Deze update is van woensdag 2 juni 11.00 uur 

Versoepelingen. Met ingang van vrijdag 5 juni raadt de advieswerkgroep corona van de PKN (in lijn met het advies van het CIO) verdere versoepelingen aan ten aanzien van het coronabeleid. In feite hanteert men de routekaart. Gelet op de persconferentie van de minister-president en de positieve ontwikkelingen qua statistiek gaat men van lockdown en zeer ernstig naar het niveau ernstig. Dat betekent dat er vanaf 5 juni maximaal 60 mensen (inclusief kinderen, exclusief medewerkers) tijdens een kerkdienst aanwezig kunnen zijn. Voor kerkgebouwen met meer dan 300 reguliere zitplaatsen kan een maximum van 15% van dit aantal zitplaatsen worden aangehouden. Daarnaast geldt tevens de volgende overheidsmaatregel: voor zalen met meer dan 1000 vaste zitplaatsen geldt een maximum aantal bezoekers van 250. Het aardige is, dat deze laatste richtlijn ook wordt toegepast op openluchtdiensten. Tot een maximum van 250 mensen kan de beschikbare ruimte gevuld worden met zitplaatsen op anderhalve meter. Logischerwijs is hier iets meer ruimte op het gebied van samenzang (want er is betere ventilatie) , maar wees hierin terughoudend. Uiteraard gelden verder ook alle basisregels van aankomst tot vertrek van de kerkganger (zie protocol). Alhoewel het officieel niet nodig is, raadt de werkgroep aan eventuele openluchtdiensten kenbaar te maken aan de plaatselijke overheid. Belangrijk is steeds dat de algemene randvoorwaarden van voorafgaande reservering, triage (gezondheidsvragen) en placering in het kerkgebouw in acht worden genomen. Ook zijn de genoemde aantallen kerkgangers alleen mogelijk als hierbij de 1,5 m onderlinge afstand kan worden aangehouden.

Bijzonder aan de routekaart op het punt 'ernstig' is ook, dat beperkt zingen is toegestaan. Men spreekt over 'zingen op praatniveau'. Met praatniveau wordt bedoeld: zingen op ingetogen wijze, waarbij een persoon het zangvolume niet laat uitstijgen boven de geluidssterkte van normaal spreken. Pianissimo dus. Gemeenten die daarin geen ervaring hebben, kan daarover kort uitleg worden gegeven en de organist of andere begeleider kan de kracht van de tonen aangeven. De werkgroep zingen geeft aan dat u bij ‘beperkte tijd’ moet denken aan maximaal twee coupletten in een kerkdienst. Bij voorkeur aan het einde van de kerkdienst. Dit in verband met de verspreiding van aerosolen en de mogelijkheid om direct daarna te ventileren. Voor de overige liederen blijft de mogelijkheid bestaan om dit met maximaal 4 voorzangers te verzorgen. 

Vanaf 5 juni gelden voor jeugd tot 18 jaar geen beperkende maatregelen meer. Mensen vanaf 18 jaar kunnen vanaf dit moment weer in ‘catechisatie, verenigingswerk, kring, cursus-verband’ met maximaal 30 mensen (exclusief medewerkers) samenkomen. 

Voor kerkelijke vergaderingen (zoals een kerkenraad, bestuursvergadering, locatieraad, gemeente- of ledenvergadering, classicale vergadering of synode) geldt in alle fasen de richtlijnen van de Rijksoverheid voor samenkomsten. Hierbij moeten de basisregels vanzelfsprekend in acht genomen worden. Voor continuering van de dagelijkse werkzaamheden kan gebruik gemaakt worden van de algemene uitzonderingen om met ten hoogste 100 personen per zelfstandige ruimte samen te komen. Ook hier gelden de basisregels. Buiten is een ontmoeting (anders dan een kerkdienst) met maximaal 40 mensen (exclusief medewerkers) mogelijk.

Het is aannemelijk dat er eind juni c.q. in de loop van de zomer verdere aanpassingen worden gemaakt met behulp van de routekaart. Daarin volgt de kerk nauwlettend de koers die de overheid voor het geheel van de samenleving uitzet. 

Toespitsing. De werkgroep zingen geeft op de website van de PKN nog een toespitsing. Vanuit Overijssel-Flevoland en wellicht ook uit andere classes waren er vragen over afstanden. Men gaat daar op door en op de vraag wat 'praatniveau' is. De puntjes worden op de i gezet. Men schrijft: 

Met praatniveau wordt bedoeld: zingen op ingetogen wijze, waarbij een persoon het zangvolume niet laat uitstijgen boven de geluidssterkte van normaal spreken. De werkgroep zingen geeft aan dat men bij ‘beperkte tijd’ moet denken aan maximaal twee coupletten in een kerkdienst. Bij voorkeur aan het einde van de kerkdienst. Dit in verband met de verspreiding van aerosolen en de mogelijkheid om direct daarna te ventileren. Let wel: Het gaat hier dus om samenzang van de gemeenteleden in de kerk, die op een afstand van anderhalve meter zitten of staan en zich anderszins houden aan de richtlijnen zoals 'bij klachten, thuis blijven etc.). 

Voor de overige liederen blijft de mogelijkheid bestaan om dit met maximaal 4 voorzangers te verzorgen. 

• Beperk het aantal personen dat zingt tot een maximum van 4 voorzangers.
• Zorg voor een onderlinge afstand van 3 meter tussen de voorzangers en houd een afstand van 5 meter aan tot de mensen in de kerk, rekening houdend met de mogelijkheden van het kerkgebouw. (Die onderlinge afstand van de zangers zelf komt steeds als thema terug; eerder hadden we de reactie dat daar de gewone afstand van anderhalve meter geldt als men niet richting elkaar zingt; hier is duidelijk dat de werkgroep zingen qua advies toch steviger inzet op onderlinge afstand van 3 meter). 
• Professionele zangers lijken een zodanig betere stembeheersing te hebben dan niet professioneel geschoolde zangers, dat het risico op verspreiding kleiner lijkt. Ook dit kunt u meenemen in uw beslissing waar het gaat om voorzang.
• Het gebruik van blaasinstrumenten brengt risico’s met zich mee. Als er een combinatie is van zang en blaasinstrumenten, hanteer dan hierbij ook een maximumaantal.

Deze update is van vrijdag 28 mei 20.00 uur

Consequenties. De werkgroep over het protocol van de kerken en het beleid komt dinsdag bij elkaar om te overleggen wat implicaties zijn van de persconferentie. De persconferentie zou aanvankelijk dinsdag zijn, vandaar dat de werkgroep in het verlengde daarvan is gepland. Dat tijdstip is evenwel op tijd als je bedenkt dat de veranderingen van de overheid op 5 juni ingaan. Voorafgaand aan de ontmoeting van de PKN-werkgroep is er een overleg van het CIO (interkerkelijk). De berichten over eventuele verdere versoepelingen voor de kerken worden woensdag naar buiten gebracht. 

Afstand zangers. Er kwamen enkele vragen binnen over de actuele stand van zaken met het zingen. Navraag bij de werkgroep zingen leverde op dat de adviezen niet expliciet spreken over de exacte afstand van de zangers. Er wordt verwezen naar het RIVM. Daar staat over de koorzang dat men onderling een afstand in acht neemt op dit moment van 1,5 meter. Het advies van de werkgroep over veilige afstand spreekt over vijf meter afstand van de mondrichting richting anderen; dus dat gaat dan over de afstand tot de gewone kerkgangers en het zegt impliciet iets over de opstelling van de zangers. Je gaat m.a.w. niet in elkaars richting staan zingen.

Apollo. Wat betekent de crisiservaring van de coronapandemie voor ons zielenleven, onze spiritualiteit? Heeft de theologie een antwoord op deze vraag? Prof. dr. Joep de Hart schreef ter gelegenheid van zijn afscheid van de PThU een online publicatie: 'De pijlen van Apollo. Nederland en religie in tijden van corona'. U kunt de publicatie gratis downloaden. Klik hier.

Deze update is van donderdag 20 mei 18.00 uur

Lijdzaam. Onderzoek in Overijssel van de GGD wijst uit dat vooral de jeugd lijdt onder de coronacrisis. De waarderingscijfers daalden van 7,7 naar 6,9. Klik hier.

Camera. Diverse plaatsen merkten het. Ook de gereformeerde kerk in Wilsum. Men stond voor de aanschaf van goede digitale middelen, een camera ook, waardoor je diensten kunt opnemen en uitzenden in deze corona-tijd. Dat gebeurde. En men vroeg gemeenteleden een donatie te doen voor dit concrete project. Het kostte weinig moeite om het gewenste bedrag bij elkaar te krijgen. 

Belangstelling. Er kwamen diverse prognoses naar voren tijdens een bijeenkomst van de werkgemeenschap Kampen. Sommige predikanten maakten zich zorgen, omdat de opening naar dertig bezoekers nog maar schoorvoetend wordt ingevuld. Maar zeker de helft heeft het vermoeden dat er best veel belangstelling zal zijn bij een verdere opening van de kerkdeuren in de tijd voorbij corona. De meeste zorg is er naar de vrijwilligers. Het kost enige moeite om een ieder weer te laten opstarten; variërend van kinderopvang tot jeugdwerk. 

Verruiming. Langzaam heropenen de kerken zich. IJsselmuiden de Bron gaat vanaf Pinksteren weer mensen ontvangen. Dertig mogen er komen. Tijdens een bijeenkomst van de werkgemeenschap regio Kampen vertelden ook diverse predikanten dat ze druk zijn met doopplechtigheden; daarbij uitgestelde dopen uit coronatijd. 

Deze update is van dinsdag 18 mei 15.00 uur

Weer samen. De Zwolse predikanten hebben weer een fysieke bezinningsdag gehouden samen. Acht predikanten hielden op 17 mei een gezamenlijke teambezinning onder leiding van de routenier Gideon van Dam. Het ging onder meer over de vraag of men als predikant een touringcar wilde aanreiken aan mensen om in te stappen of eerder een gezamenlijke trektocht op poten wilde zetten. 

Geen hand, maar een bijbel. Tijdens de werkgemeenschap Vollenhove vertelde één van de pastores dat hij onlangs een bijzondere groet had ontvangen van de ouderling van dienst. Hij kreeg natuurlijk geen hand, maar ook geen knikje. Hij kreeg in plaats van dat ritueel aan het begin van de dienst de bijbel overhandigd van de ouderling van dienst en aan het einde van de dienst gaf hij de bijbel weer terug. 

Nieuwe vaardigheden. In de verschillende werkgemeenschappen maakt men de balans op van wat ruim een jaar corona betekent voor het werk van de predikant. Men ziet uit naar verruiming van de mogelijkheden. Tegelijk erkent men nieuwe vaardigheden te hebben opgedaan tijdens de coronacrisis. Een voorbeeld daarvan is het maken van een podcast. Ds. Arjen van der Spek uit Zwartsluis is na een reeks over Benedictus nu met een reeks bijbelverhalen bezig. 'De Bijbel in 25 verhalen' heet het. Het was aanvankelijk bedoeld voor jonge mensen, maar er kijken ook anderen mee. Wil je een impressie opdoen? Klik hier.

Oecumenische kerkendag. De derde Duitse oecumenische kerkendag zit er op. Het feest van ontmoeting en theologische stimulans vond digitaal plaats vanuit Frankfurt am Main. Op het hoofdpodium bijzondere sprekers zoals Angela Merkel, voorzitter van de Wereldraad Agnes Abuom en prof. Azza Karam, algemeen secretaris van Religies en Vrede uit New York. Op hetzelfde podium ook de behandeling van het thema 'Wie betaalt de rekening van de coronacrisis?' Minister Scholz betoogde dat de opgebouwde schuld van 400 miljard euro in de loop van tien jaar betaald moet worden uit de stijgende welvaart. Stella Martin, de jongste spreekster, stelde vraagtekens bij de veronderstelde groei; immers hoe verhoudt deze groei zich tot ecologie, tot de verhouding noord-zuid en daarbij popte de vraag op of men niet te snel de rekening bij de jonge generatie zou neerleggen. Ulrich Caspar vanuit de werkgevers stelde dat natuurlijk de rekening betaalt zou moeten worden door het bedrijfsleven, omdat die via omzetbelasting, inkomstenbelasting en loonbelasting voor inkomsten zorgt. Hij stelde daarbij de voorwaarde dat men de komende jaren minder last moest hebben van de bureaucratie om tot noodzakelijke investeringen te komen. Eva M. Welskopp-Deffaa van caritas pleitte voor een heldere sociale infrastructuur en keuzes die de armsten ontziet. Wie de beeldopnamen van dit gesprek (ongeveer een uur) of andere programma-onderdelen wil zien: klik hier.

Staphorst. Een journalist belde de gereformeerde kerk in Staphorst. Waarom men ongebreideld kerkdiensten organiseerde zonder zich te storen aan de RIVM? 'U vergist zich', klonk het antwoord. 'Wij houden de diensten geheel in lijn van de richtlijnen'. De andere kant reageerde: 'U bent al de derde kerk die ik bel in Staphorst'. De goede verkeerde kerk bleek lastig te vinden....


Deze update is van woensdag 12 mei 12.00 uur

Beperkte ruimte. De persconferentie van minister-president Rutte heeft geen grote consequenties voor de ruimte in kerkelijke gemeenten. De werkgroep van de Protestantse Kerk voor corona heeft dat laten weten na de persconferentie. Er wordt wel ruimhartig verwezen naar de ruimte die er is voor openbare samenkomsten in de buitenlucht. Maar let op: In een openluchtdienst mogen maximaal 30 personen (excl. medewerkers) aanwezig zijn. Dus echt meer ruimte dan men in een kerkgebouw heeft, gaat dit niet opleveren. Pas in een derde stap (die mogelijk in een persconferentie van 1 juni aan de orde zou kunnen zijn) zouden er meer ingrijpende verruimingen kunnen zijn, bijvoorbeeld rond gemeentezang. 

Giro 555. Er wordt een nationale actie gehouden van de samenwerkende hulporganisaties, die vandaag giro 555 openen, om corona te bestrijden in arme en kwetsbare landen. Kerkinactie doet mee met de campagne. Het ingezamelde geld is voor corona-slachtoffers en voor het mogelijk maken van vaccineren in kwetsbare landen. Het gaat om vaccins, maar ook om beschermende kleding, gekoelde distributie en voorlichting. 


