Ook het onderscheid tussen ‘zegenen’ en ‘inzegenen’ bleef in de kerkorde bestaan. Men vreesde dat een kerkelijke inspraakronde het klimaat van tolerantie en begrip eerder schaadt dan ten goede komt. 

Natuurlijk is het leuk om als classispredikant te kijken naar de inbreng van afgevaardigden uit de eigen regio. Diaken Maarten Meun uit Urk ging bij het thema van de zegening van relaties naar de microfoon en vroeg om niet alleen op de letter af te gaan, maar ook het pastoraat goed in de gaten te houden. Hij stemde in met het handhaven van de huidige kerkordetekst. Ds. Marcel Oostenbrink, ziekenhuispastor in Hardenberg en zelf lid van het COC herinnerde aan een eerdere inbreng van hem. ‘Ik vroeg om recht. Ik kreeg aandacht’.

Benoeming

Al op de eerste dag keek Maarten Westerduin even om de hoek van de synode. Hij is voorzitter van de algemene kerkenraad in Zwolle, maar woont al weer enige tijd in Doorn. Hij is gekozen als nieuw lid van het bestuur van de dienstenorganisatie.

Foto's:
Boven: Bijbelstudie in de synode, met links naast de preses Saskia van Meggelen afgevaardigde Gert van Tol uit Rouveen
Onder: Overzicht van de synodezitting van achter het presidium: links René de Reuver, dan Saskia van Meggelen en Jeannette Galjaard