Leiderschap door tijdige agenderingen
- nieuwjaarsgedachten van de classispredikant van Overijssel-Flevoland -
Lectori salutes pro novo anno Domini 2022
Onze protestantse kerk heeft ‘geestelijk leiderschap’ hoog in het vaandel staan. Bij allerlei vacatures in de kerk komt het begrip om de hoek kijken. Reden om het in deze nieuwjaarswens ten tonele te voeren en toe te wensen aan alle ambtsdragers in onze kerk, zeker waar het gaat om het ontwikkelen van visie en een ambtshouding voor het jaar 2022. Geestelijk leiderschap toegewenst!
Wat bedoelen we met geestelijk leiderschap? De classispredikanten hebben er enkele keren over gesproken in het achterliggende jaar. Ik meen dat geestelijk leiderschap onder meer te maken heeft met ‘een toonzettende verantwoordelijkheid’, in het Engels ‘the agenda-setting-function’. Een geestelijk leider is in staat die thema’s prominent op de agenda te plaatsen waarvan hij of zij vermoedt dat het een collectief van mensen verder helpt als men zich bezint op een dergelijk thema.
Agendasetting
Als je de bijbel doorbladert kom je de woorden ‘agenda’ en ‘agendasetting’ niet tegen. Het is managementjargon van deze tijd. Toch is de bijbel vertrouwd met de gedachte aan planning en het insteken op het juiste moment. Prediker werkt dat uit met ‘er is een tijd om stenen te gooien en een tijd om stenen te rapen’. Allerlei leiders wijzen op het belang keuzes te maken; je kunt denken aan iemand als Mozes die aan het einde van zijn leven het volk wijst op de keuzes van zegen en vloek.
Persoonlijk spreekt me het verhaal aan van Abram en Lot. Abram heeft zijn neef Lot als een soort aangenomen zoon meegenomen op zijn reis naar Kanaän. Daar ontwikkelen zich de kuddes van beide herders. Abram onderkent dat de twee gemeenschappen ruimte nodig hebben. Daarom neemt hij Lot mee en laat hem kiezen tussen gronden waarheen hij wil gaan. 'We moeten hierover spreken en maatregelen nemen, Lot, voordat er doden vallen. Welke kant wil jij op?' Lot kiest voor de vruchtbare streek bij de Jordaan. Abram gaat de andere kant op (Genesis 13).
Wat me raakt is enerzijds het geestelijk leiderschap van Abram die het thema ‘ruimte’ agendeert. Anderzijds de terughoudendheid waarmee hij dat thema daarna verder uitwerkt: Hij laat Lot de keus. Dat is vreemd. Want Abram is de godfather, degene die recht van spreken heeft en recht van kiezen. Maar om de één of andere reden laat hij Lot de eerste keus. Is het in lijn met al die moeders en vaders die ervaren hebben dat je je kind wel voorbereid op het leven, maar ze niet voor de voeten moet lopen bij de uitwerking in details? Het staat er niet bij. Je vermoedt het. Geestelijk leiderschap heeft dan ook iets met leviet-zijn te maken: Je agendeert wel de essentiële thema’s, maar je gaat niet betuttelend of arrogant verder met allerlei uitwerkingen.
Een Amerikaanse studiebijbel, de Maxwell Leadership Bible, vertelt het verhaal van Abram en Lot en wijst er op dat een leider ook besef mag hebben van de zegeningen die hij al heeft ontvangen van God. Er is geen onbeperkte honger naar altijd maar meer. Maxwell koppelt tegelijk leiderschap aan ondernemerschap. Je neemt op cruciale momenten het initiatief om de belangrijke onderwerpen in een vroeg stadium op de agenda te zetten, zodat het leidt tot vrucht voor de gemeenten.
Thema’s 2022
Wat zijn dan de thema’s voor 2022 die agendering waardig zijn? Ik zie er voor het eerste deel van 2022 al diverse op ons afkomen:
* in januari: de week van gebed. Het is een gelukkige toevalligheid dat het gebed al in januari zo prominent op de agenda staat. Dat sluit prachtig aan bij het jaarthema van de protestantse kerk ‘Van U is de toekomst’. Het stelt ons in staat het gebed dat Jezus ons geleerd heeft als opmaat van ons bidden uit te spreken: Onze Vader, die in de hemelen zijn, Uw naam worde geheiligd….’. De Raad van Kerken koppelt de week van gebed vanaf 16 januari aan het thema ‘Licht in de duisternis’. En het managementteam van de dienstenorganisatie verbindt aan het begin van de week van gebed een dag van gebed. Diverse plaatsen in de classis geven een eigen invulling aan de week van gebed. Ik noem de plaatsen langs het kanaal van Vriezenveen tot Vroomshoop die een eerste lustrum hebben van ‘Bidden langs het kanaal’.
* Op 15 februari komt de classicale vergadering bij elkaar en spreekt over beleid inzake kleine gemeenten. Er ontwikkelen zich op diverse plaatsen situaties die zich lenen voor reflectie en in toenemende mate ook voor herstructurering. Zal het ons lukken om als classis daar verder beleid op te ontwikkelen, zodat we kleine gemeenten toekomst kunnen bieden in een comfortzone met broeders en zusters uit andere gemeenten?