Deze update is van woensdag 5 mei 12.00 uur

Gevaccineerden. Een groepje uit de PKN heeft met elkaar nagedacht over het groeiend aantal gevaccineerden in de kerk. Moet je daar een speciaal regime voor ontwikkelen? In de samenleving wordt zelfs al gesproken over privileges voor mensen die een vaccinverklaring kunnen overleggen. De groep is zeer terughoudend met het aangaan van een gedifferentieerd beleid gebaseerd op een onderscheid 'geprikt' / 'niet-geprikt' vanwege het principe dat ieder mens gelijke toegang tot kerkdiensten  moet hebben. Wel kan de groep zich voorstellen dat je iets extra's doet voor gevaccineerde ouderen die zich erg eenzaam hebben gevoeld. In de wandelgangen reageerden enkele predikanten dat men dit eerder vertaalt naar ontmoetingen of aandacht in de context van een vesper of vierende samenkomst ergens in de week dan naar de centrale eredienst op zondag die men principieel voor iedereen open wil hebben. Voor het wat meanderende denken van de werkgroep klik hier. 

Deze update is van maandag 3 mei 8.00 uur

Heropenen. Kerkgebouwen gaan langzaam weer open. De protestantse gemeente Biddinghuizen, om een voorbeeld te geven, heeft vanaf zondag 2 mei weer beperkt mensen toegelaten (tot 30). Kampen Open Hof doet hetzelfde vanaf zondag 9 mei. En zo zijn er meer plaatsen die de ruimte in het routeplan gebruiken om mensen welkom te heten. 

Bijbelstudie via zoom. In de Waarheidsvriend afgelopen week een artikel over de inzet van Zoom in hervormd Genemuiden om bijbelstudie mogelijk te maken. Anne-Jan Timmerman die de online kring bij elkaar heeft gebracht vertelt er over. Het gaat om een groep die vorig jaar gezamenlijk belijdenis heeft gedaan. Via Zoom doorloopt men de hoofdstukken van een bijbelstudieboekje. Eén iemand neemt de groep per keer mee door het bijbelgedeelte en een bijpassend hoofdstuk uit het studieboekje. Als tips noemt men onder meer: Je moet concreet afspreken wie er de leiding heeft op de avond. En: Een rustig opstartmomentje is van belang. Dan kan iedereen aan elkaar vragen hoe het gaat. Even digitaal bijpraten. Evaluatief zegt Anne-Jan Timmerman: 'Voor mijn gevoel levert een online gesprek iets minder op dan een ontmoeting waarbij je elkaar echt ziet. Bij een fysieke bijeenkomst ga je na afloop naar huis en neem je echt informatie mee. Op de terugweg bespreek je vaak samen de meest opvallende of interessante punten. Blijft staan dat we het als kring waarderen dat we in deze tijd toch door kunnen gaan met bijbelstudie'. 

Nieuwe besmettingen. In de krant (ND) afgelopen zaterdag weer een kaart van Nederland met besmettingen per burgerlijke gemeente. Wat Overijssel-Flevoland betreft: Meer dan 90 besmettingen gerekend over 100.000 inwoners vind je in de gemeenten Urk en Staphorst. Tussen de 75 en 90 in Tubbergen. Tussen de 60 en 75 in Zwartewaterland, Rijssen-Holten en Borne. Relatief de minste besmettingen (tot 45) vind je in de gemeenten: Dalfsen, Raalte, Ommen, Almelo, Losser, Oldenzaal en Hengelo. 

Deze update is van zaterdag 1 mei 9.00 uur

Geteld gewogen. Ze zijn in een gezamenlijk onderzoek van NPO-1-radio (EO) en het Nederlands Dagblad geteld. Zeker vijftig kerkelijke gemeenten in Nederland zijn het afgelopen half jaar wekelijks met meer dan honderd mensen bij elkaar gekomen, zegt het ND. De GGD heeft de situatie in bepaalde plaatsen nader gewogen en stelt dat die kerkdiensten niet tot coronabesmettingen hebben geleid.

Meer kerkgang. Donkey Mobile, die een kerkapp uitbrengt, heeft onderzoek gedaan naar de attitude van kerkgangers over het kerkelijk leven na corona. Ruim 21% van de kerkgangers geeft aan na de coronapandemie vaker naar de kerk te willen dan daarvoor. Dat blijkt uit een enquête naar de gevolgen van de coronacrisis onder meer dan 1250 kerkgangers die Donkey Mobile de afgelopen periode hield. Een grote meerderheid van 67% geeft aan na de coronacrisis even vaak naar de kerk te willen als daarvoor terwijl slechts 11% van de kerkgangers aangeeft minder naar de kerk te gaan. De betrokkenheid is duidelijk verminderd. Waar 74% van de deelnemers hun betrokkenheid bij de kerk voor de coronacrisis goed of zeer goed noemde is dat tijdens deze crisis afgenomen tot 30%. Waar voor de coronacrisis 5% van de mensen aangaf online een kerk te volgen, is het inmiddels 46%. 95% van de deelnemende predikanten geeft aan dat de communicatie in de gemeente digitaler is geworden.

Gebedsmarathon. Paus Franciscus start in mei, de Mariamaand voor rooms-katholieken, een gebedsmarathon om te bidden voor een snel einde van de coronapandemie. In de hele maand mei worden bedevaartoorden over de hele wereld opgeroepen de rozenkrans te bidden. Iedere dag gaat in een bekend bedevaartsoord het gebed uit voor de hele kerk. Paus Franciscus opent de gebedsmarathon zelf vandaag, op 1 mei en sluit deze ook weer af op 31 mei. Hij roept iedereen op om online mee te bidden, katholieken en andersgelovigen, gezinnen en gemeenschappen. Elke dag vanaf 18.00 uur is er een livestream om het gebed vanuit het Vaticaan op alle mediaplatforms te begeleiden.

Rooms-katholieke versoepeling. De bisschoppen hebben laten weten dat kerkgebouwen met meer dan 300 zitplaatsen tot tien procent van het normale aantal bezoekers kunnen ontvangen. Die uitbreiding van het oorspronkelijk beperkende protocol vallen binnen de richtlijnen van het CIO en de routekaart. 

Deze update is van maandag 26 april 9.00 uur

Kerkenraad. De PKN werkt nog aan een digitale brochure die ergens in mei wordt verwacht met dertien teksten door kerkenraden te gebruiken om intern het gesprek te voeren over: Hoe heropenen we ons als er meer ruimte komt? Om te voorkomen dat sommige kerkenraden te laat zijn met hun planning op deze website vast een voorlopige versie om te raadplegen. Kerkenraden kunnen er één of meer teksten uithalen om intern te bespreken en zo de puntjes op de i van het re-open-beleid zetten. Klik hier voor de brochure. 

GGD-artsen. Nadat eind vorige week een Zwolse huisarts in het nieuws kwam, omdat hij vaccins had weggegooid nu het bericht in de Volkskrant dat GGD-artsen de regels omzeilen om op die manier jonge kankerpatiënten toch aan een prik te helpen. Formeel hebben ze geen recht, maar ze leven soms in groot isolement vanwege hun kwetsbaarheid en dan hanteren de artsen het motto: Liever humaan en onrechtmatig dan rechtmatig en onmenselijk. 

Weer open. De kerk in Biddinghuizen gaat weer diensten aanbieden tot 30 mensen. Dat heeft de kerkenraad via de website bekend gemaakt. De ervaringen rond kerst in Biddinghuizen waren aanleiding voor de PKN om in te dikken met het advies tot online vieringen. 

Lockfree. De kerkenraad in Dronten heeft onlangs een werkgroep gevormd die nadenkt over de lessen die vanuit de coronatijd kunnen worden getrokken en de manier waarop men bij lockfree zich zal manifesteren. 

Inspiratiefestival. Het inspiratiefestival Terschelling heeft laten weten dat de editie van 2021 doorgaat. Mensen die interesse hebben bij de nieuwste ontwikkelingen in zingeving en spiritualiteit kunnen voor 55 euro een toegangskaart krijgen voor de dagen 22 - 24 oktober. Er worden veel prominenten verwacht, zoals Herman Wijffels, Gert-Jan Seegers, Erik Borgman en René de Reuver. Er zijn ook allerlei speelse activiteiten, zoals een dance-act uit Houten en een muzikale verrassing in het bos van Enschedese artiesten. Klik hier. 

Deze update is van vrijdag 23 april 20.00 uur 

CIO. Het CIO (overleg van kerken met Grapperhaus) heeft vandaag vastgesteld dat de routekaart die in maart is verschenen zijn intrede kan doen. Vanaf 28 april kunnen kerkdiensten worden gehouden - zo is de richtlijn - tot dertig bezoekers (exclusief medewerkers). Mensen moeten zich daarvoor opgeven. Kerken groter dan 300 reguliere zitplaatsen kunnen tot tien procent van de capaciteit benutten. Het advies om diensten ook digitaal aan te bieden blijft gelden. Voor de tekst van het CIO: klik hier. 

Deze update is van vrijdag 23 april 9.00 uur 

Vooruitlopend. De Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) maken een stap richting lockfree voor het CIO uit. Vandaag komt het CIO bij elkaar, het contact van kerken met de minister, maar de CGK zijn nu al 'dankbaar dat tegen het einde van het seizoen iets meer mogelijk is' en gaan de routekaart actief toepassen. Op de website van hun kerken melden ze onder de kop 'Verruiming als balanceeract' dat er vanaf 28 april diensten met maximaal 30 mensen kunnen zijn, dat begrafenissen tot 100 bezoekers kunnen ontvangen, dat zang tot maximaal 4 voorzangers kan worden ingezet, dat catechisaties en kringen weer live kunnen worden gehouden waarbij voor mensen van 18 jaar en ouder een maximum groepsgrootte geldt van 30 personen en dat inloophuizen mogen heropenen. De PKN had eerder al ruimte gelaten voor een deel van deze zaken en wacht nu eerst het CIO af, dat dus vandaag 23 april vergadert. 

Winst. Het Nederlands Dagblad meldt dat de coronacrisis niet alleen kommer en financiële kwel is. De uitgever van de krant zag een klein tekort vorig jaar overgaan in een winst dit jaar van 2 ton. De advertenties liepen niet terug, zoals verwacht, omdat tegenover het verlies van advertenties aan de reisbranche winst stond van meer advertenties van overheid en goede doelen. Het aantal abonnees, vooral van de combinatie fysiek op zaterdag en digitaal door de week, steeg van 23.700 naar 25.000. 

Deze update is van donderdag 22 april 9.00 uur

Gevaccineerd. Er zijn op dit moment geen plannen bekend om als kerk met nadere adviezen te komen over de ruimte die gevaccineerde kunnen innemen in kerkelijke activiteiten. Er is inmiddels van verschillende kanten aan mij als classispredikant een vraag daarover gesteld. Of je bijvoorbeeld als gevaccineerde als vanzelfsprekend hetzelfde regime mag kiezen als mensen van één huishouden (dus met minder alertheid op afstand) en of je gevaccineerde moet blijven meetellen bij de dertig mensen die een dienst bezoeken of deze mensen er buiten mag laten. Het antwoord is, dat er op dit moment geen aanpassing is van de landelijke richtlijn en er dus geen bijzonder maatwerk is afgegeven rond het groeiend aantal gevaccineerde mensen. 

Deze update is van woensdag 21 april 17.00 uur

Corona slecht voor godsdienstvrijheid. Kerk in Nood, noem het de rooms-katholieke tegenhanger van Open Doors, heeft 20 april een rapport naar buiten gebracht over de vrijheid van godsdienst wereldwijd. Daaruit blijkt dat de vrijheid van godsdienst tijdens de coronacrisis in één op de drie landen is verslechterd. In 62 van 196 gemonitorde landen is sprake van ernstige schendingen van de godsdienstvrijheid. In deze landen wonen 5,2 miljard mensen. China, India, Pakistan, Bangladesh en Nigeria – allen dicht bevolkt – behoren tot de ergste overtreders. Het gaat vooral om de positie van minderheden.

Deze update is van zaterdag 17 april 12.00 uur

Verbinding. In het Nederlands Dagblad een reportage over twee pagina's, waarin wordt uitgelegd dat de coronacrisis de drie kerken in Den Ham dichter bij elkaar heeft gebracht. De hervormde, gereformeerde en vrijgemaakte kerk houden gezamenlijke diensten sinds het uitbreken van de crisis. Bij de reportage foto's van onder meer de bevestiging van Nick de Graaff, de 27-jarige dominee van de hervormde gemeente die zondag 11 april werd bevestigd. 

Deze update is van donderdag 15 april 9.00 uur

Eerlijke vaccinverdeling. Een werkgemeenschap uit de classis Groningen-Drenthe heeft (net als de protestantse gemeente Dronten eerder) aangedrongen op een eerlijke verdeling van het vaccin tegen covid. Ds. Jan Hommes, classispredikant in de regio Groningen-Drenthe, heeft het thema vanuit de werkgemeenschap aangekaart bij Kerk in Actie. Jan Hommes: 'Wij kunnen niet direct iets doen aan de verdeling van vaccins of praktische coronahulp. Wel kunnen we aandacht vragen voor dit thema. Bespreek de onrechtvaardigheid, benoem nadrukkelijk met elkaar wat er precies fout gaat. Dominees die het thema aanhalen in hun preek, diakenen die zich uitspreken over dit onderwerp - dat is wat de maatschappelijke discussie op gang helpt en uiteindelijk verder brengt. Misschien wel tot aan de WHO en de politiek aan toe. Die invloed kun je hebben als kerk'.

Zuid-Afrika. Zoals bekend is de classis Overijssel-Flevoland qua regio door Kerk in Actie in het bijzonder verbonden met Zuid-Afrika. Juist Zuid-Afrika, zo blijkt nu uit rapportages van Kerk in Actie, is het hardst door corona getroffen land in Afrika met 1,5 miljoen besmettingen en 52.535 doden op 56 miljoen inwoners. Eind maart 2021 zijn 220.129 mensen gevaccineerd. Meer dan 2,2 miljoen banen gingen verloren, wat nog steeds tot grote problemen leidt voor mensen zonder sociaal vangnet. Kerk in Actie heeft al 9613 voedselpakketten uitgedeeld en 1000 kinderen geholpen met voeding en opvang, maar meer hulp is nodig.

Antisemitisme. Het aantal uitingen van antisemitisme is in 2020 teruggelopen van 182 in 2019 naar 135 in 2020. Het CIDI heeft die cijfers naar buiten gebracht en vermoedt dat de teruggang een direct gevolg is van de beperkende maatregelen die Covid met zich meebrengt. De geregistreerde anti-Joodse incidenten is natuurlijk op zichzelf zeer zorgwekkend. 

Aanmelden hoeft niet. De website van de Protestantse Kerk geeft aan dat het niet zinvol is als gemeente je aan te melden voor praktijkproeven met meer vrijheid in coronatijd. Als het CIO plannen doorzet om fieldlabs in kerken onder te brengen (nu is dat nog niet het geval) zal het orgaan zelf kerken uitkiezen, zodat de verschillende types van kerkgebouwen meedoen, variërend van groot tot klein, van nieuw tot monumentaal. Het is overigens nog maar de vraag of ook kerken aparte proeven moeten gaan nemen. Een andere optie is, dat men 'meelift' op de resultaten elders. 

Vaccineren ja of nee. Het is op dit moment niet de bedoeling om met zoiets als een richtlijn vanuit de kerk te komen ten aanzien van het wel of niet vaccineren. Wel zijn er enkele denkrichtingen aanwezig op dit punt. 

Deze update is van dinsdag 13 april 13.00 uur

Verontschuldigingen. De Londense politie heeft verontschuldigingen aangeboden voor het stopzetten van een kerkdienst op goede vrijdag. We berichtten daar eerder over. De kerkdienst van de rooms-katholieke Poolse kerk in het zuiden van Londen werd halverwege stilgelegd door de politie. Agenten sommeerden de kerkgangers naar huis te gaan omdat deze zich niet aan de verplichte coronamaatregelen zouden houden. Ook dreigden ze met een boete of zelfs arrestatie van gemeenteleden die hun gegevens niet hadden achtergelaten. Het Reformatorisch Dagblad vertelt dat rechercheur Andy Wadey en hoofdinspecteur Roger Arditti van de Londense politie in de Christ the King Polish Church in Balham publiekelijk excuus hebben aangeboden. De dienstdoende agenten hadden ongelijk, stelden ze. ‘We weten dat veel mensen erg overstuur waren door wat er op Goede Vrijdag gebeurde en dat betreuren we ten zeerste’.

Deze update is van maandag 12 april 10.00 uur 

Online. Ruim 77 procent van de Drentse kerken die digitale diensten houden, willen daar na de coronacrisis veelal me doorgaan. Andere kerken weten het nog niet. In de meeste kerken worden de diensten minstens even goed bezocht als de fysieke bijeenkomsten voor corona. Dat blijkt uit een enquête van RTV Drenthe onder 43 kerken in de provincie, waarover Hjalmar Guit op internet bericht. Van de kerken die digitale diensten houden, zegt geen enkele kerk daar zeker mee te zullen stoppen. De kerken met diensten die niet online te volgen zijn, zeggen daar de middelen niet voor te hebben. Kerken merken dat er nu meer ouderen kijken die slecht ter been zijn en niet zo gemakkelijk meer naar de kerk kunnen komen. Ook mensen die verhuisd zijn of op zondag moeten werken kijken nu digitaal naar de kerkdienst. Daarnaast is er een groep mensen die de kerkdienst niet live volgt, maar deze later terugkijkt.

Veel kerken hebben YouTube ontdekt als het gaat om het uitzenden van de kerkdienst. Daarnaast streamen de kerken de dienst vaak op de eigen website of op kerkdienstgemist.nl. Een handjevol deelnemers aan de enquête gebruikt Facebook, kerktelevisie of een lokale omroep om de dienst bij de kerkgangers te krijgen. Op welke manier de kerken doorgaan met het houden van digitale diensten na corona verschilt. Zo’n 31 procent van de kerken ziet een toename aan bezoek in online-vieringen; bij 28 procent is er teruggang ten opzichte van de fysieke dienst en bij 40 procent blijft het bezoekerstal gelijk.

Deze update is van vrijdag 9 april 8.00 uur

Proefopstellingen. Het CIO heeft op de website een bericht geplaatst over proefopstellingen (in de pers spreekt men vaak over Fieldlabs). Of het daadwerkelijk tot experimenten komt of dat de kerken meelopen in de ervaringen die elders zijn opgedaan is één van de gespreksthema's met het ministerie. Het CIO heeft zich in ieder geval voorbereid en een lijst met kerken opgesteld waar representatieve experimenten zouden kunnen plaatsvinden indien men daartoe zou besluiten. Het idee om te participeren in de proefopstellingen staat al enige tijd op de agenda, maar is nu  naar buiten gebracht, omdat de verschillende experimenten in monumenten en andere sectoren vragen kunnen oproepen of de kerken ook ambities hebben. 

Deze update is van woensdag 7 april 10.00 uur

Experimenten. Onder de plaatsen waar in april experimenten worden gehouden zijn ook enkele kerkgebouwen. De experimenten worden door de overheid toegestaan om ervaringen op te doen met het heropenen van het publieke leven. Er zijn experimenten met musea, theaters, dierentuinen en sportstadions. Onder de instanties zijn tenminste 9 kerken die deelnemen, en dan gaat het met name om kerken die als monument te bezoeken zijn. Enkele kerken geven op zondag plek aan erediensten die - voor zover bekend - geen apart onderdeel uitmaken van het experiment. In Overijssel-Flevoland doen de Grote Kerk in Zwolle en de Bergkerk in Deventer mee; beide kerken die vanuit eigen bestuursvormen open zijn voor publieke, algemene manifestaties. Klik hier voor de lijst met culturele instellingen waartoe ook deze kerken worden gerekend. 

Deze update is van maandag 5 april 10.00 uur

Politie. In het zuiden van Londen heeft de politie een kerkdienst onderbroken, omdat de bezoekers zich niet hielden aan de coronaregels. Het gaat om een bijeenkomst van Poolse migranten. Sky-news heeft een filmpje op internet staan waarin een politiewoordvoerder voor het altaar uitlegt dat mensen naar huis moeten gaan, en indien ze weigeren lopen ze onder meer het risico een boete te krijgen van 200 pond. Voor het filmpje: klik hier.

Europese kerken. De CEC (Raad van Europese Kerken) heeft een verklaring over Covid uitgebracht waarin wordt aangedrongen op vertrouwen (in God die ook wetenschap kan laten gebruiken als instrument), op verantwoordelijkheid (naar de naaste om je te laten vaccineren) en op solidariteit (naar landen waarin men minder gemakkelijk toegang krijgt tot het vaccin). Voor de verklaring: klik hier. 

Deze update is van vrijdag 2 april 9.00 uur 

Duits onderzoek. Als kerken zich houden aan de hygiënevoorschriften voor corona lopen kerkgangers geen extra risico's op besmetting. Dat blijkt uit Duits onderzoek waarover het ND bericht. De universiteit van Marburg volgde zo'n 1500 mensen. De 990 die regelmatig een dienst bezochten bleven even gezond als de 503 die niet naar de diensten kwamen. Antistoffen tegen corona kwamen verhoudingsgewijs evenveel voor bij beide onderzoeksgroepen. 

Deze update is van dinsdag 30 maart 11.00 uur

Verwijdering. Diverse kranten reflecteren op Urk en Krimpen. NRC-Handelsblad heeft de kop 'Orthodoxie verwijdert zich verder van de seculiere samenleving'. Men stelt: 'Het gezag wordt nu de vraag opgedrongen of en hoe het straks moet ingrijpen'. De krant stelt de vraag of je de scheiding kerk en staat voor de tijd van de pandemie niet buiten werking moet stellen. En het artikel sluit af met: 'Zondag waren er kerkgangers die niet wars van eigenrichting bleken. Dat belooft wat. Dat straks de ME deuren van gebedshuizen moet blokkeren is geen wenkend perspectief'. Hilbrand Rozema heeft in het Nederlands Dagblad een artikel waarin hij de refo's steeds verder ziet opschuiven naar een vreemdelingschap in eigen land. Een citaat: 'Ze zijn vreemdelingen in eigen land. Dit lot delen ze met boeren, vissers, met hun handen werkende zzp'ers, moslims en niet-westerse Nederlanders. Soms vallen groepen samen, zoals op Urk'. Rozema signaleert dat 'tolerante'  Nederlanders meer moeite hebben met verschillen dan ze zelf denken. Hij pleit voor nieuwsgierigheid om de minderheden te begrijpen; om op die manier de tolerantie echt iets te laten voorstellen - en zonder daarmee te accepteren dat men met honderden mensen in een kerkgebouw samenkomt ten tijde van de lockdown. Ook Trouw heeft artikelen over een groep die zich bedreigd voelt. En het RD schrijft over de vreemden in eigen land.  

Deze update is van maandag 29 maart 8.00 uur 

Journalisten. Alle media berichten over de ervaringen van de journalisten op Urk en in Krimpen. De invalshoek is over de hele linie hetzelfde: onverantwoord dat men met zulke groepen samenkomt en niet te billijken dat men journalisten schopt, stompt en aanrijdt met een auto. Als Protestantse Kerk hebben we een eigen lijn, de kerk laat zich verder niet uit over incidenten elders. 

Deze update is van vrijdag 26 maart 17.00 uur

Routekaart. Wie de routekaart wil downloaden kan hier terecht. 

Dronten. Het dagblad Trouw volgt al een tijdje de protestantse gemeente Dronten rond het coronabeleid. De Amsterdamse krant heeft nu een uitvoerig verslag waarin voorzitter van de kerkenraad Harry Vahl en ds. Karolien Zwerver aan het woord komen. Dronten blijft online werken tijdens de Pasen. Het is een inhoudelijk onderbouwd verhaal, waarin de Drontenaren uitleggen dat de 600 bezoekers per dienst online voldoende garantie zijn van de aansprekendheid van de vieringen online. Het artikel is tegelijk een tegenwicht tegen de eenzijdige beeldvorming die voortvloeit uit de keus van de Gereformeerde Gemeente op Urk om royaal mensen toe te laten in fysieke diensten. 

Juristen. Het Reformatorisch Dagblad laat twee juristen aan het woord over het gedrag van de gereformeerde gemeente te Urk. Gaat men juridisch over de schreef door meer mensen uit te nodigen dan minister Grapperhaus verantwoord noemt? Dick Alblas uit Barendrecht meent dat de gemeente juridisch in de fout gaat. De kerkenraad heeft de zorgplicht een kerkdienst veilig te organiseren. De burgemeester kan de kerk hierop corrigeren op straffe van een dwangsom meent hij. Pieter Pel uit Hattem stelt dat de wet geen getalscriterium noemt voor een eredienst. Dat moet wel op anderhalve meter, maar als die afstand er niet is, kan je daar de kerk niet op bekeuren, meent hij. Dan kom je eerder bij de gemeenteleden zelf uit. 

Duitsland. Merkel is teruggekomen op het besluit om religieuze bijeenkomsten te verordenen online te gaan in verband met de ernst van de coronacrisis. Eerder berichtten we op deze site dat ook Heinrich Bedfort - Strohm daar bezwaar tegen had aangetekend. Hij is gezicht van de overkoepelende EKD. Ook de RKK maakte bezwaar. Het Nederlands Dagblad bericht nu dat Merkel haar excuses heeft aangeboden.  

Deze update is van donderdag 25 maart 9.00 uur 

Stentor. De regionale krant De Stentor gaat door op de ruimte die de Gereformeerde Gemeente op Urk biedt aan kerkgangers. De kop boven een artikel is: 'Veel meer kerken dan alleen Sionskerk op Urk negeren coronaregels'. De bewijsvoering is daarna flinterdun en de nuance in het geheel van het kerkelijk spectrum ontbreekt.

De Stentor begint vervolgens het stuk met: 'De gereformeerde Sionskerk op Urk is zeker niet de enige kerk in de regio'. Voor de duidelijkheid: Dat is onjuist. De Sionskerk is van de Gereformeerde Gemeente. De Gereformeerde Kerk op Urk heeft weer andere kerkgebouwen, te weten de Bethelkerk, de Petrakerk en De Poort. Het is gebruikelijk in de diverse kerken steeds om 10 uur en 17 uur een dienst te houden. De GKU (Gereformeerde Kerk Urk) heeft een duidelijk protocol op de website voor het volgen van diensten, dat begint met: 'Je mag maximaal 1 keer per drie weken aanmelden, dit om ook andere gemeenteleden de mogelijkheid te geven een dienst te bezoeken. Denk aan elkaar'. Er is veel vraag naar het bezoeken van diensten. Vandaar ook de opmerking over het weer afmelden, zodat anderen ruimte kunnen krijgen. 

Nog even over de Stentor, want die zegt verder niets over de GKU, dat doen wij hier voor de duidelijkheid. De Stentor suggereert dus in de kop dat 'veel meer kerken' de coronaregels negeren. In het stuk komt na de Gereformeerde Gemeente op Urk de Hersteld Hervormde Gemeente van Staphorst aan het woord. Niet over het schenden van coronaregels zozeer, maar over het gedoe wat dat geeft qua reacties. Bouwman van de hersteld hervormden zegt wel, dat hij weet van meer kerken in het land die hetzelfde doen als Urk. Er worden verder geen namen genoemd. De Stentor weet wel te melden dat de Christelijke Gereformeerde Kerk op Urk, Ichthus in dit geval, is opgeschaald naar honderd bezoekers ouder dan twaalf jaar. De Stentor benoemt verder geen kerken, wel autoriteiten als Rutte, Koopmans en Posthumus (Justitie) die allen in verschillende bewoordingen kritiek geven op de vrijmoedigheid van de ultra-rechtse flank van de kerken. 

Omroep Flevoland. Omroep Flevoland bericht dat de Gereformeerde Gemeente een heftige woensdag achter de rug heeft. Er kwam veel over het kerkbestuur heen. Een dochter van een scriba die toevallig de telefoon opnam kreeg te horen wat er met haar vader moest gebeuren nu de kerk deze ruimte liet: Het ging om een doodsbedreiging. 

Deze update is van woensdag 24 maart 23.00 uur

PKN. Ook de Protestantse Kerk heeft inmiddels de routekaart op de website van de landelijke kerk gepubliceerd. Het moderamen is blij dat de routekaart er is. Ds. Marco Batenburg, preses generale synode: “De routekaart geeft houvast bij de beslissingen die een kerkenraad moet nemen en biedt te zijner tijd meer ruimte voor maatwerk. Tevens biedt deze handvatten wanneer we in de komende maanden uit de lockdown komen en terugkeren naar het normale kerkelijke leven.” De huidige situatie in Nederland wordt in de routekaart geduid met de term ‘zeer ernstig met verzwaring’. Onder de huidige omstandigheden is het advies volgens de routekaart om de eredienst online uit te zenden. Naast het volop en breed aanbieden van digitale kerkdiensten is het volgens het moderamen verantwoord om kerkdiensten te houden - met inachtneming van alle basisregels - met maximaal 30 personen en maximaal 4 voorzangers. Veel kerkenraden kiezen er bewust voor alleen online vieringen te verzorgen. Ook de vieringen in de Stille Week en met Pasen vallen onder de huidige maatregelen. Dat betekent dat men voor avonddiensten in deze periode rekening moet houden met de avondklok. Vanaf 31 maart geldt de avondklok van 22.00 uur tot 4.30 uur.