* De laatste elfstedentochten zijn steevast eind januari – begin februari gehouden. Dat is de tijd dat de winter ogenschijnlijk aan een afronding toe is, maar nog net even zijn staart roert. De vaarten en wateren zijn afgekoeld en even aanzetten in de nacht kan resulteren in meer effect van de vorst. Het is ook de tijd waarin duidelijk wordt of de solidariteitscampagnes met de diakenen voldoende rendement opleveren. We hebben allemaal te maken met enorme kostenstijgingen van energieprijzen en in het verlengde daarvan en van de coronacrisis een enorme inflatie. De meeste groepen in de samenleving redden het wel de tegenvallende nota’s te betalen. Maar met de nieuwe verbubbeling in de samenleving zijn er groepen die onder de radar geraken die het niet redden. Daarvoor dienen campagnes als die geïnitieerd in Ommen om mensen met een forse beurs iets van de energiecompensatie die de overheid gunt te laten overmaken naar mensen met een iets te smalle beurs.
* in februari/maart: voorbereidingen op de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart. We stimuleren de contacten die kerkelijke gemeenten onderhouden met burgerlijke gemeenten. Dat is nuttig om over en weer zichtbaar te zijn bij elkaar. Het is ook dienstig om specifieke aandachtspunten vanuit de kerkelijke gemeente onder de aandacht van de gemeenten te brengen en vice versa. De meeste predikanten en pastores worden daartoe jaarlijks uitgenodigd door burgemeester en wethouders. Waar dat niet gebeurt, kunnen de kerken zelf aankloppen bij BW om de situatie te verbeteren.
Dit meestal jaarlijkse overleg is nog belangrijker geworden vanaf 2015, toen de rijksoverheid een drietal grote uitvoerende zaken gedelegeerd heeft vanuit het rijk naar de gemeenten. Het gaat om de decentralisatie van de AWBZ / nieuwe WMO, de Participatiewet en de Jeugdzorg. Je zou het onder één noemer het sociale gezicht van de overheid kunnen noemen. Het beleid verschilt per gemeente en het is van belang dat de kerken daarover in gesprek blijven met de overheid. In nogal wat gemeenten worden jaarlijks de pastores uitgenodigd; en omdat zij niet altijd automatisch zijn bijgepraat over de diaconale zaken is het van belang dat ze de gesprekken met de burgerlijke overheid voor bespreken met het college van diakenen en de mantelzorgers in hun gemeente.
Het jaar 2022 is extra van belang, omdat er op 16 maart gemeenteraadsverkiezingen zijn. Er komen nieuwe colleges van wethouders. Er zijn kerken die zich daarop voorbereiden door politieke partijen uit te nodigen om iets over sociale en levensbeschouwelijke thema’s te zeggen voorafgaand aan de verkiezingen. Andere gemeenten vinden dat een enge gedachte, omdat ze kerk en politiek niet te veel met elkaar willen verweven. Hoe dan ook; het is so wie so nuttig om direct na de verkiezingen als er nieuwe colleges worden gevormd contact te zoeken met de nieuwe bewindslieden om op centrale thema’s elkaar te kennen en te weten van gevoeligheden. Dat kan bijdragen in optimale diaconale arbeid van diakenen, een plek voor kerken bij de dodenherdenking, en de viering van bevrijdingsdag, gezamenlijke inspanningen bij het onderhoud en de inzet van (kerkelijke) gebouwen, aanwezigheid van de overheid bij belangrijke kerkelijke gebeurtenissen, etc.
* Op 14 april gaat de Floriade open en kunnen kerkenraden en andere geïnteresseerden terecht bij het paviljoen dat de kerk heeft geopend op de Floriade. Er is een beeldentuin en een tiny church. Men kan een bezoek omlijsten met een viering en/of een gesprek in de tiny church. Een mooie gelegenheid om het thema ‘duurzaamheid’ als kerk op te pakken. Reflectie en ontspanning zijn op de floriade goed aan elkaar te koppelen.
* Op 21 en 22 april staat de generale synode van de PKN gepland waarop de discussie over het ambt wordt voorgezet. Het is een thema waarin zich allerlei vragen rond vernieuwing en veranderingen in de kerk laat focussen. Komt er een soort predikant major en een predikant minor? Gaan we meer als teams werken in een cluster van gemeenten met predikanten en kerkelijke werkers over diverse taken verdeeld? Hoe kunnen we ons als gemeente oefenen in zo’n structuur en onze weg vinden?
* Door alles heen spelen de vragen van corona. In hoeverre zal het ons lukken als het voorjaar wordt de deuren verder te openen? Wat gaan we oppakken aan kerkelijk werk van voor de crisis? Wat blijven we vasthouden als loutering, als leermoment in de crisis? Hoe kunnen we digitale mogelijkheden die we hebben ontdekt structureel een plek geven? Al dat soort vragen verwachten we ook tegen te komen.