Het CIO vraagt aandacht voor de onderstaande zeven aandachtspunten aansluitend bij de routekaart:

1. De routekaart kerken sluit aan bij de systematiek van de routekaart die de overheid heeft gepubliceerd – zoek op ‘routekaart coronamaatregelen versie 8 maart 2021’ – en is onderverdeeld in fases van ernst van deze pandemie. Deze fases zijn: waakzaam, zorgelijk, ernstig, zeer ernstig (met verzwaring= lockdown).
2. Welke fase van toepassing is te vinden het coronadashboard van de overheid. Zie hiervoor de site van de rijksoverheid. Klik hier. Op dit moment geldt de fase ‘zeer ernstig met verzwaring (= lockdown)’ voor heel Nederland.
3. De publicatie van deze routekaart brengt dus geen verandering in de actuele situatie en in de maatregelen die van toepassing zijn en/of worden geadviseerd, maar wijst daarin de weg.
4. De routekaart is ook bedoeld om perspectief te bieden voor het moment dat meer mogelijk zal kunnen zijn: als tot afschaling van de maatregelen kan worden besloten.
5. De routekaart kerken omvat in totaal drie pagina’s: de toelichting op de laatste pagina maakt integraal deel uit van de routekaart. Met nadruk is het advies om te beginnen met het lezen van deze toelichting en daarna de in kolommen ingedeelde pagina’s 1 en 2.
6. De in de routekaart vervatte maatregelen dienen altijd te worden overwogen in het geheel van basisregels (afstand, handen wassen e.d.) en in relatie tot de concrete activiteit en/of locatie (zoals het kerkgebouw) waar deze activiteit plaatsvindt.
7. Het verdient aanbeveling om de erediensten in alle risiconiveaus digitaal c.q. online beschikbaar te stellen. Zo is de kerkdienst ook voor kwetsbare groepen toegankelijk.

Duitsland. In Duitsland heeft de EKD zich verrast getoond door de strakke lijn die bondkanselier Merkel doorzet. Merkel heeft samen met de verschillende leiders van de deelstaten laten weten dat men de religies verzoekt af te zien van religieuze ontmoetingen en alleen online samen te komen. Het gaat om een verzoek dat over de Pasen heengaat. Voorzitter van de EKD Heinrich Bedford-Strohm vraagt zich in het publiek af waarom deze strakkere lijn wordt neergelegd. De kerken houden zich aan de strikte voorschriften over afstand en hygiëne. Dat moet toch voldoende zijn, meent hij. Er staat een gesprek aangekondigd van de leiding van de staat en de leiding van de kerk. 

Wereldraad. De Wereldraad heeft een bundel gebeden uitgebracht aansluitend bij de covid-situatie. De bundel dient als leidraad voor de komende week van gebed (22 - 27 maart) en als bron van expressie van lokale, regionale en wereldwijde geloofsuitingen. Wie een versie wil downloaden, kan op deze pagina scrollen. 


Deze update is van woensdag 24 maart 10.00 uur

Gereformeerde Gemeente. De Gereformeerde Gemeente op Urk doet in zekere zin mee met de experimenten elders in de samenleving om meer bezoekers toe te laten. Voor Omroep Flevoland ging woordvoerder Hessel Snoek van de Sionskerk op Urk in op de melding van de regionale omroep, dat er afgelopen zondag 375 mensen aanwezig waren. De kerk heeft plaats voor maximaal 500 gelovigen. Volgens woordvoerder Hessel Snoek van de Sionkerk gaat het om een eigen proef vanwege de naar eigen zeggen gunstige coronacijfers. ‘We zien de laatste weken het aantal coronabesmettingen op Urk afnemen en vanaf december zijn er nul besmettingen binnen onze kerkgemeente. Wij hebben veel jeugd, zo'n 60 procent, waardoor de risico's volgens ons klein zijn’.

De Sionkerk merkt dat de 'geestelijke nood' onder de kerkgangers toeneemt. Ook kijken veel kerkleden de dienst op een zelfgekozen tijdstip. Dat helpt ontkerkelijking in de hand, meent de Gereformeerde Gemeente, omdat de binding met het kerkgebouw afneemt. De kerk vraagt volwassen kerkleden om zich in de houten kerkbanken te omgeven door hun kinderen. Het is een alternatief voor de anderhalve meter afstand tussen huishoudens. Een mondkapje is niet verplicht. Het zingen is ingeperkt: ‘Vier zangmomenten, normaal met twee verzen, maar nu met één vers’. Met het toelaten van meer kerkbezoekers wil de Gereformeerde Gemeente aansluiten bij landelijke experimenten. Daarmee doelt Snoek op de Fieldlab Festivals. Omroep Flevoland heeft een tiental kerken benaderd en gevraagd hoeveel mensen er per dienst aanwezig zijn. Het merendeel zegt zich te houden aan de door de overheid gestelde richtlijnen.

Deze update is van dinsdag 23 maart 22.00 uur

Eerste vragen die binnenkwamen bij de routekaart. De Protestantse Kerk komt in de loop van donderdag met de routekaart voorzien van een soort leeswijzer. De versies die nu circuleren zijn van het CIO en nog niet geduid qua relevantie door de eigen kerk. Duidelijk is, dat het bij de routekaart allereerst om een richting gaat die het CIO aanreikt aan de landelijke (!) kerkgenootschappen. Er is dus geen reden om per plaats of per regio te variëren. Dat doet de landelijke overheid immers evenmin. Dus de koers is voor heel Nederland dezelfde, verschilt niet per classis en verschilt niet per plaats. Wel is het zo, zoals tot nu toe steeds heeft gegolden, dat de plaatselijke kerkenraad het bevoegd gezag is en de laatste inkleuringen maakt voor het eigen kerkgebouw. 

Verder is duidelijk dat het gaat om een manier om enig  perspectief te bieden op termijn. Tot en met de Pasen verandert er niets aan het zeer terughoudende advies van de PKN, dat is waar mogelijk online en in ieder geval – afhankelijk van de capaciteit van een kerkgebouw en de ventilatie – niet meer dan 30 bezoekers en niet meer dan 4 zangers.

Wie de routekaart erbij pakt, zal zien dat er vier niveaus zijn, van waakzaam tot zeer ernstig. Op dit moment leven we als samenleving en als kerken eigenlijk nog voorbij het station ‘zeer ernstig’. Dus online staat voorop in het advies. En er is ruimte – als de kerkenraad naar rijp beraad dat  nodig acht – om in grote kerken met goede ventilatie en met goede hygiënische maatregelen tot maximaal dertig bezoekers te gaan exclusief de taakdragers, zoals hiervoor gezegd.

De kerk benadrukt dat de routekaart bestaat uit 3 A-4-tjes, waarbij de toelichting als integraal onderdeel van de kaart gezien moet worden. Het zijn wat kleine lettertjes en je bent geneigd misschien om dat voor kennisgeving aan te nemen, maar dat is niet de bedoeling. In feite moet je daar beginnen met het lezen.

Een vraag die al veel is gesteld ging over de kerkelijke, liturgische handelingen. Daar zegt de routekaart: ‘ja, passende maatregelen’. Dus dat er beperkt ruimte is voor deze rituelen. Wat wordt daarmee bedoeld? Het CIO kiest voor deze ogenschijnlijk wat vage benaming, omdat de toepassing per kerk kan verschillen. In rooms-katholieke kring is het gebruikelijk om bij het uitreiken van de eucharistie achter een soort spatscherm te werken. In orthodoxe kring heeft men een lijn uit te zetten bijvoorbeeld ten aanzien van (het kussen van) iconen. En in protestantse kring kan je doorvragen over doop en over pastoraatsvormen.

Over pastoraat gesproken: Bij huisbezoek door pastores spreekt men over ‘als geestelijk bedienaar’ bij ernstige en zeer ernstige situaties. Daar gaat het om een juridische term, die de pastor in één lijn brengt met medische contactberoepen. In uitzonderingssituaties kan het nodig of wenselijk zijn mensen bij te staan in geestelijke nood. In het algemeen geldt terughoudendheid en per definitie aansluiten bij de veiligheidsvoorschriften zoals die gelden vanuit de overheid en zoals ze worden ingekleurd door zorginstellingen en ziekenhuizen.


Deze update is van dinsdag 23 maart 8.00 uur 

Routekaart. De Protestantse Kerk in Nederland brengt vandaag een routekaart naar buiten die gemeenten in een later stadium kunnen gebruiken om de risico's voor de eigen achterban in te schatten en daarbij passende maatregelen te nemen. De routekaart is op dit moment nog niet relevant omdat nog steeds het hoogste dreigingsniveau geldt en de maatregelen die daarbij horen overstijgen de nuances van de routekaart. Men kan als gemeente en als kerkenraad de algemene aanwijzingen van de PKN (en daarachter het CIO, contact in overheidszaken) volgen. Het is de bedoeling dat het management van de dienstenorganisatie vandaag ook een interne toelichting geeft aan diverse medewerkers, c.q. classispredikanten, zodat men de talloze vragen die zullen opkomen kan beantwoorden. Vanuit de classis Overijssel-Flevoland zal de classispredikant in april twee momenten aanbieden waarop geïnteresseerden digitaal in gesprek kunnen met de classispredikant over de routekaart. Bij die ontmoeting zal ook de handreiking voor gemeenten worden toegelicht. Mededelingen daarover volgen eind deze week op deze website en begin volgende week in de e-flits. De datum is al bekend: Het gaat om maandag 12 april. Er zijn twee sessies, één om 14.00 uur en één om 20.00 uur. De ontmoeting duurt ongeveer vijf kwartier. Wie wil meedoen kan zich opgeven via: k.vanderkamp@protestantsekerk.nl o.v.v. middag of avond. Men krijgt dan kort voor 12 april een link toegezonden. 

De routekaart zelf maakt in navolging van de overheid onderscheid tussen niveaus van dreiging, variërend van 'waakzaam, zorgelijk, ernstig tot zeer ernstig'. Op een matrix-as (zie hieronder - even scrollen - een voorbeeld wat destijds door het RD naar buiten is gebracht) volgen categorieën als 'erediensten', 'praktische aspecten', 'uitvaart', 'kerkelijke activiteiten', 'bestuurlijke activiteiten', 'overige activiteiten'. Het is de bedoeling de routekaart integraal op deze pagina op te nemen, nadat het management van de dienstenorganisatie een toelichting heeft gegeven. De verwachting is dat de tekst hier komt aan het einde van deze dag of morgen. Op dit moment wordt er in verschillende krantenpublicaties naar de routekaart verwezen; bladen als ND, Katholiek Nieuwsblad, RD en andere schrijven ver over. 

Deze update is van woensdag 17 maart 14.00 uur

Balans. Klaas van der Zwaag, journalist bij het Reformatorisch Dagblad, maakt de balans op van één jaar corona. Hij stelt de vraag: welk effect heeft het missen van de zondagse erediensten op het kerkbezoek? De reacties zijn zeer gemengd: van de verwachting dat een kwart van de mensen niet meer terug zal komen tot zelfs het toetreden van afgehaakte kerkleden. 'Het kerk-zijn na corona zal anders zijn'. Het moge duidelijk zijn dat de inspanningen van de werkgroep Lockfree daarop anticiperen. Het is de bedoeling - dit voeg ik toe en staat verder niet in het RD) dat in april er een handreiking verschijnt met circa tien-vijftien teksten (anderhalf A-4) waar diverse mensen een thema aansnijden waarover je als kerkenraad, of als college van diakenen of kerkrentmeesters, of anderszins, verder kunt nadenken. 


Deze update is van maandag 15 maart 13.00 uur 

Beschikbaarheid vaccin. De diaconie van de protestantse gemeente Dronten wijst er op dat het vaccin wereldwijd verschillend beschikbaar is. Men geeft twee initiatieven aan waarop je als individueel gemeentelid kunt reageren: 

1. Je kunt je stem geven aan het Europees burgerinitiatief, dat de Europese Commissie oproept om met de producenten van vaccins in gesprek te gaan en erop aan te dringen de beschikbaarheid te vergroten. Dat kan via de link: Europees burgerinitiatief – Geef uw steun!.
   Meer informatie lees je hier: Te weinig vaccins? Nergens voor nodig!

2. Je kunt een financiële bijdrage doen aan ‘COVID-19 Solidarity Response Fund’ van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, zodat er vaccins gekocht kunnen worden voor arme landen. Dat kan via de volgende link: Help fight COVID-19 (Je moet hiervoor wel een creditkaart hebben).

 
Hieronder een kaart die de diaconie van Dronten daarbij aanreikt, waaruit de verschillen naar voren komen: 

Deze update is van donderdag 11 maart 12.00 uur

Niet-geformaliseerde routekaart. Geerten Moerkerken heeft een artikel in het Reformatorisch Dagblad gepubliceerd onder de titel 'Waar blijft de routekaart voor kerken'. Hij laat daarbij een concept-routekaart voor kerken afdrukken die in november online heeft gestaan en die nooit geformaliseerd is (zie hieronder). Let wel: Het gaat dus om tekst die een informeel karakter heeft en nooit kracht van advies of richtlijn heeft gekregen. Hij spreekt het verlangen uit dat er zoiets zou kunnen verschijnen komende tijd en vraagt zich tegelijk af of het nog passend is. Een citaat: 'Vrijgeven zou helderheid verschaffen, maar tegelijk een grotere mate van zelfstandigheid voor kerken betekenen. Een kerk kan zich dan bijvoorbeeld beroepen op de routekaart in het gebruikmaken van een bepaald percentage van de ruimte in de kerk – ook als dat percentage in bijvoorbeeld grote reformatorische kerken honderden bezoekers kan betekenen. Mogelijk schrikt het CIO er tot nu toe voor terug om zulke keuzes te maken. De keerzijde is er echter evengoed: het volgen van de routekaart betekent niet per definitie versoepelen. Het is denkbaar dat als de routekaart direct in het najaar in gebruik was genomen, momenteel in meer gemeenten de diensten uitsluitend digitaal gevolgd zouden worden dan nu – conform het huidige CIO-advies, dat maandag werd herhaald door premier Rutte. De conceptkaart spreekt bij een lockdown immers over ”geen bezoekers”'.

Duitse rechtbank. Een Freikirche in Hannover heeft bakzeil moeten halen voor de rechter. De kerk wilde het ‘niet-zingen-verbod’ ongedaan laten maken in Niedersachsen. De Freikirche wou afdwingen dat je mocht zingen met een goede mond- en neusbedekking. De rechtbank vindt de wetgeving die dat verbiedt evenwichtig gezien de situatie en de risico’s met covid. De kerk gaat nog weer in beroep, aldus de NDR en in Nederland het Reformatorisch Dagblad. 

Deze update is van woensdag 10 maart 12.00 uur

Revalidatie. De geestelijke verzorging van IJsselheem in Zwolle heeft informatie gegeven aan de predikanten en pastores uit de omliggende kerken over het bezoek van gemeenteleden op de revalidatieafdeling van IJsselheem in de Isalaklinieken (in code: V2-6). Op deze afdeling mag de eigen pastor/bezoeker van de kerk overdag op bezoek komen bij een gemeentelid. Dat staat los van de bezoekregeling voor familie van 1 persoon tussen 18-20.00 uur. De kerkelijk bezoeker hoeft zich hiervoor niet van tevoren aan te melden. Degene die namens de kerk komt moet wel door de sluis (triagetent) beneden bij de Isala. Daar moet je dan aangeven dat je op bezoek wilt bij IJsselheem en aangeven dat je vanuit de kerk komt. Eenmaal op de afdeling kan je het beste ook direct aangeven dat je als pastor van de kerk komt.

Het beleid bij de covid-afdeling (B1) kent eigen richtlijnen. Daar zijn allerlei kledingvoorschriften van belang. De receptie kan daarover informeren. En het is van belang dat je als bezoeker het bezoek op de covidafdeling als laatste doet en daarna rechtstreeks naar huis gaat.

Biddag. Het is woensdag 10 maart precies een jaar geleden dat kerkelijke gemeenten tijdens biddag nog in volle samenstelling konden samenkomen. Daarna kwam het corona-regime. Het is voor het Nederlands Dagblad aanleiding om nog eens op bezoek te gaan in Hasselt bij ouderling Margriet Prins en bij ds. Henk van Veldhuizen. Ze vertellen over het verdriet dat negen gemeenteleden zijn overleden en over de verlammende uitwerking die de crisis heeft (gehad) op de gemeente. 'Wij waren ondersteboven gebladen. Het voelt alsof we nu op onze knieën zitten om op te staan', verwoordt de predikant. 

Deze update is van dinsdag 9 maart 13.00 uur

Gebed. De landelijke kerk heeft de gebeden uit de diverse classes gebundeld in een pdf (klik hier) en de preses Marco Batenburg verwijst er na onder zijn meditatie over biddag (klik hier). Zoals bekend hebben de elf classes enkele predikanten uit hun regio gevraagd om een gebed te schrijven in het kader van biddag aanhakend bij de coronacrisis. 

Iets langere termijn. Het coronateam van de PKN is onlangs weer bij elkaar geweest en denkt ook na over een iets langere termijn. De richtlijn op dit moment (tot 30 bezoekers, vier zangers max) beweegt zich binnen de contouren van het CIO (gezamenlijk overleg van kerken met de minister). Verwacht wordt dat er op lange termijn nog iets meer richting het maatwerk van gemeenten / gebouwen wordt opgeschoven. In ieder geval komt er begin april een handreiking voor kerkenraden om zelf het gesprek aan te gaan intern op diverse thema's. En mogelijk dat er na de volgende persconferentie van 23 maart richting Pasen nog nadere berichten komen. De werkgroep komt so wie so nog een keer bij elkaar tussen de persconferentie en Pasen.

Deze update is van maandag 8 maart 9.00 uur

Reactie kerken Flevoland. Hoe gaan de kerken reageren op de ruimere richtlijnen rond corona? Omroep Flevoland heeft er een programma en nieuwsbericht aan gewijd voor de polder. De Drieklank (PKN) in Almere Buiten telde afgeloopen zondagochtend 25 bezoekers op anderhalve meter afstand. Behalve kerkgangers die samenwonen, die mochten wel bij elkaar zitten. Dominee Rianne Veenstra is blij - meldt Omroep Flevoland - dat er nu weer gelovigen in het gebouw mogen komen, hoewel de zaal nog lang niet vol is. "Er zijn ongeveer tachtig zitplaatsen maar over het algemeen zijn er zo’n twintig gemeenteleden die hier vast te gast zijn." Ook die zijn blij dat ze weer naar de kerk kunnen. "Ik ben alleen", zegt een kerkbezoekster. "En dan zit je in je eentje naar het beeldscherm te kijken." Online naar een kerkdienst kijken vindt ze fijn, maar ze mist wel het directe contact. "Dan zie je elkaars ogen en zie je gelijk of het goed of niet goed gaat." De kerkgangers mogen nog niet zingen. In De Drieklank zingen wel drie mensen voor: een echtpaar en de dominee. In Biddinghuizen wordt de versoepeling stapsgewijs doorgevoerd. Bijvoorbeeld eerst met een organist erbij en misschien pas met Pasen echt met kerkgangers, laat een woordvoerder weten. In Dronten doen ze op dit moment nog niets. Op Urk zijn de drie PKN-kerken wel doorgegaan met diensten, met inachtneming van de coronaregels. Dat wil zeggen maximaal dertig leden en aanmelden via een website is verplicht. Samen zingen hebben de kerkgangers de afgelopen tijd niet gedaan, dat werd overgelaten aan de voorzangers.

Deze update is van woensdag 3 maart 10.00 uur 

Mondjesmaat. De reacties op de verruiming van de richtlijnen van de PKN zijn gereserveerd. Het Noordhollands Dagblad zegt in een kop dat lokale gemeenten 'niet versoepelen' en 'een eigen koers varen'. Ze zetten vooral in op de dertig personen die er maximaal in een kerk mogen zijn. De krant heeft de thermometer onder meer bij de gemeente IJmond gelegd. Het Nederlands Dagblad heeft een zelfde relativerende toon en spreekt over 'behoefte gestuurd'. Het Reformatorisch Dagblad spreekt over een versoepeling die 'mondjesmaat' wordt doorgezet, 'de deur staat steeds op een kier'. In eigen regio merk ik uit de eerste indrukken een genuanceerde reactie. De ruimte om met maximaal vier mensen te zingen wordt herkend. Het past bij live-uitzendingen en bij de oecumenische context. De koppeling aan meer verantwoordelijkheid voor de plaatselijke gemeente past niet alle kerkenraden, want het geeft ook meer discussie. Het verschil tussen online en dertig bezoekers (en dan tegelijk online) ervaart men niet echt als een revolutionaire verschuiving. Uit een vorige periode weet men dat het niet storm loopt en nogal wat organisatie vraagt. De nadruk op onderscheid van doelgroepen doet een direct appel op eigen structuur in het beleid van de lokale gemeente. Uit de wereld van het ziekenhuis een bericht dat de zorg nog steeds op de tenen loopt en dat men met gemengde gevoelens de berichten volgt. Ook enkele berichten van pastores die de meta-vragen aan de orde stellen: over kerkzijn op lange termijn en over levensstijl. 

Deze update is van zaterdag 27 februari 10.00 uur

Onderzoek. De overgrote meerderheid van christenen bezoekt trouw online-diensten in de eigen gemeente. Dat bevestigt onderzoek van het Nederlands Dagblad en de Evangelische Omroep onder 1092 mensen. Zo'n 84 procent bezoekt tenminste twee keer per maand een dienst van de eigen gemeente of kijkt tenminste maandelijks; 16 procent van de kerkgangers doet dat niet. Een klein deel van die 16 procent, namelijk 7 procent, stopte direct bij de eerste lockdown en vond geen aansluiting bij de online-vieringen. De rest van de afhakers gleed in de loop der tijd weg. Onder de afhakers zijn relatief veel mensen in de leeftijdsgroep van 18 tot 35 jaar. De afhankers die niet zeggen terug te komen vindt men relatief vaak bij de rooms-katholieken (14 procent), gevolgd door de evangelische gemeenten (11 procent); en minder bij de PKN (6 procent) en de gereformeerd-orthodoxen (2 procent). Op de vraag naar het aanbod, geeft 77 procent aan dat men online-diensten kent in de eigen gemeente, daarnaast noemt men onder meer: bijzondere diensten (19 procent), avondmaalsdiensten (18 procent), korte meditaties met muziek (13 procent), gebedsdiensten / vespers (11 procent) en bijbelkringen (9 procent). Eerder onderzoek in onder  meer de protestantse gemeente Dronten laat een zelfde tendens zien, dat het overgrote deel van de christenen trouw is aan de kerkdiensten in de eigen gemeente. 


Deze update is van donderdag 25 februari 15.30 uur

Verruiming. De Protestantse Kerk heeft aansluitend bij de verruiming van de overheid de richtlijn voor de plaatselijke kerkenraden aangepast. Het moderamen adviseert de volgende zaken: 

• Ontvang maximaal 30 bezoekers (exclusief medewerkers) in uw fysieke diensten op basis van de onderlinge afstand van 1,5 meter, vooraf reserveren en triage (zie protocol kerkdiensten en andere kerkelijke bijeenkomsten).
• Wees u bewust van de samenstelling van gemeenteleden die de kerkdienst fysiek bijwonen. Kwetsbaren en risicogroepen worden geadviseerd de dienst online te (blijven) volgen. 
• Bied uw eredienst naast fysiek ook online aan voor kerkgangers. Zo is de eredienst - zij het op afstand - ook voor niet in het kerkgebouw aanwezigen toegankelijk.
• Voor jongeren is dit een zware tijd. Weeg af wat wel/niet past en verantwoord is in uw lokale context om georganiseerd jeugdwerk op te starten (zie protocol jeugdactiviteiten in coronatijd).

De samenzang in kerkdiensten brengt nog steeds risico´s met zich mee. Men stelt: 

• Beperk het aantal personen dat zingt tot een maximum van 4 voorzangers.
• Zorg voor een onderlinge afstand van 3 meter tussen de voorzangers en houd een afstand van 5 meter aan tot de mensen in de kerk, rekening houdend met de mogelijkheden van het kerkgebouw. 
• Neem de leeftijd van de zangers mee in uw afweging. Oudere zangers lopen een groter risico dan jongeren. 
• Professionele zangers lijken een zodanig betere stembeheersing te hebben dan niet professioneel geschoolde zangers, dat het risico op verspreiding kleiner lijkt. Ook dit kunt u meenemen in uw beslissing waar het gaat om voorzang.
• Het gebruik van blaasinstrumenten brengt risico’s met zich mee. Als er een combinatie is van zang en blaasinstrumenten, hanteer dan hierbij ook een maximumaantal.

Onderliggende visie. Bij informele gesprekken is uitvoerig gesproken over de argumentatie om te verruimen. Daarbij speelt de gedachte een rol dat ook de samenleving onder leiding van het kabinet verruimt. Er is daarbij een besef  aan het groeien dat het virus langer blijft hangen dan in de beginperiode verwacht en je dus met de aanwezigheid van het virus moet leren omgaan zonder alle activiteiten compleet stop te zetten. Je moet er om zo te zeggen mee leren leven. Er zijn niet alleen de fysieke gevolgen ( volle ziekenhuizen, zieke mensen), maar ook economische - , sociale - en psychologische gevolgen. De geestelijke gezondheid heeft ook de aandacht van de kerken. Kan je vanuit die gedachten zoeken naar meer maatwerk? Tegelijk speelt in de discussie de vraag: is het een verantwoord risico? In de nieuwe richtlijn legt de kerk nog meer verantwoordelijkheid bij de kerkenraden om een onderscheiden beleid te voeren. Men geeft heel expliciet risicofactoren weer en vraagt kerkenraden daar expliciet in het beleid rekening mee te houden. Het gaat dan om zaken als: hou ook rekening met de leeftijd van mensen (bescherm mensen op leeftijd tegen een al te sociale drang), hou rekening met de kwetsbaarheid (sportieve twintigers vermogen meer dan mensen die al weer een stuk ouder zijn, overgewicht hebben en medicijnen slikken), professionele zangers schijnen qua zangmethodiek beter met luchtstromen om te gaan dan spontane, luidruchtige zangers, koperblazers horen bij de extra risico's, etc. Het idee dat er meer verantwoordelijkheid bij kerkenraden komt, zal sommige kerkenraden voor een lastige discussie stellen: de rekkelijken en preciezen worden nog meer met elkaar geconfronteerd. Tegelijk merkte je dat de druk op het geheel van de kerk groter werd, omdat bijvoorbeeld de terughoudendheid qua zang in de PKN de laatste weken strakker regime kende dan bij de rooms-katholieke broeders en zusters. 

Deze update is van woensdag 24 februari 9.00 uur 

Geld. De actie Kerkbalans lijkt voor de classis Overijssel-Flevoland goed uit te pakken. Een kleine enquête van de Vereniging van Kerkrentmeesters waarop 240 gemeenten in Nederland reageerden geeft een lichte stijging van de toezeggingen aan voor de regio Oost. Tegenover deze positieve prognose staat de forse inkomstenderving van die kerkelijke gemeenten die voor inkomsten afhankelijk zijn van de verhuur van gebouwen en inkomsten van buffetverkoop. Voor meer informatie: klik hier.

Deze update is van dinsdag 23 februari 15.00 uur

Gesprek. De Protestantse Kerk houdt een viertal gesprekken met voorgangers, kerkenraadsleden, organisten en cantores die vragen hebben bij de richtlijnen van de kerk. Het gaat vooral over het indringende advies niet te zingen. Er zijn op het moment van schrijven drie bijeenkomsten geweest. Afgesproken is dat er niet een inhoudelijk verslag komt van de bijeenkomsten; het gaat om de ontmoeting en het open gesprek. Wel kan je in algemene zin enkele lijnen zien. Allereerst dat er volop belangstelling is per ontmoeting. Er kunnen maximaal zo'n 35 mensen meedoen, wil je het karakter van het gesprek rechtdoen. Er is waardering dat men zich mag uitspreken. Een grote hunkering naar meer ruimte voor muziek en zang. De menselijke stem zet moeilijk in bij een orgel; de menselijke stem neemt veel makkelijker de toon over van een andere menselijke stem, verwoordde één van de deelnemers het verdriet. Er was onder diverse gesprekspartners een aandrang om een subtieler beleid te ontwikkelen in de denkrichting van een onderscheiden routekaart, waarbij je rekening houdt met allerlei omgevingsfactoren, zeg maar: meer maatwerk kunt leveren. Kortom: er wordt gevraagd om verfijndere stuurmanskunst in de mist. Tegelijk is er veel waardering voor de manier waarop enkele mensen hun nek uitsteken als ze de kerk een eigen profiel geven in het gesprek met overheid en partners. Uiteindelijk realiseert een ieder zich dat er sprake is van gemankeerde kerkdiensten. 

Biddag. Het is de bedoeling om biddag dit jaar nog scherper in beeld te brengen als een dag waarop je bidt voor gewas en arbeid in het perspectief van de coronacrisis. Ds. Marco Batenburg zal daarover schrijven voorafgaand aan biddag. En het is de bedoeling om een gebedsbundel vanuit elf classes samen te stellen waarbij twee pastores uit iedere classis een gebedstekst inleveren. 

Deze update is van maandag 22 februari 23.00 uur

Lockfree. Het digitale gespreksmoment van de classis Overijssel-Flevoland was met een kleine dertig deelnemers drukker bezocht dan verwacht. Het ging over de situatie als er meer ruimte komt voor de kerken in de coronatijd. Hoe kan je goed reageren op een gedeeltelijke of complete lockfree? Voor een uitgewerkt verslag: klik hier. 

Migrantenkerken. Madelon Grant, coördinator van SKIN (koepelorganisatie van migrantenkerken) wijst er in diverse kranten met kerkelijk nieuws op, dat de migrantenkerken het financieel zwaar hebben. Veertig procent van de kerken heeft moeite om de kosten voor het kerkgebouw te dragen. Er is overleg met de minister om een uitweg te vinden. Men mist de collecte-inkomsten. 

Deze update is van vrijdag 19 februari 23.00 uur

Scholieren. De NOS in navolging van het ANP melden dat de Protestantse Kerk zijn gemeenten oproept om hun kerkgebouwen ter beschikking te stellen voor onderwijs aan middelbare scholieren. Het kabinet zegt de kijken naar mogelijkheden om fysiek onderwijs aan middelbare scholieren weer mogelijk te maken. 'Wij vinden dat een mooie beweging, we willen een kerk zijn te midden van 17 miljoen Nederlanders', citeert de NOS een vertegenwoordiger van de kerken. Het thema van de mogelijke beschikbaarheid van de kerken is aan de orde geweest in een overleg van de kerken met het ministerie van Grapperhaus. Het is natuurlijk aan de kerkenraden in samenspraak met de colleges van kerkrentmeesters die beslissen moeten over feitelijke beschikbaarstelling. De NOS meldt op de website dat de Rooms-Katholieke Kerk bezwaar heeft tegen het gebruik van kerkgebouwen (dus de ruimtes waar de liturgie wordt gevierd) om lessen te geven. Eventuele andere ruimtes dan het kerkgebouw zelf kunnen wel voor onderwijsdoelen beschikbaar worden gesteld, dat is aan de parochiebesturen. Het kabinet kijkt naar mogelijkheden om fysiek onderwijs aan middelbare scholieren te geven. De beperkte ruimte op de scholen zelf in combinatie met de noodzaak anderhalve meter afstand in acht te nemen nopen tot onconventionele oplossingen. Ruimte in de kerken kan daaraan een goede bijdrage leveren, zoals eerder ook bioscoopketen Pathé heeft aangegeven open te staan voor gebruik door scholen. 

Kerkelijk gebruik. De ruimhartige houding van de leiding van de Protestantse Kerk roept tegelijk vragen op naar mogelijkheden om het kerkgebruik ook voor eigen doeleinden meer in te zetten. De werkgroep corona van de PKN komt dinsdag weer bij elkaar en zal de situatie bespreken. Gelet op de signalen die het ministerie geeft ten aanzien van de coronacrisis zijn de verwachtingen tot een brede verruiming in algemene zin onwaarschijnlijk. 

Boek. Wim Beekman, classispredikant in Friesland, bracht bij uitgeverij Adveniat een boekje uit met columns. Leo Fijen, directeur van de uitgeverij, brengt het naar buiten met de subtitel 'Kroniek van coronajaar'. De hoofdtitel is 'Als het leven broos wordt'. De uitgave bevat diverse columns die Wim eerder publiceerde in de Leeuwarder Courant. Het boekje is voor 14,95 euro te bestellen op diverse plaatsen, klik bijvoorbeeld hier.

Deze update is van maandag 15 februari 8.00 uur 

Experimenten. Fieldlab Evenementen gaat een aantal testen uitvoeren bij pilot-evenementen. Onder de evenementen is een voetbalwedstrijd van Almere City thuis en buitenevenementen in Biddinghuizen. Onder de titel 'Back to Live' komen 500 mensen bijeen in het Beatrixtheater in Utrecht voor overleg en een theatershow van Guido Wijers. Bezoekers doen mee aan een controle- en testprogramma en Fieldlab heeft vast te stellen welke variabelen beïnvloed kunnen worden zodat men relatief veilig bij elkaar kan zijn. Bezoekers moeten onder meer vooraf worden getest; en er zijn in het Beatrixgebouw diverse bubbels gevormd en deelnemers dragen een chip waarmee de wandelgangen kunnen worden nagegaan.

Deze update is van zaterdag 13 februari 10.00 uur

Giften. De goede doelen halen meer geld op voor hun werk tijdens de coronacrisis. Dat blijkt uit een inventarisatie van het Nederlands Dagblad. De stijging varieert van 2 tot 30 procent. Het gaat om evangelisch-christelijke organisaties als Tearfund, Woord en Daad en Prisma. Er is nog geen overzicht over de resultaten van Kerkbalans, de actie die formeel liep tot 31 januari. In Twente zijn enkele gemeenten die een tussenstand geven, met de kanttekening: 'Een mooi bedrag en als het conform de verwachting doorloopt bereiken we de doelstelling' of woorden van een gelijke strekking. Afwachten dus of het lukt mensen blijvend bij de essentie van kerkenwerk te betrekken. De vereniging VKB houdt een enquete op basis waarvan men de tendenzen kan duiden. 

Deze update is van vrijdag 12 februari 12.00 uur 

Luisterend oor. Het moderamen van de generale synode van de PKN gaat in gesprek met mensen die eerder van hun onrust blijk gaven over de adviezen over de kerkdiensten die vanuit Utrecht zijn gegeven. Doel van het gesprek is het onderlinge begrip verbeteren en de verbondenheid bevorderen. Klik hier.

Vaccineren of niet? De Europese Kerkenconferentie houdt donderdag 16 februari 16.30 uur een webinar over dit thema. Je mag gratis luisteren na een registratie. Klik hier.

Vriezenveen. Een online-viering in de hervormde gemeente Vriezenveen op 13 december, net voor verstrakking van de corona-maatregelen, is bron van een corona-besmetting geworden. Dat meldt TC Tubantia. Er waren 22 aanwezigen, die allen betrokken waren bij de productie van een livestream. Het ging om een zogenaamde cross-over-dienst met muziek in het cultureel centrum. Het liep gelukkig goed af met alle besmetten. Eén van de bezoekers vertelt in de krant dat men zich aan de afstand hield, een mondkapje droeg en soms maar vijf minuten binnen is geweest. Men heeft vanaf het moment van besmetting iedere vorm van live-muziek in de ban gedaan en de opname met de spreker los gekoppeld van het geheel van opnames. Vermoed wordt dat ook een uitvaart in de Grote Kerk bron van besmetting is geworden, aldus de krant. De krant geeft verder aan dat besmettingen in het werk ook bron van coronaverspreiding zijn. 

Deze update is van donderdag 11 februari 18.00 uur

Kerk als teststraat. Kerkelijke gemeenten in gebruik als teststaat. Ook dat komt voor, bij voorbeeld de Oude Kerk in Rotterdam-Charlois. 

Deze update is van woensdag 10 februari 14.00 uur

Van crisisjaar naar jubeljaar. De Raad van Kerken heeft in samenwerking met Kerk in Actie een brochure uitgebracht met het motto 'van crisisjaar naar jubeljaar'. De bezinning past in de jaarlijkse cyclus waarbij men toerustingsmateriaal aanbiedt bij biddag en dankdag. Voor twee euro excl. portokosten kan men exemplaren bestellen bij de Raad. Er komen teksten voorbij als 'het genademoment van de crisis', 'schulden, slavernij en ongelijkheid: het stelsel moet anders', 'wat blijft: de zorg voor elkaar' en diverse gebeden. 

Nuance niet-zingen. De werkgroep 'Zingen in de kerk' heeft rond 5 februari een pyramide naar buiten gebracht met diverse mates van risico die men loopt bij het wel of niet zingen (zie ook: hier). Een lid van de werkgroep heeft nog eens uitgelegd dat er boven de risico-lijn drie variaties zijn genoemd; eerdere versies noemden er twee. Inhoudelijk maakt het geen wezenlijk verschil, maar het is nuttig te snappen wat er gezegd wordt. Zonder risico nivo 1 is 'niet zingen'. risico nivo 2 is 'één persoon zingt in een verder lege ruimte' en nivo 3 ook nog boven de gevarenzone is 'maximum twee personen zingen. Zij zijn beiden vooraf negatief getest'. Onder de stippellijn (dus met de nodige risico's) nivo 4 staat 'één peroon zingt met een aantal anderen erbij. Aanwezige mechanische ventilatie op maximum. Iedereen draagt een mondkapje'. Daaronder volgen nog andere nivo's die ook vol risico zijn. 

Digitaal dialoogcontact. De landelijke kerk biedt de mogelijkheid om in gesprek te gaan over de terughoudende richtlijn van de kerk over het zingen. Aanleiding zijn signalen en brieven van cantores, organisten, kerkenraden die graag een ruimere richtlijn zouden willen. Het is niet de bedoeling de richtlijn bij te stellen, maar het is wel de bedoeling om op maat met elkaar in gesprek te gaan. Er volgen via de landelijke kerk later data waarop men kan intekenen als men wil deelnemen aan zo'n digitaal gesprek. 

Vrijwilligers na 21.00 uur. De juristen van de kerk denken er nog over na, maar vooralsnog is de conclusie dat een vrijwilliger van de kerk die na 21.00 uur op pad is omdat de online-viering na 21.00 uur klaar was, zich niet kan legitimeren voor een boa. Een vrijwilliger heeft geen werkgever-/werknemer-relatie met de kerk. 

Jeugdwerk. Het protocol van het kerkelijk jeugdwerk is de laatste keer aangepast parallel aan scouting. Het geheel gaat terug op de richtlijnen van het ministerie van VWS en dat klinkt op onderdelen soms net even anders dan enting op het ministerie van het ministerie van Justitie. 

Routekaart. Het onderwerp van een routekaart voor de kerken staat op de agenda van het kerkelijk overleg met Grapperhaus. Een soortgelijke kaart was ook in het najaar in beeld, maar is nooit afgerond en naar buiten gebracht. Het is ook nu niet duidelijk of er zo'n kaart komt met het oog op een mogelijke verruiming van de maatregelen, maar dat wil niet zeggen dat het helemaal buiten beeld is bij het overleg. 


Deze update is van maandag 8 februari 9.00 uur

Lockfree. De werkgroep lockfree van de PKN vergadert wekelijks. Men werkt aan adviezen en impulsen die plaatselijke gemeenten en de kerk in de breedte kunnen oppakken als er meer ruimte komt in het publieke leven bij het afbouwen van de coronacrisis. 
 

Rooms-Katholieke Kerk. Er is geen principiële reden om vaccinatie niet toe te staan. Dat zegt bisschop Hans van den Hende in een interview met NRC. ‘Je moet je God niet alleen dienen met het hart, maar ook met je verstand’. Hij vertelt dat veel gelovigen in parochies zijn aangewezen op een livestream. Ook vormsel en huwelijksvoorbereiding gaat veelal online. De bisschoppen hebben een protocol opgesteld om risico’s zoveel mogelijk te vermijden. Afstand. Aanmelden. Hygiëne. Ventileren. Zingen is een risico, zegt men ook in de RKK, daarom doet men dat niet samen, maar alleen een cantor kan wel of maximaal vier zangers die ver uit elkaar staan. Dat laatste geeft soms enige discussie als er een gezamenlijke viering is met protestanten, voeg ik (KvdK) er aan toe, Hans van den Hende heeft het daar in de NRC verder niet over. Van den Hende is duidelijk over vaccineren: ‘Vaccineren is een manier om zorgvuldig om te gaan met gezondheid van jezelf en van anderen’. Ook de RKK bereikt net als de PKN nieuwe mensen. Van den Hende: ‘Er zijn mensen die een tijd niet naar de kerk zijn geweest en nu de draad oppakken. Ze zijn door deze periode van stilstand tot bezinning gekomen. Doordat ze op zichzelf zijn teruggeworpen, ontdekken ze dingen die meer bij hun persoon passen dan tijdens hun drukke agenda was voorzien’. De slotvraag gaat over verpleegkundigen die goed werk doen en niet religieus zijn. Hoe duidt de rooms-katholieke monseigneur dat? ‘Ik sluit niet uit dat dit de impulsen van de Heer zelf zijn. Ik wil hun roeping niet annexeren, want dat vinden mensen die niet geloven onprettig. Maar hun toewijding heeft trekken die bij een religieuze roeping niet zouden misstaan. Ik heb respect dat ze dat allemaal volhouden. Dat de mens er zo voor een ander kan zijn, vind ik indrukwekkend. In deze toewijding aan de ander komen mensen enorm goed uit de verf. Zoals God het bedoeld heeft’.

Anglicanen. De kerk van Engeland (Anglicaanse Kerk) heeft diverse adviezen uitgebracht voor de veertigdagentijd, de stille week en Pasen. Het begin al met Aswoensdag (dit jaar 17 februari), een bijzondere dag in de Anglicaanse traditie. De voorganger kan as over het hoofd van een gemeentelid strooien, zo wordt uitgelegd, maar de bijpassende woorden moeten voor het geheel van de gemeente worden uitgesproken en niet in de buurt van de individuele gelovigen. Op de vraag of men in de paastijd mag zingen, is het antwoord – in tegenstelling tot de PKN in Nederland – ‘ja mits de begeleiding voor zingen in gebedshuizen wordt gevolgd. Het aantal zangers (inclusief eventuele geestelijken en predikanten) moeten tot het absolute minimum worden beperkt, en in ieder geval mag niet meer dan drie bedragen’. We noemen nog een paar vragen en antwoorden. Vraag: Kan de Paaswake of een Dageraaddienst (of enige andere dienst) geheel of gedeeltelijk buiten plaatsvinden? Antwoord: Ja, maar alleen op het kerkhof of op een andere plaats waar gewoontegetrouw  diensten worden gehouden. Bezoekers moeten oppassen dat ze te allen tijde fysieke afstand houden, ook tijdens de verplaatsingen naar en vanuit het kerkgebouw. Vraag: Kan men nieuw paasvuur aansteken? Mogen daarbij kaarsen worden gebruikt? Antwoord: Ja, op voorwaarde dat de fysieke afstand in acht wordt genomen. Kaarsen zouden moeten zijn gedistribueerd met een minimum aan persoonlijk contact. Meer lezen? Klik hier.

Deze update is van donderdag 4 februari 17.00 uur

Bidstond. De behoudende Christelijk-Gereformeerde Kerk in het Friese Damwoude houdt een speciale bidstond om de nood rond de corona-epidemie in gebed voor God te brengen. De avond wordt gehouden op 10 februari. ‘We hopen met elkaar te bidden voor: de zieken met allen die hen verzorgen en voor de overheid om wijsheid bij haar besluiten. Maar ook gaan we in gebed voor onze samenleving die in zoveel facetten geraakt wordt en voor de kerken om verootmoediging en eenheid’. Aan deze bidstond zullen meewerken de predikanten A.A. Egas, H. de Greef, J.A. Mol en evangelist S. de Visser. Elke betrokken predikant belicht een aspect vanuit de Bijbel en gaat daarover in gebed. Deze avond is live te volgen via de website cgk-damwoude.nl. De aanvang is 19.30 uur.

Deze update is van woensdag 3 februari 20.00 uur

Verlengd. Gemeenten wordt geadviseerd niet te zingen tijdens de kerkdienst, noch blaasinstrumenten in te zetten tot ten minste 2 maart. Toch nog eerder dan verwacht heeft het moderamen van de protestantse generale synode het op 19 januari uitgebrachte advies nu verlengd. Het advies impliceert dat men ook afziet van zingen met een klein aantal personen. Het advies geldt ook voor online-opnames.  

Deze update is van dinsdag 2 februari 9.00 uur

Unieke synode. De berichten komen naar buiten van wat je een unieke synode kunt noemen. Vrijdag kwam de PKN bij elkaar, vanwege corona was het een 'buitengewone moderamenvergadering'. De generale synode mocht inspreken. Het moderamen besliste. Publiek was niet toegestaan. Dus bericht het ND 'berichtgeving hierover is daarom gebaseerd op wat de kerk hierover maandag zelf naar buiten bracht'. De PKN berichtte dat er een strategisch beleidskader is vastgesteld. 'Er is veel enthousiasme over de toekomstgerichte beweging die de Protestantse Kerk, en dus ook haar dienstenorganisatie, wil inzetten', aldus de afdeling voorlichting van de PKN. Ook het rapport 'Lichter kerk-zijn' is vastgesteld na een peiling onder synodeleden. Er is 'bij veel gemeenten behoefte aan een lichtere structuur', aldus voorlichting. Het moderamen besloot ook geetelijke verzorgers een bijzondere opdracht te geven waar dat past. 'Prachtig dat we geestelijk verzorgers in de eerste lijn voortaan deze zending kunnen geven', aldus René de Reuver via de pen van de afdeling voorlichting. 

Werkgemeenschap. Het is stevig de tanden op elkaar zetten voor predikanten en kerkelijke werkers in de gemeenten. Dat bleek tijdens werkgemeenschappen die deze week plaatsvonden. Er is bij velen een zoom-moeheid. Niet iedereen komt mee in de nieuwe techniek. Men ziet uit naar meer mogelijkheden in het pastoraat. Het ging ook over de toegang tot verpleeghuizen en ziekenhuizen. De pastores zijn in de regel terughoudend en als men naar een ziekenhuis gaat zoekt men eerst contact met de afdeling en ook is het belangrijk afstemming te hebben met de familie. Je wilt voorkomen dat het bezoek van de familie in de knel zou komen doordat de pastor voor gaat. 

Deze update is van vrijdag 29 januari 8.00 uur

Relativerende humor. Wie Fries zingt in de kerk loopt meer risico's op een coronabesmetting dan wie Saksisch zingt. Het Fries kent veel uitgestoten klanken die veel aerosolen in de lucht brengen, terwijl het Saksisch juist meer klanken inhaleert. Saksen slikken de -en in, terwijl de Friezen bijvoorbeeld achternamen nog eens voorzien van een aerosolen oproepende -stra-klank. Deze conclusie lijkt voor de hand liggend als het klopt wat de Limburger schrijft. Daarin neemt men een CBS News bericht over van een onderzoek met vier vrouwen en vier mannen die fragmenten van drie werken onder laboratoriumomstandigheden hebben gezongen. Het gaat om een populair Japans kinderliedje, Beethovens Ode aan de Vreugde en delen van La Traviata van Verdi. Het zingen van de Duitstalige klassieker was goed voor 1302 deeltjes per minuut, het Italiaans telde 1166 deeltjes per minuut en het Japanse lied slechts 580 deeltjes per minuut.  

Gemor. 'Helemaal niet zingen vinden wij onaanvaardbaar. Dan blijft er weinig meer over van de eredienst. Het is ook niet nodig'. Een enkele predikant en een enkele cantor in het midden van het land ronselt sympathie-betuigingen om de leiding van de kerk tot een ander advies te bewegen. Tot zover wat me feitelijk onder ogen komt. Dan mijn eigen mening: Wonderlijk zo'n initiatief. De lijn van de landelijke kerk is immers een sterk advies, en geen wet. M.a.w. als men  plaatselijk meent allerlei risico's te willen lopen is dat een eigen keus van de kerkenraad. Het is echter heel gevaarlijk als het landelijk advies al een compromis in zichzelf bevat. In het publieke domein zijn twee situaties bekend waarin men zich aan de toenmalige landelijke richtlijn van beperkt zingen heeft gehouden en waar mensen zijn besmet en overleden. Er zijn bij mij nog anoniem andere situaties binnengekomen waar je zorg over kunt hebben. Dus als je iets landelijk zegt, kan je er niet om heen, dat er situaties zijn geweest waarbij mensen zijn overleden. Je wilt die risico's voorzijn en bent eenduidig: het advies is niet-zingen Zo'n vroomheidsactie 'laten we zingen' en dat de landelijke kerk in de mond willen leggen is absurd, alsof je met een virus een koehandel kunt sluiten. Iets anders is, dat je als kerkenraad plaatselijk bewust kiest meer risico te lopen dan het landelijk advies neerlegt. Een enkele dominee belt me en geeft aan dat men plaatselijk een eigen compromis sluit. Zo'n predikant legt dan uit dat er maar één zanger is en dat de afstand wel vijf meter is tot iemand anders en dat de ruimte ongeveer leeg is verder. Ik reageer dan laconiek en ietwat cynisch: 'Jullie hebben dus je eigen compromislijn gemaakt en dat is dan ook de lijn die je gewoon aan je gemeente moet uitleggen. Wellicht is de gemeente trots op jullie dat jullie zelf nadenken, misschien zijn er ook wel gemeenteleden boos, omdat jullie naast formeel onderzoek je eigen intuïtie als bron van beleid gebruiken waar anderen de risico's van ervaren. De meeste mensen komen niet te overlijden als ze besmet worden. Dus misschien valt het mee bij jullie, zelfs als er besmetting is, waar andere gemeenten met de dood geconfronteerd zijn'. Overigens wordt er naar het advies gekeken als de overheid op 9 februari weer met een persconferentie komt. 

Deze update is van donderdag 28 januari 10.00 uur

Online ontmoeten. Ds. Wim de Jong van de Hofkerk in Goor pakt het pastoraat voor een deel online aan. In de periodieke nieuwsbrief schrijft hij: 'Andere jaren vonden er in januari en februari ontmoetingen in de wijk plaats, waarin we wijksgewijs op een avond of middag elkaar ontmoeten in kleine groepen rondom een thema. Dit jaar is dat helaas niet mogelijk, maar wellicht vinden mensen het fijn om elkaar online te ontmoeten om te horen hoe het is en om de ervaringen in deze tijd te bespreken, eventueel gekoppeld aan een thema. Graag hoor ik wie daar belangstelling voor heeft en welk moment van de dag de voorkeur heeft: ochtend, middag of avond'.

Online leren. De commissie vorming en toerusting in Holten had een aardig programma opgesteld voor leeractiviteiten in 2020/2021. Corona gooide roet in het oorspronkelijke eten. Ook daar maakte men een vertaalslag en een deel van het programma wordt online aangeboden. Op woensdagavond 27 januari was de beurt aan de classispredikant die in gesprek ging met achttien bezoekers op het beeldscherm over de millennials in de kerk. 

Geloof en corona. Het onderzoeksbureau PEW onderzoekt de relatie geloof en coronacrisis. Het Amerikaanse bureau brengt dat naar buiten onder de kop 'Meer Amerikanen dan mensen in andere ontwikkelde economieën zeggen dat Covid-19 hun religieus geloof heeft versterkt' (klik hier). Het Nederlands Dagblad presenteert het materiaal onder de kop 'Onderzoek: corona maakt veel gelovigen religieuzer'. Het onderzoekbureau zelf heeft als subkop 'Ongeveer dertig procent van de Amerikaanse volwassenen zegt dat de pandemie een boost gegeven heeft aan hun geloof; ongeveer veertig procent zegt dat het de familiebanden heeft versterkt'. Nederland is één van 14 landen die bij het onderzoek zijn betrokken. Gemiddeld zegt tien procent dat de crisis hun geloof heeft versterkt. Nederland zit met zeven procent onder dat gemiddelde. Ook tijdens webinars van de classispredikanten kwam het thema aan de orde. Nogal wat mensen (je praat dan toch over 93 procent voor Nederland) zijn geneigd geen directe verbinding met hun geloofsovertuiging te leggen; ze zien de pandemie als iets wat er om natuurlijke redenen is en vinden het lastig daar in termen van 'geloof' en 'relatie met God' over te spreken. 

Deze update is van woensdag 27 januari 9.00 uur

Doorzingen. Ilona de Lange van het Nederlands Dagblad heeft nagetrokken in hoeverre andere kerken het advies van de PKN navolgen om van zingen in de online-diensten af te zien. ‘Het advies wordt nauwelijks ter harte genomen door lokale kerkenraden’, concludeert ze. Als je het stuk leest, blijkt het daarna vooral te gaan om kerkenraden van de gereformeerde gemeente en de kleine orthodoxe protestantse kerken. Maar ze geeft ook een enkel voorbeeld vanuit de PKN. ‘Binnen de PKN zijn er gemeenten die twee zangers laten zingen in een nagenoeg lege kerk, bijvoorbeeld de Gereformeerde Kerk van Boven-Hardinxveld. Sommige gemeenten hebben het aantal zangers teruggebracht naar één zanger, zoals in de Noorderkerk in Amsterdam. Andere kerken, waaronder de Hervormde Kerk in Genemuiden, geven wel gehoor aan het indringende advies’, aldus de krant.

Deze update is van dinsdag 26 januari 8.00 uur

Vaccinvoorrang. Het Steunpunt Kerkenwerk (SKW) van drie kleine orthodoxe protestantse kerken (vrijgemaakt, christelijk-gereformeerd en nederlands-gereformeerd) heeft Grapperhaus in het CIO gevraagd om voorrang voor predikanten bij het ontvangen van het vaccin. Het Nederlands Dagblad bericht daarover en geeft aan dat mr. Sjaak Verwijs van de Bond van Predikanten niet vraagt om een dergelijke voorrang. Hij wijst op het feit dat pastores van tehuizen vaak al onder een voorrangsregeling vallen vanwege hun arbeidsterrein. Ik (KvdK) heb een enkele vraag van een gemeentepredikant gekregen op dit punt en steeds verwezen naar de landelijke kerk, en daaraan toegevoegd dat naar mijn inzicht op dit moment niet te snel om een voorrangspositie moet worden gevraagd. Je komt al snel in een moeras van afwegingen terecht, waarbij de ene prioriteit tegen de andere moet opbieden. Het is op dit moment niet aannemelijk dat er van overheidswege wordt ingegaan op de gedachte die SKW heeft verwoord. 

Deze update is van maandag 25 januari 12.00 uur 

Ervaringen van een ziekenhuispastor. De patiëntenzorg voor een ziekenhuispastor is in deze coronatijd een stuk intensiever dan voor corona. Dat vertelde desgevraagd één van de pastores in de regio Overijssel-Flevoland. Er zijn duidelijk meer aanvragen voor de pastores. En de mensen die het ziekenhuispastoraat bezoekt zijn ook veel zieker. Steeds vaker overlijden patiënten die de pastores bezocht hebben tijdens hun opname. Voor corona was dat aantal beduidend lager. De stervensbegeleiding voor covid patiënten is intensief. Vooral ook omdat meestal niemand weet of iemand het zal halen of niet. Het is elke keer weer aftasten wat een patiënt nodig heeft, hoop of berusting, of nog wat anders. Hoewel veel mensen die in het ziekenhuis werken steeds vermoeider raken, heeft de pastor die desgevraagd reageert het gevoel dat er langzaam wel een soort van balans is gevonden in de nieuwe vragen die op een ziekenhuispastor afkomen. De pandemie brengt allerlei nieuwe vragen met zich mee, zoals de vragen van de triage op de IC. Er zijn voorbeelden van pastores die nadrukkelijk bij het moreel beraad in een ziekenhuis zijn betrokken. 

Instellingen. De discussie over de toegankelijkheid van ziekenhuizen en tehuizen gaat nog even door. Vanuit IJsselheem is ons nog een keer uitgelegd dat alle predikanten en geestelijke verzorgers toegang hebben tot hun pastoranten, dus buiten de bezoekregeling van familieleden om. Wel wordt gevraagd om zich even te melden bij de receptie en zich te houden aan de veiligheidsvoorschriften (mondkapje, handen wassen, anderhalve meter), en nu ook: niet meer dan één locatie per dag bezoeken. Dat laatste geldt overigens ook voor interne medewerkers en behandelaren. De afspraken kunnen op een locatie worden aangescherpt als er bijvoorbeeld een verdenking van een besmetting is. Ralf Smeets van de Vereniging van Geestelijke Verzorgers, heeft er in het publieke debat op aangedrongen predikanten toe te laten tot hun pastoranten in de ziekenhuizen. 

Deze update is van vrijdag 22 januari 13.30 uur

PKN. De website van de PKN geeft formele informatie over de avondklok. De overheid heeft een avondklok afgekondigd met ingang van zaterdag 23 januari 2021. De avondklok geldt van 21.00 uur tot 4.30 uur. Ambtsdragers en andere kerkelijke medewerkers die tijdens de avondklok-periode noodzakelijke kerkelijke activiteiten buitenshuis willen verrichten, kunnen dat doen indien zij een eigen verklaring in combinatie met een werkgeversverklaring op zak hebben.

De werkgeversverklaring mag voor een langere periode worden afgegeven. De eigen verklaring moet per situatie opnieuw worden ingevuld. Een format voor een eigen verklaring is te downloaden via de site van de Rijksoverheid.

Hieronder twee formats voor werkgeversverklaringen Protestantse Kerk:

Werkgeversverklaring avondklok - voorbeeld ingevuld tbv medewerker digitale kerkdiensten

Werkgeversverklaring avondklok - voorbeeld ingevuld voor predikant

Alhoewel er binnen gemeenten van de Protestantse Kerk geen sprake is van een werkgever/werknemers situatie, meldt de officiële landelijke website, wordt in deze uitzonderlijke situatie het woord ‘werkgeverschap’ functioneel opgevat. Het is aan de kerkenraad, als ware zij een werkgever, de afweging te maken wat noodzakelijke en dus urgente werkzaamheden zijn die geen uitstel dulden. Te denken valt aan: 

• Digitale avonddiensten: ambtsdragers en medewerkers die ervoor nodig zijn om deze te realiseren. 
• Crisispastoraat 
• Voorbereidingen uitvaarten

De avondklok geldt tot woensdag 10 februari 2021 04.30 uur.

Deze update is van vrijdag 22 januari 10.00 uur 

Avondklok. De website van de Protestantse Kerk zal in de loop van deze vrijdag - zo is de toezegging - de standaardformulieren die nodig zijn om een ontheffing te krijgen van de avondklok publiceren. Het zal gaan om een link die verwijst naar een website van de overheid. Het gaat om twee teksten: 'formulier eigen verklaring avondklok' en 'formulier werkgeversverklaring avondklok'. Tot 10 februari heeft men dergelijke verklaringen nodig. Het formulier kan uitgeprint zijn of digitaal getoond worden. Dergelijke verklaringen zijn bijvoorbeeld ook in gebruik voor zorgpersoneel en andere beroepsgroepen.

Het lijkt de kant op te gaan dat de PKN zich in die lijn schikt. Je kunt dan de ene verklaring zelf invullen en de andere verklaring moet van de werkgever komen, die in dit uitzonderingsgeval wordt vertegenwoordigd door de voorzitter en scriba van je kerkenraad. De eigen verklaring is overigens wel spannend, zo bleek in een informeel overleg van classispredikanten. Want wat rechtvaardigt het dat de avondklok-verordening wordt geschonden? Wat is zo urgent? Het is dus nog maar de vraag welke situaties als 'urgent' gelden. Moet je denken aan een stervende die direct om je hulp vraagt? Moet je denken aan iets anders? Het laat zich raden dat de berichtgeving die vandaag komt een verdere inkleuring geeft naar de huidige situatie met de avondklok. Wat we hier schrijven is om 10.00 uur 's ochtends nog speculatief. 

Vaccineren. Zo af en toe komt het thema voorbij 'moeten predikanten / pastores met voorrang worden gevaccineerd?' In een informeel overleg van classispredikanten kwam dat ook aan de orde. De meeste classispredikanten - ik (KvdK) ook - die daarmee te maken krijgen geven een negatief advies. 'Laten we solidair zijn met mensen in de samenleving en niet om zo'n voorrangspositie vragen. Voor iedere predikant die gevaccineerd wordt, wordt een oudere later gevaccineerd'. Soms  wordt doorverwezen naar het landelijk apparaat van onze kerk om het probleem daar neer te leggen. 

Instellingen. Het thema 'toegang tot een ziekenhuis' is een apart thema, wat ook voortdurend terugkeert. De indruk bestaat dat het minder pregnant ligt dan wel eens wordt gesuggereerd. Het beste kan je overleggen op maat met de pastor van een instelling en met verzorging, aldus een informeel overleg van enkele classispredikanten. 

Deze update is van donderdag 21 januari 9.00 uur 

Avonddiensten. Diverse gemeenten waar men avonddiensten op zondag houdt, werken nu al aan het ombouwen van het rooster. Sommige kiezen voor het opnemen van de diensten, zodat ze op het vaste tijdstip van 19.00 uur of 19.30 uur kunnen worden uitgezonden. Men verzet het moment waarop men de diensten registreert voor een online-viering, omdat men er van uit gaat dat de avondklok vanaf dit weekend van kracht wordt. 

Hinder. Predikanten worden geweerd bij het bezoek van zieken in een ziekenhuis. Het Nederlands Dagblad heeft een artikel waarin voorbeelden worden gegeven uit Goes en ook uit Zwolle. Sjaak Weststrate van de vrije-evangelische gemeente in Heerde merkte dat hij werd weggestuurd bij Isala. Toen dat eerder gebeurde in september zette de directie de zaak weer recht, maar nu vindt het opnieuw plaats. De medewerkers verwijzen naar de familie en de noodzaak daarmee afspraken te maken als predikant. Een ondoenlijke situatie aldus Sjaak Verwijs, directeur van de Predikantenbond. Hij voorziet een situatie waarin je een soort 'domineespasje' nodig, zoals mensen van de pers een 'perskaart' hebben om ergens toegang te krijgen. De secularisatie maakt een vanzelfsprekende toegang steeds lastiger. 

Deze update is van dinsdag 19 januari 19.00 uur

Werkgeversverklaring. Er is op woensdag 20 januari 13.00 uur weer een persconferentie en aansluitend is er een debat gepland in de tweede kamer. Het zou zo maar kunnen dat de overheid de avondklok gaat invoeren van 20.00 uur 's avonds tot vroeg in de ochtend. De werkgroep van de Protestantse Kerk heeft vooralsnog geen nader overleg gepland (dat kan natuurlijk veranderen). Men verwacht bij invoering van een avondklok vragen; immers als je buiten de vastgestelde tijden toch op straat bent moet je een verklaring hebben van de werkgever hebben. Predikanten hebben in het voorjaar 2020 zo'n verklaring ontvangen omtrent het predikantschap. Dat kunnen ze daarvoor inzetten, zo meldt 'Utrecht'. Voor kerkelijke werkers en geestelijke verzorgers die buiten deze groep vallen verwijst de landelijke dienstenorganisatie naar de website van de rijksoverheid.nl. Daar is een modelverklaring te vinden. Overigens is de lijn die de kerken in het algemeen aanhouden: probeer in de geest van de regelgeving te werken en voorkom niet-noodzakelijke bewegingen; dus ook als het gaat om avondbewegingen, zoek niet onnodig de grenzen. 

Onderbouwing niet zingen. Er zijn diverse vragen binnengekomen in technische zin vanuit gemeenten over het advies niet te zingen. Enkele van de vragen en antwoorden zijn vrijgegeven. Een eerste vraag gaat over het volume van de ruimte. Kan een grotere ruimte niet meer aerosolen verdragen? De werkgroep 'Zingen in de kerk' geeft aan dat onderzoek nog loopt, maar dat er op dit moment geen reden is om 'het advies te differentiëren voor wat betreft ruimtevolume'. Een andere vraag suggereert zang van één persoon terwijl er meer mensen in dezelfde ruimte zijn. Men adviseert dat niet te doen. De lijn is: niet zingen of slechts met 1 persoon in een lege ruimte. 

Deze update is van dinsdag 19 januari 12.00 uur

Mentaal tegengif. Gebruik het kerkgebouw om te vaccineren. Die oproep doen de remonstrantse predikant Joost Röselaers en de protestantse predikant Ad van Nieuwpoort in een opiniestuk in NRC.nl. De kerk laat op die manier zien midden in de samenleving te staan. Een vaccin als tegengif tegen corona sluit aan bij de functie van de kerk als wekelijks mentaal tegengif tegen ongewenste excessen in de samenleving. 'De GGD en andere instanties roepen we op om kerken niet alleen als religieuze gebouwen te beschouwen maar ook als praktische en troostrijke plekken, bij uitstek geschikt voor massale campagnes als vaccineren en testen', aldus de predikanten. 

Berlijn. Toch nog weer een bericht in de pers over een kerk die het niet heeft begrepen. De politie van Berlijn heeft zondagavond een einde gemaakt aan de viering van de Jesus Miracle Harvest Church. Er waren 170 mensen bijeen in een pinksterkerk zonder inachtneming van afgesproken maatregelen van overheidswege. 

Deze update is van maandag 18 januari 8.00 uur 

Vaccineren. De verschillende titels van het Algemeen Dagblad (Stentor en Provinciale Zeeuwse Courant) brengen dit weekend een groot verhaal over orthodoxe christenen die op principiële gronden een vaccinatie weigeren. Het verhaal begint met een vrouw die vijftig jaar geleden door deze halsstarrigheid in een rolstoel belandde. Het AD schat dat de meeste conservatieve kerken, zoals de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en de Oud Gereformeerde Gemeenten, minder dan 25 procent gevaccineerden zal krijgen, terwijl binnen de gematigde kerken rond de 50 tot 60 procent inmiddels diverse vaccinaties toelaat. Binnen de Protestantse Kerk Nederland (PKN) en de Christelijke Gereformeerde Kerken speelt het vaccinatiedebat niet. ,,De afkeer van vaccinatie is een groepskenmerk in bepaalde kringen”, zegt hoogleraar religiegeschiedenis Fred van Lieburg. ,,Het bepaalt de mate van vroomheid en zuiverheid. Als je tegen vaccineren bent, sta je hoger aangeschreven.” Het AD spreekt kritisch over politici van de SGP en bestuur van de Nederlandse Patiëntenvereniging dat zij zich op dit punt te weinig in het publieke debat roeren. 

Solo. Hart van Nederland werkt het thema 'alternatieven voor gemeentezang en koorzang' uit. Men noemt het voorbeeld van een kerk in Rotterdam. Ds. Ilse Hogenweg vertelt dat een soliste te voren in een lege kerk liederen inzingt. 

Besmettingen. Er zijn meer kerken waar besmetting waarschijnlijk in het kerkgebouw heeft plaatsgevonden. Dat wordt steeds duidelijker. Biddinghuizen en Julianadorp hebben besmetting in de kerk naar buiten gebracht. Bij de redactie van deze site zijn inmiddels drie andere meldingen binnengekomen, waarbij in één gemeente ook dodelijke slachtoffers te betreuren zijn. De kerkenraden zijn terughoudend om daarover verdere speculatieve mededelingen naar buiten te doen; het is ook lastig onomstotelijk de bron van de besmetting eenduidig te fixeren.   

Deze update is van donderdag 14 januari 7.00 uur

Nieuw advies PKN. Het moderamen van de Protestantse Kerk is naar buiten gekomen met een verklaring over de jongste corona-ontwikkelingen en adviseert gemeenten met klem in ieder geval de komende vier zondagen, dus t/m 7 februari 2021, tijdens de kerkdienst in het geheel niet te zingen. Dus ook niet met een klein aantal personen, zoals in het vorige advies nog als mogelijkheid werd genoemd. De Britse variant van het coronavirus blijkt extreem besmettelijk te zijn. Volledig vertrouwen op afstand houden en ventilatie is té risicovol, aldus het moderamen. Dat advies geldt ook voor het opnemen van liederen in een doordeweekse setting, met een klein aantal mensen. Dan zijn de risico’s namelijk net zo aanwezig. Het moderamen wijst op alternatieven voor het zingen, zoals het aanbod van de omroepen. De omroepen EO en KRO/NCRV stellen rechtenvrije video’s van liederen beschikbaar, aldus een verklaring. Men kan ook er voor kiezen om de tekst van een lied uit te spreken als voorganger, eventueel met opgenomen muziek op de achtergrond. 

Advies zingen in de kerk.  Aan het besluit van het moderamen ligt een advies van de werkgroep ‘Zingen in de kerk’ ten grondslag. Deze werkgroep heeft 12 januari een vijfde advies uitgebracht en raadt het zingen met een groep, ja überhaupt het zingen in een dienst, af. De werkgroep heeft een pyramide getekend en kleurt deze in van groen bovenaan naar donkerrood aan de basis. Met de kleur geeft en de mate van risico’s aan. Bovenaan in het groen staat ‘niet zingen’. Onderaan volop in het rood staat ‘Groep zingt met een aantal anderen erbij, zonder aanwezigheid mechanische ventilatie op maximum stand/CO2-regeling uit en zonder mondkapjes. Ook nog groen is het gedeelte met de toelichting: ‘Eén persoon zingt in een verder lege ruimte’. Vervolgens trekt men een streep. De kleur rood dringt enigszins binnen bij de omschrijving: ‘Eén persoon zingt met een aantal anderen erbij. Aanwezige mechanische ventilatie op maximum stand / CO2-regeling uit. Iedereen (inclusief zanger) draagt een mondkapje’. De werkgroep ziet zichzelf als expertgroep op het gebied van ventilatie en een gezond binnenmilieu. De leden zijn vertrouwd met de kerkelijke praktijk. Wilbert van Iperen, classispredikant van de Veluwe, is namens de kerken als toehoorder verbonden aan de werkgroep. De werkgroep zelf bestaat uit zeven leden met als voorzitter Henk Willem van Dorp verbonden aan DGA Van Dorp BV. Het gaat om een familiebedrijf met 1200 medewerkers in 20 vestigingen gericht op commerciële technische dienstverlening.

Rooms-katholieke richtlijn. De verlenging van de lockdown door het kabinet tot en met 9 februari heeft geen consequenties voor de coronamaatregelen die al in de Rooms-Katholieke Kerk gelden. Dat laat het secretariaat van de Nederlandse Bisschoppenconferentie woensdag 13 januari weten. Het protocol ‘Kerkelijk leven op anderhalve meter’ blijft met de aanvullingen van 9 oktober 2020 vooralsnog van kracht.

Rechten. Het breed moderamen van de classis Overijssel-Flevoland heeft een brief gestuurd naar de landelijke synode over het gebruik van muziek in online-diensten. Men vindt de ruimte om liederen legaal te gebruiken te beperkt. De indruk bestaat dat vele plaatsen door de nood gedreven copiëren en inzetten voor de diensten. Het is vaak ondoenlijk als gemeente alle rechten te honoreren, terwijl de partners die materiaal aanbieden vaak mondjesmaat iets vrij geven. Het breed moderamen vraagt ruimere afspraken te maken met enkele partners. Zie ook het complete verslag van recent gehouden breed moderamen: klik hier. 

Deze update is van woensdag 13 januari 21.30 uur 

Jeugdtrends. De coronacrisis heeft grote impact op de jeugdtrends. Dat schrijft het jongerenwerk van diverse kerken in 'Jeugdtrends 2021' (klik hier). De organisaties proberen met het benoemen van de jeugdtrends de werkers in het jeugdwerk een goede toon te laten vinden voor het werk. Zelf spreekt men over 'hoop bieden'. Verschillende organisaties waaronder HGJB en Jong Protestant doen mee aan het initiatief. Jongeren hebben minder contact met mensen en zijn meer online actief. Ze zijn eenzamer dan ooit in deze tijd. Daarnaast worstelen jongeren met gevoelens